به گزارش خبرنگار مهر، منوچهر متکی در هفدهمین سمینار بین المللی آسیای مرکزی و قفقاز در محل مرکز مطالعات وزارت امور خارجه اظهار داشت: منطقه آسیای مرکزی و قفقاز با برخورداری از پیشینه تمدنی و ژئوپلتیک خاص خود همواره در تمامی اعصار مورد توجه قدرت های موثر عصر خود بوده و در طول تاریخ تحولات این منطقه حساس بر منافع سایرین اثر گذاشته است.
وی گفت: با بررسی اجمالی تحولات منطقه آسیای مرکزی و قفقاز در قرن 18 و 19 میلادی در می یابیم که این دو منطقه همانند برخی از مناطق دیگر جهان ، قربانی سیاست های ناشی از تفکر محافظه کارانه رئالیسم کلاسیک و سیستم موازنه قدرت با منشاء اروپایی بوده است.
متکی در ادامه ارزیابی از ساختار قدرت و تحولات این دو منطقه را بدون توجه به نقش قدرت های بزرگ و موثر امکان پذیر ندانست و گفت: امروزه نیز ما شاهد تاثیرگذاری این متغیر مهم در تحولات این دو منطقه هستیم.
وزیر خارجه افزود: کشورهای اروپایی و به طور کلی کشورهای شمالی در نتیجه ایجاد منازعه های منطقه ای در اروپا و متعاقب آن جنگ جهانی اول و دوم به نتایج بسیار مهمی در جهت حل و فصل مشکلات خود دست یافته اند.
وی در ادامه گفت: کشورهای شمال در نتیجه این منازعات منافع خود را برپایه همگرایی منطقه اروپا و ایجاد نظم دو قطبی در نظام بین الملل یافته و تلاش کردند تا تضاد منافع خود را در مناطقی همچون آسیای مرکزی و قفقاز و یا خاورمیانه به طور کلی در کشورهای پیرامونی به معرض نمایش بگذارند و نتیجه این اقدامات چیزی جز همگرایی درون منطقه ای و ایجاد صحنه رقابت در عرصه برون منطقه ای نبود.
متکی با بیان اینکه نتیجه این رویکردها این بود که قدرت های بزرگ تمام تلاش خود را در مناطق پیرامونی برپایه ایجاد کانون های بحران مصروف داشتند، افزود: این کشورها از هرگونه همگرایی کشورهای پیرامونی ناخرسند بوده و مانع همگرایی منطقه ای در بین کشورهای جنوب شده و می شوند.
وزیر امور خارجه در ادامه گفت: مجموعه این تحولات کشورهای جنوب را بر آن می دارد تا رویکرد و همگرایی را با جدیت پیگیری کرده و منافع مشترک خود را در قالب ساختارهای منطقه ای تامین کنند و اختلافات و مشکلات درونی را نیز مستقلا با توجه به اصل حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات برطرف کند.
وی سمینار بین المللی آسیای مرکزی و قفقاز را با همین رویکرد عنوان کرد و گفت: سمینار با هدف رایزنی جهت توسعه هر چه بهتر روابط و همچنین بررسی موانع و مشکلات بالقوه و بالفعل در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز برگزار شده است.
متکی گفت: موضوعاتی همچون انرژی، آب، غذا و حمل و نقل به نوبه خود می تواند با یک رویکرد واگرا به زمینه های اختلافی و استراتژی ناهماهنگ و گسیخته و در مقابل آن با یک رویکرد همگرا به توسعه و بسط بیشتر همکاری ها منجر شود.
وزیر خارجه در ادامه گفت: کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز دارای ذخایر بسیار غنی انرژی هستند و با گذر زمان هر روز بر اهمیت دریای خزر به عنوان یکی از مخازن غنی انرژی افزوده می شود که با تدوین یک استراتژی مدون و منسجم منطقه می توان از این مولفه مهم در جهت تامین حداکثری منافع مشترک بهره جست.
متکی اتصال خطوط انتقال برق در منطقه را به منظور مبادلات فصلی از دیگر اقدامات مشترک دانست و گفت: با حمایت و پیگیری کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و جمهوری اسلامی ایران زمینه های بسیار مناسبی در این زمینه ایجاد کرده است و ایران علاوه بر سرمایه گذاری داخلی در بخش انرژی اقدامات موثری را از طریق شرکت های توانمند خود در بهبود وضعیت تولید انرژی در منطقه انجام داده است.
وی لازمه بروزمنطقی و فراگیر همگرایی منطقه ای را بهره مندی کشورها از یک زیربنای ارتباط حمل و نقلی عنوان کرد و گفت: در طول چند سال گذشته اقدامات بسیار خوبی از ناحیه کشورها برای توسعه روابط حمل و نقلی صورت گرفته و این سیاست همچنان با شتاب بیشتری ادامه دارد.
وزیر خارجه تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران به این مقوله توجه خاصی داشته و سرمایه گذاری در بخش های مختلف جاده ای نظیر توسعه راه ها، بازسازی توسعه حمل و نقلی کشور، صدور قابل توجه خدمات فنی و مهندسی ایران در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز و انعقاد قراردادهای متعدد حمل و نقل با کشورها از جمله موارد قابل ذکر در این زمینه است.
متکی در ادامه با بیان اینکه تقویت و توسعه بنادر جنوبی دریای خزر و افزایش ظرفیت بارگیری و تخلیه و همچنین تقویت ناوگان حمل و نقل دریایی از جمله اقدامات بسیار مهم جمهوری اسلامی به شمار می آید، گفت: علاوه براین اقدامات ایران در بخش حمل و نقل ریلی نیز اقدامات شایانی به عمل آورده است که از این میان می توان به افزایش ظرفیت حمل و نقل ریلی در داخل و خصوصا به ساخت راه آهن بندرعباس، زاهدان، مشهد، سرخس و همچنین راه آهن قزوین، رشت، آستارا اشاره کرد.
وی افزود: توسعه کریدور نوستراک همواره به عنوان منشور توسعه حمل و نقل ریلی در منطقه مورد توجه ایران بوده و تمامی اقدامات به این منظور صورت گرفته است.
وزیر خارجه در ادامه گفت: جمهوری اسلامی ایران ضمن توجه خاص به اقدامات زیربنایی توسعه ای، تحقق ثبات و امنیت منطقه ای را همواره به عنوان پشتوانه توسعه منطقه مد نظر داشته است و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در حل و فصل اختلافات و منازعه منطقه ای نیز ایفای نقش کرده است.
متکی به تشدید کمیسیون آشتی ملی تاجیکستان و اقدامات ایران در حل و فصل بحران قره باغ اشاره کرد و گفت: مقامات جمهوری اسلامی ایران در زمینه طرح امنیت قفقاز پس از مناقشه میان روسیه و گرجستان و در خصوص مبارزه با تروریزم، قاچاق مواد مخدر و مبارزه با جرائم و جنایت های سازمان یافته و هرگونه افراط گری با کشورهای این منطقه همکاری تنگاتنگی داشته است.
وی افزود: علیرغم همه این امکانات به نظر می رسد که راه برای همگرایی مطلوب طولانی بوده و بایستی جهت رسیدن به آن تلاش های مضاعفی کرد.
متکی ضمن اعلام آمادگی جمهوری اسلامی برای تحقق این هدف مهم افزود: ما در تمامی زمینه ها در قالب انجام پروژه های مشترک در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز و پیشنهاد صندوق مشترک سرمایه گذاری آمادگی خود را اعلام می کنیم.
وی افزود: طبیعی است بهبود همکاریهای مشترک و برآیند انجام سرمایه گذاری ها در بخشهای انرژی، حمل و نقل و به طور کلی امروز زیربنایی، سامان دهی و کیفیت زندگی مردم خصوصا در بخش غذا و بهداشت در آسیای مرکزی و قفقاز را به ارمغان خواهد آورد که امیدواریم در این زمینه نیز کارگروهی میان این کشورها و ایران با هدف بررسی و تدوین استراتژی مشترک همکاری تشکیل شود.
وزیر امور خارجه در ادامه مقوله آب در آسیای مرکزی و قفقاز را نیز از مباحث بسیار مهم منطقه ای دانست و گفت: در آینده به تناسب رفتار دولت های این منطقه می تواند به یک فرصت و یا تهدید تبدیل شود.
متکی گفت: ظرفیت های بالقوه آب تا کنون بر همگان آشکار نشده است و آب به تنهایی در جای خود نمی تواند به عنوان عاملی اختلافی در این منطقه مطرح باشد.
وی تاکید کرد: متغیرهایی همچون منافع زودگذر و غیر علمی، تحریکات منفعت طلبانه خارجی و همچنین عدم توجه به منافع طرف مقابل می تواند با اضافه شدن به مقوله آب معضلات اساسی را به بار آورد. بنابراین نوع نگاه کشورها به این موضوع می تواند آینده وضعیت آب در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز را رقم بزند.
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران معتقد است که کشورها بایستی باید در چارچوب رویکرد همگرایی و با عنایت به منافع متقابل و همچنین انجام مذاکرات دو جانبه بدون دخالت متغیرهای ثالث راهکارهای علمی و عملی میان مدت و دراز مدت را برای این امر اتخاذ کنند.
وی گفت: بیش از 400 نفر به خاطر اقدامات تروریستی این گروه کشته و زخمی شدند و سالها منطقه ما را گروهک منتسب این شخص مشغول کرده است.
وی افزود: به نظر می رسد برخی کشورها می خواهند خانه های خود را امن و منزل دیگران را به نا امنی بکشانند و همسایگان را گرفتار این امر کنند.
متکی تاکید کرد: دست های پنهانی را در این قضایا می بینم که با شعار مبارزه با تروریسم تروریست پروری می کنند واین را جمهوری اسلامی ایران پیش تر نیز هشدار داده بود.
وزیر خارجه با بیان اینکه در گذشته نیروهایی در جنوب عراق به برخی از تروریست ها آموزش می دادند، گفت: این آموزش ها برای نا امنی در کشورهای منطقه مثل ایران بود ولی آنها از جنوب عراق به هیرمند افغانستان نقل مکان کردند و ما در همان زمان هشدار دادیم که نیروهای فرامنطقه ای حلقه وصل گروه های تروریستی نباشند.
متکی با تاکید بر اینکه حادثه 11 سپتامبر مشکوک بود گفت: با این حادثه آمریکایی ها ایده جدیدی را تحت عنوان مبارزه با تروریسم به جهان القا کردند و ادعا کردند که برای برقراری امنیت و کاهش مواد مخدر و افراط گرایی در افغانستان به این کشور حمله کردند ولی آیا با وجود این ادعاها این پارامترها کاهش یافت یا نه.
وی افزود: آمارها نشان از چیز دیگری دارد ، تمامی این پارامترها بعد از حضور نیروهای خارجی افزایش یافته است.
وزیر امور خارجه در ادامه سخنانش موارد فوق را فرصت های منطقه آسیای مرکزی و قفقاز عنوان کرد و گفت: تهدیدهایی نیز در این منطقه وجود دارد.
منوچهر متکی گفت: حضور سرکرده تروریست های در یکی از پایگاه های نظامی آمریکا در منطقه به چه دلیل بوده و عبدالمالک ریگی چه گفتگویی با دبیر کل ناتو داشته است؟
وی افزود: قدرت های فرامنطقه ای فکر می کنند که مردم دنیا این مسائل را نمی فهمند ولی همین گونه اقدامات باعث شده که اعتماد جهانی از آنها سلب شده و ملت های منطقه آنها را دروغگو بدانند.
وی در ادامه با طرح این سئوال که سرکرده گروهک ریگی در پایگاه ماناس چه گفتگویی با آمریکایی ها داشت گفت: مگر آمریکایی ها قبل از ما فیلم انفجارها و سربریدن های این گروهک تروریستی را نداشتند یا شاید هم برای همینگونه اقدامات در آن محل با ریگی گفتگو کردند.
وزیر امور خارجه در ادامه خطاب به آمریکایی ها گفت: عمل شما خلاف سخنانتان را نشان می دهد زیرا چگونه می توان با کسی که بیش از 400 کشته و زخمی در عملیات تروریستی به جا گذاشته رابطه برقرار کرد.
وی در ادامه گفت: پایگاه های کشورهای خارجی در منطقه نه برای ثبات و همکاری نظامی بلکه با هدف توسعه طلبی و مداخله جویی در کشورهای منطقه مستقر شده است و این یک هشدار جدی به کشورهای منطقه است که قراردادهای تنظیم شده با دیگر کشورها نباید امنیت کشورهای منطقه را تحت تاثیر بگذارد و توجه به این امر در حوزه آسیای مرکزی و خلیج فارس و کل منطقه ضروری است.
متکی در عین حال تصریح کرد: البته جمهوری اسلامی ایران نشان داده است که چگونه در میان آتش و خون می تواند امنیت خود را تامین کند و اشراف اطلاعاتی ایران ظرفیتی برای پاسخگویی به هر گونه مداخله طلبی و اقدامات زشت غرب در منطقه است.
وی درادامه از دولتمردان آمریکا پرسید که تعریفشان از تروریسم چیست و ارتباطشان با تروریست ها به چه خاطر است و گفت: این کشورها نقض حقوق انسانها را به نام حقوق بشر روا داشته اند و در کشتار انسانها سکوت کرده اند.
وی گفت: دراجلاس داووس برای تعریف وضعیت کنونی جهان 3 کلمه مطرح شد بازاندیشی، بازطراحی و بازسازی اعتماد.
متکی گفت: ما در چنین دنیایی زندگی می کنیم. وقتی صورت مسئله را داریم باید شجاعانه در صدد رفع آن برآمده و با شناخت دقیق از مسائل در پی حل مشکلات باشیم.
منوچهر متکی در ادامه سخنان خود در هفدهمین سمینار آسیای مرکزی و قفقاز در پاسخ به سئوال یکی از حضار مبنی بر اینکه نظر جمهوری اسلامی ایران در زمینه خلاء سلاح چیست گفت: همانگونه که آقای اوباما در سفر به کشور چک تاکید کرد که موضوع خلاء سلاح باید بدون تبعیض باشد ما نیز معتقدیم که این امر باید بدون هیچ تبعیضی مورد پیگیری قرار گرفته و معتقدیم که جمع آوری سلاح های هسته ای یک امر ممکن است.
وی افزود: ایران از دهه 1970 به بعد مدافع خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای بوده است.
متکی مذاکرات کاهش سلاح هسته ای را در میان کشورهای دارنده سلاح هسته ای خوب توصیف کرد و گفت: ولی این مسکنی مقطعی است و باید برای جمع آوری سلاح های هسته ای از کل جهان برنامه ریزی شود.
وی با اشاره به کنوانسیون محو سلاح های شیمیایی گفت: در اجلاس کنوانسیون های محو سلاح های شیمیایی جمهوری اسلامی ایران نیز حضوری بسیار فعال داشت و حتی در برخی از مذاکرات که وقفه پیش می آمد پیام هایی از کشورهای غربی مثل آلمان به رئیس جمهور وقت ایران می دادند که ایران فشار بیاورد و آن را به نتیجه نزدیک کند.
وزیر امور خارجه افزود: اعلام سال 2012 به عنوان سال پایانی امحاء کلیه سلاح های شیمیایی برای بسیاری غیر قابل باور بود ولی امروز به طور جدی این امر در دستور کار قرار گرفته و امیدواریم به زودی سلاح شیمیایی از عرصه جهانی رخت بربندد.
وی با تاکید بر اینکه 4 سال پیش دکتر محمود احمدی نژاد رئیس جمهور در نخستین نطق خود در مجمع عمومی سازمان ملل پیشنهاد قطعنامه ای را برای محو سلاح های هسته ای مطرح کرده بود گفت: ولی در 4 سال گذشته همه ساله این قطعنامه پیشنهادی ایران به تصویب رسیده ولی در میان کشورهای دارنده سلاح هسته ای این اراده مشاهده نمی شود.
متکی افزود: ما در این زمینه در حال فرهنگ سازی هستیم و معتقدیم کشورهایی که از این بابت زخم های فراوانی برتن ملت های خود دارند مثل کشور ژاپن باید از این امراستقبال کنند. البته این پیشنهاد حامیان بسیاری نیز در قاره های آفریقا، آسیا و آمریکا دارد.
وی با اشاره به کنفرانس خلاء سلاحی که در آینده نزدیک در ایران برگزار خواهد شد گفت: با دعوت از کشورهای مختلف به این کنفرانس امیدواریم که موضوع خلاء سلاح هسته ای نهادینه شده و به این موضوع نگاه وسیع تری داشته باشیم.
وزیر امور خارجه در پاسخ به مطالبی که سفیر قرقیزستان درباره مبارزه با تروریزم مطرح کرد گفت: مواضع دولت دوست ایران قرقیزستان و جدیت آن در مبارزه با تروریزم و مواد مخدر قابل تقدیر است و ما در این دو زمینه در قالب پیمان همکاری های شانگهای تبادلات خوبی داریم.
وی گفت: ما از اینکه کشور قرقیزستان از حضور ریگی در این کشور مطلع نبوده و مقامات این کشور با حضور این تروریست مخالف هستند خوشحالیم اما می گوییم که آنانی که برای ریگی دعوت نامه فرستاده اند نسبت به سفر قرقیزستان مطلع بوده اند ولی در حقیقت آنها هستند که می خواهند ما را دور بزنند و ما نسبت به این موضوع به کشورهای منطقه هشدار دادیم.
متکی درادامه در زمینه بحث ساخت نیروگاه در کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز گفت: این کشورها برای ساخت نیروگاه برنامه های گسترده ای را دارند و آنچه که به ما مرتبط می شود می تواند در یک بستر همکاری متقابل اطمینان آور باشد.
وی در پاسخ به پرسش یکی از حاضران در مورد این که ایران برای ساخت نیروگاه هسته‌یی در تاجیکستان و قزاقستان کمک کند تا تحولی در منطقه ایجاد شود، گفت: طبیعی است که در سطح جهان براساس این که ضرورت نیاز انرژی پاک وجود دارد حرکت به سمت انرژی هسته‌یی اجتناب ناپذیر است. با چنین نگاهی امروز در بخش های مختلف دنیا حرکت به سوی دستیابی انرژی هسته‌یی را مشاهده می‌کنیم.
وزیر امور خارجه گفت : قراردادهایی که در همین چند سال اخیر با کشورهای منطقه ما مانند امارات بسته شده است و قراردادهای جدیدی که مردم منطقه با هدف روز امد کردن این نیروگاه‌ها و استفاده از نسل جدید این نیروگاه‌ها بسته‌اند، نشان دهنده ضرورتی است که همه آن را می‌دانند اگر مجموعه منطقه‌ای شورای همکاری خلیج فارس که با تکیه بر همین ضرورت در اجلاس این شورا در ریاض تصریح کرد که کشورهای عضو نیروگاه‌های هسته‌یی داشته باشند این موضوع می‌تواند در دستور کار کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) قرار گیرد.
وی هم چنین در مورد نقش روسیه و چین در منطقه نیز گفت: روسیه سهم مهمی در مورد مسایل مهم منطقه دارد، چین و روسیه از دو سوی منطقه آسیای مرکزی و قفقاز اتصال و ارتباط تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و حتی تمدنی و اقتصادی دارند. ایران خویشاوندی طولانی مدت تاریخی با این منطقه دارد و ما رشته‌ها و ریشه‌های مشترک فراوانی را در این منطقه با هم داریم. معتقدم آسیای مرکزی و سه کشور ایران، چین و روسیه، در قالب شانگهای حضور جمعی خود را در همکاریهای منطقه‌یی دارند.
وی افزود: اجلاس ازبکستان، سران شانگهای که در سال جاری برگزار می‌شود، از این جهت اهمیت زیادی دارد که شانگهای بتواند از دایره و محیط نسبتا محدودی که برای خود تاکنون تعریف کرده جهشی داشته باشد و منشا گام‌های جدیدی در همگرایی منطقه‌یی باشد.