به گزارش خبرنگارمهر، شهری که امروز در آن زندگی می کنیم پایتخت و مرکز اداری و سیاسی کشور است و از لحاظ عظمت و رشد شهری و ابعاد غول آسایش جزو بزرگترین و مهمترین پایتخت های جهان قلمداد می شود، روزگاری فقط قریه کوچکی بوده که در شمال شهر باستانی ری قرار داشت. قدیمی ترین سند فارسی موجود درباره نام تهران نشان می دهد که تهران قبل از سده سوم هجری وجود داشته است.
تهران ترقی و حرکت سریع خود را در مسیر پیشرفت از دوره صفویه آغاز کرد. اولین بناهای رسمی تهران در سال 961 ه. ق به دستور شاه طهماسب ساخته شد و حصاری به دور تهران با 114 برج برابر با تعداد سوره های قرآن کشیده شد.
توسعه تهران از چه زمانی آغاز شد
در سال 1299 ه. ش مرحله جدیدی در 'گسترش تهران آغاز شد. خیابان کشی های این دوره به تقلید از شهرهای اروپایی است که بافتهای ارگانیک شهری را بریده و ابتدا و انتهای شهر را به هم وصل می کرد. بلدیه تهران تاسیس شد که از همان سالهای نخست به تعریض معابر اقدام نمود. در سال 1313 ه. ش برج و باروی شهر که در زمان ناصر الدین به شکل هشت ضلعی احداث شده بود تخریب شد و در محل آنها خیابان های تازه ای احداث شد.
در این دوره هر چند تهران پایتخت بوده لکن از امکانات یک شهر قابل سکنی بی بهره بود. از این رو با توجه به پایتخت بودن، رشد و توسعه جدیدی را آغاز کرد. با تمرکز امور اداری کشور که در پایتخت محدود شده بود، شهر تهران به سرعت شروع به رشد فیزیکی کرد و به همراه تحلیل تدریجی اقتصاد و نظام بازار سنتی، نظام جدیدی شکل گرفت و شهر نظام اقتصادی جدیدی یافت. تمرکز امور کشوری به صورت قابل توجهی کارمندان دولتی را افزایش داد و گروه اجتماعی جدیدی پدید آورد که فرهنگ پشت میز نشینی داشتند.
اولین طرح جامع تهران
مطالعات طرح جامع اول تهران زمانی شروع شد که شهر تهران در سال 1345 حدود 180 کیلومتر مربع وسعت و 7.2 میلیون نفر جمعیت داشت. طرح جامع تهران در سال 1349 به تصویب رسید.
این طرح محدوده ای به وسعت حدود 650 کیلومتر مربع و جمعیتی حدود 5.5 میلیون نفر را برای سال 1370 ( افق طرح) در نظر گرفت. جهت گسترش شهر را به سمت غرب تعیین کرد و با تقسیم سطح شهر به ده منطقه با مراکز مجهز، شبکه ای از آزادراهها و بزرگراهها را نیز پیشنهاد کرد.
دومین طرح جامع پایتخت
دومین طرح جامع تهران - طرح ساماندهی؛ مصوب 1370- ظرفیت جمعیتی شهر را 7.65 میلیون نفر در نظر گرفت. در این طرح برخلاف طرح جامع اول به پیرامون تهران نیز توجه شد، ولی بدون توجه به شهرها و آبادی های موجود برای استقرار جمعیت در منطقه تهران احداث 5 شهر جدید را توصیه کرد.
با توجه به قطع کمک های دولت از شهرداری ها و تاکید بر خودکفایی و خودگردانی مقرر شد که شهرداری تهران اعتبارات مورد نیاز خود را از محل فروش تراکم و معامله با مالکان در نحوه استفاده از اراضی فراهم کند .بدین ترتیب طرح ساماندهی نیز به کنار گذاشته شد.
در سال 1373، به موازات تشدید مشکلات شهر تهران، بروز تنش های اجتماعی در پیرامون شهر و نواحی حاشیه نشین آن توجه مسئولان به پیرامون تهران بیش از پیش جلب شد.
آغاز تدوین طرح جامع کنونی تهران
بر این اساس در سال 1375 بر اساس مصوبه هیئت دولت، مطالعاتی در زمینه "مدیریت و تهیه طرح مجموعه شهری تهران و شهرهای اطراف آن" آغاز شد.
نتایج حاصله از اوایل سال 1381 توسط شورایعالی شهرسازی و معماری ایران و یکسال بعد توسط هیئت دولت به تصویب رسید.
از سال 82 به طور جدی بر روی تهیه طرح تفصیلی تمرکز شد و با الگو گرفتن از شهرهایی همچون بارسلون، استامبول و با روش جدید ساختاری - راهبردی این طرح تدوین شد . یکی از ویژگیهای بارز این طرح انعطاف پذیری آن است که با تغییرات سیاسی اجتماعی و... قابلیت تغییر دارد. این طرح این هفته سر انجام در کمیسیون ماده 5 به تصویب رسید .
تصویب نهایی طرح تفصیلی
طرح تفصیلی را می توان نقشه راه ساخت و ساز در پیاتخت دانست در این طرح پایتخت به 4 پهنه سکونت، فعالیت، مختلط و حفاظت‌سبز تقسیم شده است که به موجب آن، زمینهای قابل استفاده در شهر، برحسب قرارگیری در یکی از این قسمت‌ها، مشمول یکی از انواع ساختوسازهای مجاز خواهد شد به این معنی که در هر پهنه مقررات با دیگری متفاوت است.
ویژگی های پهنه سکونت در طرح تفصیلی
در پهنه "سکونت" که در نقشه‌های مخصوص شهرداری تهران مشخص شده و مناطق به‌خصوصی از شهر را شامل می‌شود، مجوز ساخت‌وساز فقط برای کاربری مسکونی با تراکم 2 طبقه تا نهایت 6 طبقه صادر می‌شود و برای یکسری از مناطق ویژه شهر نیز اجازه بلندمرتبه‌سازی با شرایط خاص، در حد 12 طبقه و بیشتر نیز داده خواهد شد. در طرح تفصیلی تاکید شده برای بلندمرتبه‌سازی در مناطق ویژه، سازنده باید طرح توجیهی بیاورد.
پهنه فعالیت کدام مناطق تهران هستند
پهنه "فعالیت" قسمتهایی از شهر است که وجه غالب آن، کار و فعالیت بوده و سهم سکونت در آن بسیار محدود است. این پهنه مناطق بسیار متراکم تهران که دسترسی‌های ضعیف به آن وجود دارد را شامل می‌شود.
در پهنه فعالیت، ساخت و ساز در قالب کاربری تجاری، اداری، خدماتی و صنعتی صادر می‌شود. صدور پروانه مسکونی در این پهنه فقط برای معدود پلاکهایی که از قبل دارای عملکرد مسکونی و بهره‌برداری سکونتی یا پروانه پایان‌کار مربوطه بوده‌اند، مجاز است.
ارتفاع ساختمانهایی که در پهنه فعالیت احداث می‌شوند بین 2 تا 12 طبقه و حتی بیشتر خواهد بود، به این معنی که در مناطقی از تهران که در پهنه فعالیت قرار می‌گیرند اجازه ساخت بلندمرتبه داده می‌شود اما کاربری این سازه‌های بلند، غیرمسکونی خواهد بود.
محدودیت های پهنه مختلط
پهنه سوم که "مختلط" نام دارد، مناطقی از تهران را شامل می‌شود که در آنها، شهرداری اجازه ساختوسازهای توام یعنی کاربری مسکونی و تجاری را با هم می‌دهد. این پهنه قسمتهایی از شهر تهران است که از رشد خزنده فعالیت در بافتهای مسکونی پدید آمده است.
در پهنه "مختلط" حداکثر ارتفاع ساختمان‌های جدید 9 طبقه تعیین می‌شود که ساختمانهایی که کاربری تجاری، اداری و مسکونی را با هم داشته باشند، حداقل باید 4 طبقه ارتفاع را رعایت کنند.
ممنوعیت ساخت و ساز در پهنه حفاظت سبز
پهنه چهارم در تهران "حفاظت‌سبز" نام گرفته که مناطق به خصوصی در پایتخت که به هیچ‌وجه نباید در آنها ساخت‌وساز شود را شامل می‌شود.
قسمت "حفاظت‌سبز" نیز زمینهای باز عمومی و خصوصی و همچنین پارکهای جنگلی و زمینهای مزروعی را در بر می‌گیرد که با توجه به اهمیت این پهنه برای پایتخت، مجوز ساخت و ساز فقط برای کاربریهای گردشگری و تفرج و همچنین خدمات آموزشی و درمانی و فرهنگی و همچنین برای مدیریت بحران و استقرارهای موقت صادر می‌شود. در پهنه حفاظت سبز حداکثر اجازه احداث 2طبقه بنا داده می‌شود.
به هر حال پس از تاخیرهای بسیار و گلایه کارشناسان شهری در خصوص ساخت و سازهای غیر مجاز در شهر تهران پایتخت پس از 40 سال صاحب نقشه ای می شود که براساس آن شهروندان می توانند از آینده محل سکونت خود آگاه شوند . نقشه ای که می تواند از شهر فروشی جلوگیری کند. هرچند بسیاری از منتقدان معتقدند تاخیر در ابلاغ طرح تفصیلی و صدور پروانه ساختهای بی شمار در یک سال اخیر از تاثیر گذاری آن کاسته است.