حجت الاسلام احمد غلامعلی معاون پژوهشی پژوهشکده دارالحدیث در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد سالروز تولد حضرت عبدالعظیم حسنی گفت: حضرت با چهار واسطه نسبشان به امام حسن مجتبی(ع) می رسد و جد اعلای ایشان "زید بن حسن (ع)" است؛ جایگاه معنوی حضرت عبدالعظیم حسنی از همین شجره نامه مشخص است به گونه ای که از جهت عبادی و علمی در خانواده ای عالم پرور متولد شدند.
وی افزود: در تاریخ تولد و وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) اختلاف وجود دارد اما به نقلی ایشان چهارم ربیع الآخر سال 173 هجری قمری مطابق 25 تیرماه 158 شمسی(یزدگردی) متولد شدند و 13 مهرماه 235 یزدگردی از دنیا رفتند. حضرت عبدالعظیم حسنی زمان 5 امام معصوم(ع) را درک کردند (از زمان امام کاظم تا امام حسن عسکری) اما همراهی او با این ائمه اینگونه نبوده که از تمام این 5 ائمه روایت شنیده باشند بلکه مشخصا از امام جواد و امام هادی علیهم السلام روایت نقل کردند.
عضو هیئت علمی دانشکده دارالحدیث به شخصیت علمی حضرت عبدالعظیم حسن(ع) اشاره کرد و گفت: اولا خود اسم "عبدالعظیم" بسیار مورد توجه است؛ معمولا این اسم گذاری و کنیه ایشان که "ابوالقاسم" است دلالت بر عظمت آن فرد دارد. شاید این خاندان، خاندان علمی و معنوی بودند که چنین اسامی داشتند اما کنیه "ابوالقاسم" برای هیچ یک از پیامبران گذشته نیست و از حضرت محمد(ص) شروع شد و معمولا این کنیه را برای یک فرد بزرگ می گذاشتند و اینگونه نبوده که حضرت عبدالعظیم را به واسطه فرزند" ابوالقاسم" بخوانند چراکه نام فرزند ایشان" محمد" بوده است. در واقع این کنیه ها حالت لقب عام دارد و جهت احترام و عظمت علمی این کنیه را بر او نهادند.
وی با اشاره به روایتی از امام هادی(ع) تصریح کرد: فردی در سامرا به نزد امام هادی(ع) می رود و یکسری مسائل حرام و حلال می پرسد و امام پس از پاسخگویی می فرماید: "هر موقع مشکلی از مسائل دینی در منطقه تو برایت پیش آمد از عبدالعظیم حسنی بپرس و سلام من را هم به او برسان". این روایت نشان می دهد که ایشان حالت جانشین برای ائمه داشته است.
وی تأکید کرد: درباره اینکه چگونه حضرت عبدالعظیم به ری آمدند، گزارش مشخصی نداریم اما با توجه به اینکه در زمان امام هادی(ع) و دوران حاکمیت متوکل عباسی می زیستند؛ باید بگوییم که در آن دوره ماندن اهل بیت و دوستداران ایشان در منطقه حجاز و عراق بسیار سخت بود و به همین دلیل حضرت عبدالعظیم در سالهای پایانی عمر خویش به ری سفر کرد اما اینکه واقعا برای ادامه فعالیتشان چگونه به ری آمده مشخص نیست ولی برخی می گویند که او به اشاره امام هادی(ع) زندگی مخفی خود را شروع کرد و با لباس پیک و مسافری ناشناس منطقه حجاز را ترک و در منطقه ری در خانه یکی از پیروان اهل بیت ساکن شد.
حجت الاسلام غلامعلی در مورد علت اینکه زیارت مزار عبدالعظیم حسنی به مثابه زیارت امام حسین(ع) است، گفت: شیخ صدوق در کتاب "ثواب الاعمال" روایتی به نقل از امام هادی(ع) در مورد حضرت عبدالعظیم حسنی بیان می کند؛ که یکی از مردم ری خدمت امام هادی(ع) می رسد و ایشان سؤال می فرماید کجا بودید و این فرد می گوید زیارت امام حسین در کربلا و امام هادی می فرماید: اگر قبر عبدالعظیم را که در شهر خودتان بود زیارت می کردی مانند این است که امام حسین(ع) را زیارت کرده باشی.
معاون پژوهشی پژوهشکده دارالحدیث افزود: در تشبیه زیارت مزار عبدالعظیم به زیارت امام حسین(ع) این نکته وجود دارد که در روایات مان برای هیچ امامی به اندازه امام حسین(ع) عظمت ثواب زیارت نداریم. شاید این تأکید امام هادی(ع)مربوط به یک مقطع بوده است؛ در آن زمان زیارت امام حسین(ع) خیلی خطرناک بود و به شدت برخورد می شد و حتی دست قطع می کردند و شاید امام هادی می خواهد بفرماید که کسی که این عشق را به امام حسین(ع) دارد که جانفشانی کند همین که به زیارت عبدالعظیم برود همان ثواب را دارد.
وی یادآور شد: دلیل دوم می تواند جنبه معرفی حضرت حضرت عبدالعظیم(ع) را داشته باشد؛ یعنی امام هادی(ع)برای اینکه مزار حضرت عبدالعظیم زیارتگاه مردم قرار گیرد، این تأکیدات را داشتند و نکته بعدی این است که در آن زمان سادات حسنی خیلی وقتها با اهل بیت(ع) هماهنگ نبودند و کارهایی را بعضا انجام می دادند که مورد تأیید اهل بیت نبود اما حضرت عبدالعظیم به جهت ولایت پذیری کاملا مطیع ائمه بودند و این ثواب شاید به دلیل ولایت پذیری ایشان هست.
عضو هیئت علمی دانشکده دارالحدیث تأکید کرد: البته در جاهای دیگر روایت دیگری از ثواب زیارت مزار عبدالعظیم حسنی(ع)داریم در روایتی آمده است که هرکس قبر عبدالعظیم را زیارت کند داخل بهشت می شود و یا روایتی از امام هادی(ع) نیز هست که می فرماید: "هرکس نمی تواند مرا زیارت کند برادرم عبدالعظیم حسنی را در ری زیارت کند". شاید دلیل این ثواب عظیم به دلیل حس دینداری و ولایت پذیری ایشان باشد.
حجت الاسلام غلامعلی در مورد اینکه چرا حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) را "سیدالکریم" می خوانند، گفت: لقب سیدالکریم را دقیقا نمی دانم از چه موقعی برای ایشان تعیین شد چراکه سیدالشریف، ابوالقاسم، عبدالعظیم را در متون مختلف دیده ام، واژه "کریم" را نمی توان به فارسی ترجمه کرد؛ "کریم" یعنی کسی که تمام خوبیها را دارد. احتمالا جلالت شأن و عظمت حضرت عبدالعظیم(ع) چنین بوده که به "کریم" معروف شدند.
وی با اشاره به آثار به جای مانده و مربوط به حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) تصریح کرد: چند مجموعه روایات گردآوری شده که حضرت عبدالعظیم در سلسله سند این احادیث بودند. مسند اوتاری با 79 حدیث، مسند عبدالعظیم با 120 روایت نیز از سوی دارالحدیث منتشر شده، علاوه بر آن یک مسند عبدالعظیم از تألیفات آیت الله ری شهری نیز با 100 روایت و شرح و توضیح زیر چاپ است.
مدیر دفتر سیاستگذاریهای پژوهشی مؤسسه دارالحدیث افزود: دو کتاب به حضرت عبدالعظیم حسنی منسوب شده یکی "خطب امیرالمؤمینن" که از همان خطبه ها در نج البلاغه نیز آمده است و یکی از منابعی که سیدرضی برای تدوین "نهج البلاغه" بهره برد از همین" خطب امیرالمؤمنین" عبدالعظیم حسنی است و کتاب " یوم و لیله" نیز از ایشان به جا مانده است؛ کتابهای "یوم و لیله" که از راویان مختلف وجود دارد در واقع کتابهای مسئله محور بوده و احکام شرعی شب و روز را می نوشتند چیزی شبیه توضیح المسائل که ادعیه هم دارد البته این کتاب در دست ما نیست اما کتاب خطب امیرالمؤمنین را می توان در روایات مختلف دید.
معاون پژوهشی پژوهشکده دارالحدیث در مورد اینکه چرا حضرت عبدالعظیم اعتقادات خود را بر امام جواد و امام هادی(ع)عرضه داشت، گفت: این یک سنت بسیار خوبی است که انسان دین خود را بر کارشناس دینی ارائه کند امروز بسیاری از ما برخی مسائل را جزو دین می دانیم که اصلا جزو دین نیست و برخی مسائل را نیز باید به عنوان دین دریافت کنیم و چه خوب است انسان هر از گاهی که ورودی ذهنش بیشتر می شود و احتمال دارد برخی از آنها درست و برخی نادرست باشد به یک کارشناس خبره دینی آنها را عرضه کند.
حجت الاسلام غلامعلی در پایان دو روایت را از عبدالعظیم حسنی در مورد امام مهدی(عج) نقل کرد و گفت: عبدالعظیم در روایتی در مورد حضرت مهدی نقل می کند که بر امام هادی(ع) وارد شدم و قصد داشتم که از حضرت سؤال کنم که قائم آل محمد(عج) همان مهدی است اما پیش از اینکه سؤال کنم امام هادی(ع) فرمود: بهترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است.