به گزارش خبرنگار مهر، استفاده صحیح از اقلام، کالاها، ابزارهای فرسوده و حتی زباله های خانگی و صنعتی مدتهاست به عنوان یک فرهنگ و صنعت در بسیاری از کشورهای جهان تثبیت شده در حالی که در دین مبین اسلام این حرکت در قالب سنتی به نام "هبه" بارها و بارها در احادیث و روایات ائمه اطهار به مسلمانان تاکید شده است.
هبه در فرهنگ ایرانی از سه واژه هفت سین، بهره وری و همیاری نشات گرفته است. در این فرهنگ خانواده ها اقلام غیر ضروری خود را به اشخاص و خانواده های نیازمند تقدیم می کنند. سنتی که با اجرای موفق آن می توان چرخ صنعت و اداره کشور را به گردش در آورد.
بدیهی است که در هر خانه ای لباس و پوشاکی را می توان پیدا کرد که هیچ وقت از آن استفاده نشده است، لوازم خانگی در انبارها مانده و یا اسباب بازی، کتاب و دوچرخه ای که دیگر برای شما کوچک شده، پرده خانه های قبلی، کمد لباس کودکان و صدها اقلام و ابزار بدون استفاده و قدیمی که با جایگزین کردن اقلام نو و جدید آرام آرام در سطل زباله و یا جلوی درب خانه گذاشته می شود.
سنت "هبه" می گوید بسیاری از نیازمندان با هر کدام از این اقلام زندگیشان تغییر می کند پس بیایید این اقلام را به نیازمندان جامعه هدیه کنید که لازمه آن سخاوتمندی صاحبان اموال است.
آثار "هبه" در خانه و خانواده
نمی توان در چند سطر یا عنوان آثار "هبه" را بیان کرد همانند این است که بخواهیم ویژگیها و آثار صله رحم یا صدقه دادن را بازگو کنیم ولی به اختصار می توان گفت که "هبه" جلوگیری از انباشت ضایعات و صدمه خوردن کالاها و راکد ماندن سرمایه بدون استفاده در خانه، جلوگیری از آتش سوزی، انفجار، سقوط اجسام و سایر حوادث مشابه در اثر کاهش مواد غیر ضروری است.
همچنین افزایش فضای مفید در انبارها، اتاقها، کمدها و کابینتهای منزل، در دسترس بودن اقلام مورد نیاز، ایجاد فضای روانی مثبت و آرامش در خانه و خانواده، ایجاد فرهنگ پیشگیری به جای خرید و تعمیر، صرفه جویی و کاهش هزینه، تقویت نگاه زیباشناسی و وقتشناسی و کیفیت مداری از جمله صدها آثار مثبتی است به با توجه به این سنت حسنه اسلامی می توان خانواده و جامعه را به سمت نشاط و چرخش اقتصاد سوق داد.
"هبه" از دیدگاه مراجع دینی
آیت الله بیات زنجانی در مورد فلسفه "هبه" می گوید: هبه و بخشش آنست که انسان چیزی را که ملک خودش است، به‌طور رایگان ملک کس دیگری بکند و به او ببخشد. در "هبه"، صیغه و لفظ خاصی لازم نیست و اگر هبه کننده مال خود را به قصد "هبه" به کسی به عنوان معاطات بدهد و او هم به همین قصد بپذیرد صحیح است؛ به "هبه" کننده «واهب»، قبول کننده "هبه" را «موهوبٌ له» و به آن چیزی که به عنوان "هبه" داده شده است، «مال موهوب» میگویند.
آیت الله زنجانی شرایط هبه کننده را در عقل و بلوغ هبه کننده، رضایت از ارائه "هبه"، غصبی نبودن "هبه"، سفیه نبودن "هبه" دهنده و توقیف نبودن هبه توسط حاکم شرع عنوان می کند.
آیت الله زنجانی در مورد قبول کننده هبه می گوید: شخصی که به او هبه می رسد باید نیازمند باشد، عاقل و بالغ باشد، کودک و دیوانه نباشد، قیم و ولی داشته باشد داشته باشد. این مرجع تقلید ارائه قبض رسید از گیرنده "هبه" را برای "هبه" دهنده لازم دانسته و اگر معلوم شود "هبه" غصبی بوده و مال کس دیگری بوده است "هبه" باطل است.
آیت الله مکارم شیرازی در مورد یکی از احکام "هبه" می گوید: شخص "هبه دهنده" می تواند زمین یا ملکی را تا زمانی که زنده است "هبه" کند ولی بعد از مرگ از قالب "هبه" خارج شود.
ضرورت ایجاد سازمان "هبه"
روزبهانی رئیس سازمان خدمات رفاهی و اجتماعی شهر تهران و مسئول طرح "هبه" شهر تهران در گفتگو با خبرگزاری مهر با بیان اینکه طرح هبه با هدف مشارکت پذیری شهروندان تهرانی و تعامل با موسسات خیریه خوشنام و فعال تهران برای تامین اسباب و اثاثیه نیازمندان پایتخت اجرا شده است گفت: یکی از اهداف این سازمان توسعه فرهنگ مشارکت معنوی مردم است که در این طرح شهروندان تهرانی طی تماس با سامانه 137 شهرداری تهران اقلام غیرضروری و بدون استفاده خود را برای استفاده نیازمندان به عنوان "هبه" در اختیار سازمان رفاه و امور اجتماعی شهرداری تهران قرار می دهند.
وی در ادامه افزود: ماموران سامانه 137 پس از دریافت کالا قبض رسیدی شامل اقلام تحویلی همراه با شماره گذاری بر روی کالاها به "واهب" ارائه می کنند و سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری پس از تحویل کالا ها آنها را به مراکز و کارگاههای بازسازی و بهینه سازی منتقل می کند.
روزبهانی با اشاره به اینکه کالاهای دریافتی "هبه" در کارگاه ها به نحو احسن بازسازی می شود افزود: بخشی از بازسازی کالاها توسط موسسات خیریه و بخشی دیگر توسط شهرداری انجام شده که شامل تعمیرات، رنگکاری، نجاری، مبل کوبی، الکتریکی، آبکاری، تراشکاری و... است.
وی با بیان اینکه شهرداری تهران اولین سازمانی است که در کشور اقدام به طرح جمع آوری و توزیع مناسب "هبه" کرده است گفت: سازمانهای دیگر هم اقداماتی انجام داده اند ولی به صورت تخصصی و به این وسعت نبوده است.
روزبهانی در پاسخ به این پرسش که صلاحیت خیریه ها و نیت "واهبین" در این طرح چگونه تائید می شود، اظهار داشت: هنگام دریافت هبه قراردادی میان شهرداری و واهب منعقد می شود که طی آن اهدا کننده هبه "واهب" به شهرداری اختیار بازسازی و واگذاری "هبه" را می دهد و شهرداری (سازمان رفاه و خدمات اجتماعی) با شناسایی موسسات خیریه قانونی و خوشنام تعامل ایجاد نموده و در بازسازی و شناسایی نیازمندان و توزیع "هبه" ها همکاری می کند.
وی در ادامه از مشارکت 123 موسسه خیریه در طرح هبه شهرداری خبر داد و افزود: موسسات خیریه طرف قرارداد با شهرداری وظایف بازسازی اقلام اهدایی، عضویت در کمیسیون توزیع اقلام اهدایی "هبه" و مشارکت در شناخت نیازمندان و مستمندان واقعی را بر عهده دارند.
روزبهانی گفت: از ابتدای سال 1388 و تشکیل سازمان خدمات رفاه و امور اجتماعی شهرداری تهران میزان جمع آوری و توزیع هدایای مردمی در طرح "هبه" نسبت به سالهای گذشته 200 درصد رشد داشته است که شهرداری را بر آن داشته است تا در سالهای آینده جدا از هدفمند کردن مناطق 22 گانه شهرداری تهران به فکر تشکیل سازمان یا نهادی تحت عنوان "هبه" باشد و این یک ضرورت است.
با سازمانی کردن طرح "هبه" مخالفم
اسماعیل کوثری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر ترویج فرهنگ "هبه" در سطح جامعه گفت: واگذاری اقلام سرمایه ای فرسوده و دست دوم در قالب "هبه" به نیازمندان کاری بسیار پسندیده است و موسسات خیریه نیز باید در این طرح همکاری داشته باشند.
وی افزود: با این موضوع که طرح "هبه" در سطح پایتخت آنقدر گسترده شود تا سازمانی تشکیلاتی برای آن ایجاد کنیم مخالفم چرا که امور مربوط به دستگیری از نیازمندان، جمع آوری وجوهات نقدی و غیر نقدی در قالب هدایا برای خانواده های نیازمند هر چه مردمی تر و با مشارکت خیریه های امین باشد بهتر است.
کوثری اظهار داشت: البته با سازماندهی طرح "هبه" موافقم ولی باید این طرح به صورت مردمی اداره شود چرا که آنها بسیار دلسوزانه تر به این امورات رسیدگی می کنند.
بهزیستی مشارکتی در طرح "هبه" ندارد
ظاهر رستمی رئیس سازمان بهزیستی استان تهران در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: تاکنون سازمان بهزیستی در طرح "هبه" هیچگونه مشارکتی نداشته است و قصد داخل شدن در این طرح را نیز ندارد.
کمیته امداد آمادگی اجرای طرح "هبه" در تهران را دارد
سعید ستاری معاون مشارکتهای مردمی کمیته امداد کشور نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه بر اساس توافقات انجام شده قرار بود طرح "هبه" توسط کمیته امداد استان تهران اجرا شود اظهار داشت: این طرح هم اکنون توسط سازمان خدمات رفاه و امور اجتماعی شهرداری تهران انجام می شود ولی کمیته امداد هم آمادگی خود را برای همکاری با شهرداری و اجرای طرح اعلام کرده است.
وی افزود: هم اکنون طرح "هبه" توسط کمیته امداد با نامهای مختلف در استانهای بزرگی مانند فارس، کرمان، یزد، اصفهان و... به نحو شایسته و سازماندهی شده و اجرا می شود، ضمن اینکه در شهرهای مختلف کشور کارگاههایی برای بهسازی اقلام جمع آوری شده توسط مددجویان کمیته امداد ایجاد شده و تعمیر و بهسازی می شوند.
ستاری با تاکید بر آمار بالای مددجویان تحت پوشش کمیته امداد گفت: بدیهی است با در اختیار داشتن طرح هبه تهران می توانیم تعداد زیادی از مددجویان تحت پوشش امداد را از طریق ایجاد کارگاههای بهسازی، اشتغالزایی کرده و خانواده های مستحق تری را از این طرح بهره مند کنیم.
لزوم عزم مسئولان برای فراگیر شدن سنت هبه
سنت "هبه" به عنوان سنتی اسلامی و ملی از دیرباز تاکنون مورد توجه عوام و خواص جامعه قرار داشته است. سنتی که می توان با احیا دوباره آن توسط نهاد ها و سازمانهای اجتماعی مشکلات معیشتی و نیازهای اولیه اقشار آسیب پذیر جامعه را رفع کرد.
هر چند سازماندهی و اقدامات سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهر تهران در جمع آوری، احیا و توزیع هبه موفقیت آمیز بوده است ولی این حرکت نیازمند توجه بیشتر مسئولان به خصوص نهادهای ارائه دهنده خدمات اجتماعی می باشد.
-----------------------------------
گزارش از سید هادی کسایی زاده