محمود آموزگار دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره دوره مسئولیت بهمن دری در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نقد و تحلیلی بر این دوره 26 ماهه گفت: نقد ما باید به گونه‌ای باشد که موضع‌گیری شخصی محسوب نشود و عملکرد وی را بر اساس ملاک‌هایی که برای رشد فرهنگ در نظر داریم سنجیده شود.
مدیریت محسن پرویز به ملاک‌های فرهنگی نزدیک‌تر بود
وی ادامه داد: من در دوران معاونت افرادی چون شعاعی، مسجدجامعی، پرویز، رمضان‌پور و درَی در عرصه چاپ و نشر فعالیت کرده‌ام و در مقایسه مدیریت همه این افراد با شاخص‌های رشد فرهنگی باید بگویم عملکرد محسن پرویز را به این معیارها نزدیک‌تر دیدم؛ گرچه اختلاف‌نظرهایی هم با وی داشتیم. تلاش‌های او در مسیر مسایل بنیادی نشر و حل و فصل مشکلات این عرصه بود و اگر او بر منصب‌اش می‌ماند خیلی از کارها به سرانجام می‌رسید.
دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با اشاره به اینکه بعد از پرویز می‌توان شعاعی را موفق‌ترین معاون فرهنگی وزارت ارشاد دانست، بیان کرد: محمدعلی شعاعی تجربه‌های خوبی در حوزه بین‌الملل داشت.
هیچ تمهیدی برای نشر الکترونیک اندیشیده نشد
آموزگار افزود: یکی از مهم‌ترین مسایلی که بهمن درَی در مقام معاون فرهنگی بدان توجه نکرد، این بود که صنعت نشر با صبغه سنتی در ایران باید خود را به جریان مدرنیته برساند و وظیفه وزارت ارشاد این است که این حوزه را برای چالش‌های پیش‌رو آماده کند. در حوزه نشر الکترونیک آمار و ارقام می‌گوید که در سال 2016 نیمی از اقتصاد نشر آمریکا در اختیار نشر الکترونیک خواهد بود. حال آنکه باید پرسید ما برنامه‌ریزی‌مان برای نشر الکترونیک چیست؟
این فعال امور نشر با تاکید بر اینکه آینده صنعت نشر در اختیار نشر الکترونیک و هر کشوری که به این موضوع توجه نکند در حوزه چاپ و نشر کتاب دچار چالش می‌شود، توضیح داد: رجحان جهانی به نشر الکترونیک است و به همین دلیل قیمت مواد اولیه چاپ کتاب مانند کاغذ روز به روز بالا می‌رود و در آینده‌ای نه چندان دور کاغذ به یک کالای لوکس تبدیل می‌شود. در چنین شرایطی از معاونت فرهنگی وزارت ارشاد انتظار می‌رفت که توجه بیشتری به نشر الکترونیک می‌کرد و دست‌کم برنامه‌ریزی‌ای برای از پیش رو برداشتن موانع تحقق نشر الکترونیک در کشور داشت.
ناشرانی که کپی‌رایت را رعایت می‌کنند حمایت نشدند
وی اضافه کرد: مشکلات و مسایل نشر الکترونیک در ایران مانند حلقه‌های زنجیر به هم وصل هستند. وقتی ما هنوز درباره قانون کپی رایت به نتیجه نرسیده و قوانین بین\المللی را رعایت نمی‌کنیم، قطعا برای حضور ناشرانمان در عرصه‌های جهانی با مشکل روبه‌رو هستیم. معاونت فرهنگی باید به این مقولات می‌پرداخت و و ناشران را برای فهم این منظور و به‌کارگیری آن آماده می‌کرد. ارشاد می‌توانست از ناشرانی که کپی‌رایت را رعایت می‌کنند، حمایت کند تا انگیزه و الگویی برای دیگر ناشران ایجاد شود. این امر همچنین باعث می‌شد که تجربه‌های شتاب‌زده و موازی از بازار کتاب ایران برچیده شوند.
لزوم حمایت از ناشران خصوصی برای حضور در عرصه‌های جهانی
دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران درباره حضور ایران در نمایشگاه‌های کتاب خارجی نیز عنوان کرد: معاونت فرهنگی وزارت ارشاد باید شرایطی را فراهم می‌کرد که فارغ از بخش دولتی و خصوصی همه ناشران امکان حضور در عرصه‌های جهانی را پیدا می‌کردند. وزارت ارشاد می‌تواند امکان حضور مستقل ناشران خصوصی را فراهم کند و به این موضوع توجه کند که نشر فرهنگ کشورمان در نهایت به نفع همه ما است.
به گفته وی، فراهم کردن فرصت حضور همه ناشران در عرصه‌های جهانی بدون تنگ‌نظری و جهانی کردن ادبیات کشورمان از مسایل مغفول در این دوره بوده است در حالیکه الگوهای خوبی مثل کشور فرانسه را پیش رو داریم که از ناشران خارجی که آثار فرانسوی را به دیگر زبان‌ها ترجمه می‌کنند، حمایت می‌کند.
توزیع بُن کتاب دردی را دوا نمی کند
آموزگار ادامه داد: معاونت فرهنگی ارشاد باید به دنبال سیاست‌هایی باشد که درد حوزه چاپ و نشر را درمان کند. توزیع بن کتاب تنها مسکن است و نه درمان درد. خرید یک یا چند کتاب از سوی افراد با حمایت دولتی (تخصیص بن) راه چاره نیست بلکه باید صنعت نشر بالنده داشتیم و فرصت دسترسی اصحاب فرهنگ و مطالعه به کتاب و کتابخانه به طور دائم ایجاد شود.
مشورت و نظر تشکل‌ها و اصناف مورد بی‌توجهی قرار گرفت
مدیر نشر آمه دیگر نقطه ضعف معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در دوره 2 ساله مدیریت بهمن دری را بی‌توجهی به تشکل‌ها و اصناف چاپ و نشر دانسته و گفت: دستگاه‌های دولتی باید از دانش تشکل‌های صنفی استفاده کنند. تشکل‌ها و اصناف بدون هزینه دولتی ایجاد شده و تجربه‌های زیادی دارند و هیچ مدیر فرهنگی نباید از این مساله غافل باشد. ما در اتحادیه ناشران بارها آمادگی خود را برای همکاری با معاونت فرهنگی اعلام کردیم در مواردی هم مانند مساله نشر چشمه مشورت‌های خود را ارائه دادیم ولی هیچ توجه‌ای به آن نمی‌شد. خیلی از موفقیت‌های عرصه چاپ و نشر مثلا معافیت مالیاتی ناشران و کتابفروشان که از سوی رئیس‌جمهوری ابلاغ شد با تلاش خود ناشران و اتحادیه محقق شد.
به گفته وی، هیچ برنامه‌ای برای رفع مشکلات توزیع کتاب در داخل و خارج نمی‌شود و به دلیل این مشکل کتاب‌های چاپ‌شده به دست خیلی از علاقمندان نمی‌رسد به ویژه ظرفیت ایرانیان کتابخوان خارج از کشور کاملا نادیده گرفته شده است.
مسکوت ماندن مساله کاربری فرهنگی
دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان افزود: در حال حاضر شمارگان کتاب خیلی پایین آمده و همین تعداد کم هم ویترین کافی و مناسب برای عرضه ندارد. باید شرایطی فراهم شود که تعداد کتابفروشی‌ها افزایش یابد و این اتفاق هم مگر با کاهش هزینه‌های شغل کتابفروشی نمی‌افتد. در حال حاضر یک باشگاه ورزشی، محیط فرهنگی محسوب شده و در پرداخت پول آب و برق و گاز و تلفن مشمول تخفیف‌های کار فرهنگی می‌شود ولی کتابفروشی‌ها شامل این قانون نمی‌شوند. این هم از مسایلی بود که باید معاونت فرهنگی پیگیری می‌کرد. مساله کاربری فرهنگی در دوره محسن پرویز پیگیری می‌شد ولی در دوره بهمن دری مسکوت گذاشته شد.
آموزگار با تاکید بر اینکه بهمن دری ایده‌های خوبی از جمله درباره حضور ایران در نمایشگاه‌های خارجی داشت، بیان کرد: او ابتدا این سوال را مطرح کرد که حضورهای قبلی‌مان چه نتیجه داشته است که سوال خوبی بود ولی به این منجر شد که سال گذشته در نمایشگاهی مانند فرانکفورت حضور نیافتیم، ولی امسال حاضر خواهیم شد و باید دید چه تفاوتی حاصل شده است. به اعتقاد ما در اتحادیه باید شرایطی فراهم شود که غرفه‌ای ویژه از سوی دولت ایران گرفته شود و در آنجا ناشران خصوصی بتوانند آثار خود را عرضه کنند.
انفعال در مساله کاغذ و بی‌درایتی در موضوع بدهی به ناشران خارجی
به اعتقاد وی، درباره مساله کاغذ معاونت فرهنگی منفعل عمل کرد و درباره پرداخت بدهی نمایشگاه کتاب تهران به ناشران خارجی می‌توانست با درایت معاونت فرهنگی به یک چالش تبدیل نشود و اگر تلاش‌های انجمن فرهنگی ناشران بین‌الملل نبود همین مقدار پول هم حواله نمی‌شد.
وی اضافه کرد: چطور پول موز شب عید به هر طریقی حواله می‌شود، ولی بدهی ناشران خارجی آنقدر دچار چالش می‌شود؛ ناشرانی که گوش به تحریم‌ها نسپرده و در هر شرایطی به نمایشگاه کتاب تهران آمدند. این عملکردها فرصت تبلیغات منفی علیه کشور را فراهم می‌کند؛ در حالی که با حسن مدیریت می‌توان از آنها پیشگیری کرد.
دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با تاکید بر اینکه اتحادیه خود را موظف به همکاری با هر فردی در مقام معاونت فرهنگی می‌داند، تشریح کرد: ما برای علی اسماعیلی آرزوی موفقیت داریم و هر نوع کمکی برای رفع مشکلات را دریغ نخواهیم کرد. او می‌تواند با اولویت‌بندی مسایل تا پایان دولت دهم، این مسئولیت را به خوبی انجام دهد و پیشنهاد ما این است که مساله کاغذ را در اولویت قرار دهد.
آموزگار اشاره کرد: در بخشنامه به دستور ریاست‌جمهوری مقرر شده است که مواد 15 و 16 آیین‌نامه اجرایی موضوع تبصره 3 بند لام ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم به مدت 6 ماه به حالت تعلیق درآید. با توجه به اینکه آیین‌نامه اجرایی نیاز به اصلاح داشته است، مقرر شده که به مدت 6 ماه اجرای آن به حالت تعلیق درآید و در این فاصله اصلاحات آن انجام گیرد که وزارت ارشاد باید نخستین گام را بردارد و از آقای اسماعیلی انتظار داریم که این فرصت را از دست ندهد.
وی افزود: باید برنامه‌ریزی بهتری برای نمایشگاه بعدی کتاب داشت و وقت آن رسیده که ممیزی کتاب هم قانونمند و شفاف شود. وقتی می‌توان کسی را مجرم شناخت که ابتدا مشخص شود چه عملی جرم است. در فضای موهوم نباید به افراد اتهام زد. نباید بر اساس نظرات سلیقه‌ای با ناشران برخورد کرد. اگر شورای عالی انقلاب فرهنگی ممیزی پیش از چاپ را مجاز دانسته این بدین معنا نیست که ناشری کتابی برای چاپ ارائه کرد و ممنوع‌الانتشار اعلام شد بنابر تفسیر آقای دری می‌توان برای او یک امتیاز منفی درج کرد و سپس بر اساس این امتیازها آن ناشر را تعلیق و یا لغو مجوز کرد. این پرونده‌سازی‌ها خلاف قانون و مبتنی بر برخورد شخصی است. آقای دری باید درباره تشکیل جلسه ندادن هیئت نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب هم پاسخگو باشد و بگوید بر چه اساسی یک ناشر را تعقیب کرده است؟
دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان در پایان گفت: اگر وزارت ارشاد قوانین شفاف و همه‌جانبه‌نگر داشته باشد و همه خواسته‌هایش را هم در این قانون بیاورد خیلی از مشکلات کاهش می‌یابد. برکناری مدیران موفق هم اشتباه بزرگ بهمن دری بود. او بی‌دلیل موسسات و نهادهایی که کارشان را می‌کردند با برکناری‌‌ها و انحلال‌ها دچار چالش می‌کرد.