حق میراث تاریخی اردبیل ادا نشده است/ ثبت آثار کافی نیست

وی در اظهار نظر جالب خود تعداد آثار شناسایی و ثبت شده استان را از دلایل رد این انتقادات برشمرد و حجم فعالیتهای صورت گرفته در چهار سال گذشته را کافی دانست و افزود: کاوشهای اخیر میراث فرهنگی که در 20 فصل صورت گرفته است، بی نظیر بوده است.

 

مدیر کل میراث فرهنگی یکی از وظایف این سازمان را شناسایی و ثبت آثار باستانی عنوان کرد و یادآور شد: تعداد آثار شناسایی شده در شش سال گذشته از هزار اثر به دو هزار و 500 اثر و تعداد آثار ثبت شده از 250 اثر به هزار و 00 اثر رسیده است.

 

توجه به ثبت ملی، بی توجهی به حفظ آثار

 

وی ثبت آثار باستانی را در فهرست ملی از آن رو مهم عنوان کرد که در صورت ثبت اثر هرگونه تخریب و یا صدمه به آن می تواند پیگرد قانونی داشته باشد و مجرم را تحت تعقیب مراجع قضایی قرار دهد. البته وی به این نکته اشاره نکرد که آیا عدم حفاظت و مرمت این آثار از سوی میراث فرهنگی بعد از ثبت نیز می تواند پیگرد قانونی داشته باشد یا نه؟ نکته ای که در اردبیل بیش از پیش به چشم می خورد.

 

با وجود تلاشهای صورت گرفته در ثبت آثار باستانی به نظر می آید وزنه ثبت آثار هر چقدر سنگین تر می شود، توجه به حفظ، مرمت و بازسازی آثار اهمیت کمتری می یابد و نگهداری آثار باستانی تنها تا زمان ثبت از اهمیت برخوردار است.

 

با این وجود ندایی با اشاره به ثبت جهانی مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی این رویداد را یکی از مهمترین فعالیتهای مثبت میراث فرهنگی در طی سالهای اخیر ارزیابی کرد و ابراز داشت: فعالیتهای میراث فرهنگی طی چند سال اخیر به نسبت قبل و بعد از انقلاب بی نظیر و با حجم بسیار بالاتری به نسبت تمام سالهای قبل از خود بوده است.

 

ثبت تنها یک اثر جهانی برای مدیران میراث کافی است

 

 

وی با بیان این عقیده که کافی است هر مدیری در دوران فعالیت خود حداقل یک اثر را به ثبت جهانی برساند، از بی توجهی به آمار ثبت آثار باستانی انتقاد کرد و افزود: تنها اثر ثبت شده این استان تا سال 84 خانه تاریخی "رضازاده" بوده و سایر آثار بعد از این تاریخ به ثبت رسیده است.

 

این مسئول با بیان اینکه هم اکنون 13 اثر از کشورمان در فهرست جهانی ثبت شده که یکی از آنها مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی است، اضافه کرد: میراث فرهنگی استان اردبیل توجه ویژه ای به ثبت آثار دارد و تا پنج سال آینده تمام آثار باستانی استان که تا به امروز به ثبت نرسیده ثبت خواهد شد.

 

البته وی اشاره نکرد که استانی به مانند اردبیل مگر چند اثر جهانی دارد که مدیران آینده این سازمان نیز بتوانند با ثبت آن با وی هم عقیده و موافق باشند و کارنامه پرباری را ارائه کنند. ناگفته نماند که از مجموع آثار ارزشمند و قابل توجه کشورمان تاکنون تنها 13 اثر در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده و این آمار بیانگر شرایط سخت در تحقق این مهم است. باید اذعان داشت ثبت این اثر نیز از زمان مدیران سابق میراث استان آغاز شده بود.

 

تعیین حریم به منزله اتمام بازسازی/ بی اعتماد شهروندان به میراث فرهنگی

 

بازسازی و مرمت مجموعه تاریخی، فرهنگی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بعد از گذشت نزدیک به دو دهه هنوز به اتمام نرسیده و این در حالی است که طبق اسناد تاریخی و کتاب ارزشمند مرحوم بابا صفری از محققان و تاریخ نویسان کشور با عنوان "اردبیل در گذرگاه تاریخ" برای ساخت بخش اصلی بنا و گنبد الله الله 10 سال زمان صرف شده است.

 

از این رو طولانی شدن این پروژه که عملا سالهاست هیچگونه تغییری را نشان نداده و نیز آثاری که همچنان دست نخورده باقی مانده و یا در معرض تخریب و یا حتی تخریب شده است، شهروندان را به فعالیتهای این سازمان در بخشهای احیا، مرمت و نگهداری آثار تاریخی استان بی اعتماد و متزلزل کرده است.

 

ندایی البته با رد هرگونه انتقاد و انتظارات، علت چنین تصوراتی را به دلیل مشخص نشدن حریم بناها عنوان کرد و با اشاره به پروژه بقعه شیخ صفی اذعان داشت: تا زمانی که حریم اطراف بقعه به بهره برداری نرسیده است، شهروندان این تصور را دارند که کاری صورت نگرفته و کوتاهی شده است.

 

وی با تایید طولانی شدن مرمت و بازسازی مجموعه شیخ صفی تصریح کرد: از زمان مرمت بقعه بیش از  17 سال سپری شده و چندین سال دیگر نیز زمان نیاز دارد تا این طرح به بهره برداری برسد.

 

مدیرکل میراث فرهنگی استان متذکر شد: در این طرح توجه به احداث و بهره برداری قسمتهایی از بقعه نظیر احداث سایت تاریخی، مرمت و بازسازی شهیدگاه شامل سنگ قبرهای شهدای جنگ چالدران، مرمت مسجد جنت سرا، ساخت و بهره برداری مسجد عالی قاپو و موزه خطایی و... از موضوعاتی است که به طولانی شدن مدت زمان بازسازی اولویت دارد.

 

وی همچنین از افزایش 18 حریم برای بناهای تاریخی مختلف به 10 حریم قبلی خبر داد و تمام بناهای تاریخی را نیازمند تعیین حریم دانست.

 

مرمت و بازسازی 48 پروژه از سال 84 / بی توجهی به تخریب کاشی کاری گنبد الله الله

 

 

مدیر کل میراث فرهنگی  در پاسخ به سئوالی در خصوص وضعیت نامطلوب برخی بناهای تاریخی، بهره برداری از 48 طرح مرمت آثار باستانی را حرکتی استثنایی قلمداد کرد و البته ریزش، کنده شدن کاشی کاریهای نفیس و حتی رویش گلسنگ در برخی از پروژه ها را امری طبیعی و غیر قابل کنترل دانست.

 

بقعه شیخ صفی، مسجد جمعه، حمام ارشادی، حمام ابراهیم آباد، خانه میرفتاحی، خانه ابراهیمی، پلهای تاریخی و برخی از موزه ها در شهرستانها برخی از بناهای در حال مرمت است که ندایی به آنها اشاره کرد.

 

اما تخریب کاشی کاری گنبد الله الله به عنوان شاهکار هنر اسلامی ایرانی قرن هشتم هجری که در نوع خود بی نظیر و آوازه جهانی دارد و در کتب تاریخی موثق به تفصیل در خصوص آن صحبت شده، به دلیل رویش گلسنگ و عدم توجه و نگهداری نامناسب مهمترین نکته ای که در بحث مرمت آثار تاریخی و باستانی اردبیل مطرح بوده و به رسیدگی ضروری نیاز دارد.

 

ندایی با تایید نیاز مبرم به مرمت برخی آثار تاریخی عنوان کرد: این موضوع قابل انکار نیست که بسیاری از آثار تاریخی نیاز به مرمت دارد با این وجود مطابق با اعتبارات و توان اداره میراث فرهنگی این کار تابه امروز صورت گرفته و باید توجه داشت تا زمانی که یک بنای تاریخی وجود دارد باید برای مرمت آن اعتبار اختصاص داده شود.

 

اردبیل؛ شهر حمامهای تاریخی / بی مهری در معرفی این آثار

 

در این بین نکته ای که کمتر به آن توجه شده است و بی شک می تواند به عنوان ضعف تلقی شود، این است که علاوه بر آثاری به مانند مجموعه شیخ صفی که اولین اولویت گردشگران و مسافران اردبیل است، از دیرباز تاکنون این شهر به عنوان شهر حمامهای تاریخی شهرت دارد که به دلایل متعدد توجه جدی به آن صورت نگرفته است.

 

استان اردبیل هم اکنون از حمامهای بی نظیری به جهت قدمت، معماری و تعدد برخوردار بوده که برخی از آنها تاکنون مرمت و بسیاری از این آثار نیزبه دلیل عدم حفظ، مرمت و بازسازی تخریب و یا در حال تخریب است.

 

ندایی در این خصوص با تاکید به اینکه حمامهای تاریخی اردبیل به دلیل تعداد زیاد در اولویت برنامه های میراث نیست و به همین دلیل رسیدگی صورت نمی گیرد، به برخی حمامهای مرمت شده اشاره کرد و از تبدیل برخی از این آثار به موزه مردم شناسی، موزه صنایع دستی، غذاخوری سنتی، موزه باستان شناسی و... خبر داد.

 

ثبت آثار معنوی و طبیعی بعد از سالها انتظار

 

وی همچنین از ثبت آثار معنوی و تاریخی استان خبر داد و با تاکید بر ضرورت ثبت این آثار بیان داشت: آثار معنوی همچون اذان موذن زاده، کوچ عشایر، تکم گردانی، مراسم تشت گذاری ماه محرم و اثر طبیعی سبلان گامهای مثبتی است که ادامه آن برای افزایش جایگاه رفیع میراث معنوی و فرهنگی استان مهم و ضروری است.

 

این مسئول با اشاره به رونمایی از اطلس گردشگری استان اردبیل اظهار داشت: این اطلس برای اولین بار در استان اردبیل تدوین شد و در مدت کوتاهی جهت استفاده شهروندان قابل تهیه خواهد شد.

 

وی همچنین با تقدیر از برخی رسانه ها بویژه خبرگزاری "مهر" به جهت اطلاع رسانی موثر و گسترده در این خصوص یادآور شد: اطلس گردشگری با اشاره به مهمترین نکات حوزه گردشگری استان به صورت جامع، می تواند مجموعه ای کم نظیر در راستای معرفی قابلیتهای گردشگری این منطقه باشد.

 

 

ندایی احداث موزه هایی نظیر موزه صنایع دستی، موزه مفاخر، موزه شهرستانهای نیر و نمین و چند موزه باستان شناسی دیگر را از مهمترین فعالیتهای این سازمان در حوزه فرهنگی فرهنگی عنوان کرد.

 

در حوزه تبلیغات ضعیف عمل کرده ایم

 

وی اطلاع رسانی از وضعیت میراث فرهنگی و تاریخی استان را توسط رسانه از مهمترین شاخصه های شناسایی، معرفی و ماندگاری آنها دانست و یکی از دلایل مهم بی اطلاعی شهروندان از وضعیت آثار باستانی و معرفی این آثار را به علت ضعف حوزه تبلیغ و اطلاع رسانی میراث فرهنگی در اردبیل برشمرد.

 

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان اگر شهروندان از فعالیت حمام شیخ در مجموعه شیخ صفی اطلاعی ندارند و تصور می کنند این بنای بازسازی شده بی استفاده مانده است، ایراد متوجه این نهاد در معرفی و اطلاع رسانی است.

 

وی خواستار همکاری و تعامل رسانه ها با این سازمان شد و تصریح کرد::برخی رسانه ها به پاس دقت و توجه اطلاع رسانیهای مطلوبی با نگاه انتقاد سازنده در این خصوص ارائه می کنند که نمونه آن گزارش "مهر" در خصوص منطقه باستانی "پیرازمیان" بود که انتظار می رود این همکاریها تداوم یابد.

 

----------------------------------------------

 

گفتگو: محمد میرزایی ناطق – ونوس بهنود

 

عکس: وحید مقدم