به گزارش خبرنگار مهر، استفاده از مصالح رودخانه اي با توجه به پیشرفت روزافزون طرح هاي عمرانـی و صنعتی در استان گیلان به دلیل آسان و پایین بودن هزینـه استحـصال از جایگـاه خاصی برخوردار است.
این در حالی است که برداشت مصالح رودخانه اي داراي اثرات مخرب متعددي است که مشخصات فیزیکی و زیست محیطی این خطه از شمال ایران را به مخاطره می اندازد.
برداشت بی رویه شن و ماسه مرگ تدریجی رودخانه ها را به همراه دارد
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در این باره می گوید: برداشت هاي بي رويه شن و ماسه موجود در بستر و حريم رودخانه ها بدون رعايـت قـوانين مربوطـه، بدون رعايت حريم رودخانه ها و ساير سازه هاي متقاطع با بستر رودخانه انجام می شود.
مهرداد لاهوتی افزود: افزايش رشد جمعيت و به ویژه افزايش جمعيت شهرنشين، رشد فيزيكي شهرها را به همراه داشته و موادي كه در توسعه فيزيكي شهرها با اهداف مختلف به كار مي رود، شن و ماسه است.
وی با بیان اینکه شن و ماسه نقش عمده اي در احداث ساختمان ها، پل ها، راه ها و سایر امور دارد، اظهارداشت: منابع شن و ماسه اي كه در بستر رود خانه ها و به ویژه رودخانه هاي داراي جريان آب دائمي هستند جزو منابع بسيار با ارزش به شمار می روند.
نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی گفت: گرچه برداشت شن و ماسه از نظر فعاليت هاي اقتصادي و توسعه اقتصادي نواحي جغرافيايي نقش به ظاهر مناسبي داشته است ولي متاسفانه انجام اين عمليات از بستر رودخانه ها عوارض ناخوشايندي از نظر ژئومورفولوژيكي و به تبع آن باعث پيامدهاي زيست محيطي و شيميايي به همراه دارد.
وی ادامه داد: برداشت شن و ماسه نه تنها در محل برداشت باعث بروز عوارض مورفولوژيكي مي شود بلكه تاثير انجام اين عمليات تا كيلومترها در بالا دست و كيلومترها در پائين دست بر ژئومورفولوژي اكوسيتم و ارگانيسم هاي زنده تاثير مي گذارد.
رودخانه با استفاده از شن و ماسه موجود می توانـد اقـدام بـه خـود پـالایی کنند
استان گیلان با داشتن وسعتی افزون بر 14 هزار کیلومتر مربع مساحت و 238 هزار هکتار اراضی شالیکاري است که از این میزان 180 هزار هکتار آبخور سد سفیدرود است.
این استان علیرغم دارا بودن افزون بر هزار میلیمتر بارندگی سالیانه، با توجه به توزیع نامناسـب ریزش باران و با داشتن 55 رودخانه بزرگ و کوچک به شدت وابسته بـه آب سـطحی ( 93 درصد) و زیرزمینی (هفت درصد) است به طوریکه 10 درصد نیاز آبی شالیزارهاي اسـتان از بارش مستقیم تامین می شود.
عمده منابع آبهاي سطحی در گیلان رودخانـه هـا هستند، رودخانـه سفیدرود که از سرشاخه هاي قزل اوزن و شاهرود تغذیه می شود، رودخانه پلـرود در شرق و رودخانه شفارود در غرب از مهمترین منابع آب هـاي سـطحی استان محسوب می شوند.
گیلان یکی از قطب هاي کشاورزي در سطح کـشور در زمینه تولید محصولاتی همچون برنج، چاي، مرکبات، و غیره به شمار می آید حال با توجه به وابستگی شدید تولید محصولات کشاورزي به منابع آب موجود در اسـتان همچون رودخانه ها که روز به روز در حال نابودي است باید همـت و تـلاش همـه جانبه اي از سوي تمام دستگاه هاي متولی استان انجام گرفته که شاید گوشـه اي از آسیب هایی که در طول سالیان متمادي در اثر برداشت هاي بی رویه شن و ماسه بر روي این شریان های حیاتی پدید آمده است، کاسته شود.
مدیر عامل آب منطقه ای گیلان نیز با اشاره به اینکه برداشت غیر مجاز شن و ماسه در استان زیاد است، گفت: پلیس آب با برداشت کنندگان غیرمجاز شن و ماسه به شدت برخورد می کند.
سیف الله آقا بیگی افزود: فرسایش بستر رودخانه ها، افزایش شیب مسیر رودخانه، ایجاد تغییرات مورفولوژي رودخانه ها، ریزش دیواره هاي مسیر اصلی رودخانه، از بین رفتن کارایی مناطق و زمین هاي کشاورزي حاشیه رودخانه، فرسایش در بالادست مسیر جریان به واسطه زیاد شدن شیب و افزایش سرعت جریان، بهم خوردن خط تعادل هیدرولیکی سفره آب سطحی و زیرزمینی از پیامدهای منفی برداشت بی رویه شن و ماسه از رودخانه هاست.
گیلان از حیث مواد معدنی و طبیعی دارای پتانسیل بالقوه‌ای است
وی اظهارداشت: عواملی همچون تخریب انواع سازه هاي تقاطعی نظیر پل ها، سدهاي بتنی، خاکی، خطـوط مخابراتی، لوله هاي نفت و گاز، تخریب انهار کشاورزي، فرسایش در پائین دست به واسطه بالارفتن قدرت جریان در حمل رسوب، آسیب رسانی به محل تخم ریزي ماهیان، افزایش زبري بستر، آلودگی رودخانه ها به واسطه تخلیه پـساب حاصـل از برداشـت مـصالح در کارگاه ها، آلودگی هوا بواسطه فعالیت دستگاه هایی که در برداشت مصالح دخالت دارند اعم از بیل مکانیکی، لودر و کامیون می تواند در آسـیب رسـانی بـه محـیط رودخانه تاثیرگذار باشد.
مدیر عامل آب منطقه ای گیلان در ادامه بر ضرورت حفظ حیات رودخانه های استان تاکید کرد و یادآورشد: برداشت غیراصولی و بی رویه شن و ماسه در بستر رودخانه از سوی افراد سودجو معضلات زیست محیطی زیادی برای رودخانه ها ایجاد خواهد.
با این وصف بیشتر رودخانه هاي استان دستخوش آسـیب هاي فراوانـی شده اند به طوري که در برخی از رودخانه هاي استان دیگر مصالحی موجود نیست و کف بستر رودخانه به خاك رس رسیده اسـت.
مصالح رودخانه اي به منزله شش در بدن انسان است که رودخانه با استفاده از شن و ماسه موجود می توانـد اقـدام بـه خـود پـالایی کنند.
استاندار گیلان نیز در این ارتباط بر ساماندهی برداشت شن و ماسه از رودخانه‌ها تاکید و گفت: اگر برداشت غیرمجاز صورت گیرد موجب تخریب رودخانه ها می‌شود.
کیهان هاشم نیا با اعلام اینکه استفاده از مواد معدنی و طبیعی استان باید ساماندهی و برنامه‌ریزی شود، افزود: گیلان از نظر مواد معدنی و طبیعی دارای پتانسیل بالقوه‌ای است که باید به خوبی از این موهبت الهی بهره گیری شود.
وی همچنین با تصریح اینکه امروزه متاسفانه رودخانه ها به عنوان یکی از اصلی ترین منابع تهیه شن و ماسه مورد توجه بهره برداران قرار گرفته اند، اظهارداشت: برداشت شن و ماسه از رودخانه که نوعی دخل و تصرف در آن محسوب می شود معمولا آثار منفی فراوانی بجا می گذارد.
تولید شن و ماسه از مصالح کوهی باید در اولویت قرار گیرد
استاندار گیلان با تاکید بر اینکه برداشت مصالح رودخانه ای باید بسیار محدود شود، گفت: تولید شن و ماسه از مصالح کوهی باید در اولویت قرار گیرد تا از آسیب و تخریب اکوسیستم رودخانه های استان جلوگیری شود.
بدون شک بـا التفـات بـه تجمـع انبـوه آسیب هاي وارده به رودخانه هاي گیلان به ویژه رودخانه سفیدرود با توجه بـه مطالعات انجام گرفته تمامی دستگاه هاي مجري پـروژه هـاي عمرانـی در سطح استان باید برای تامین مصالح مورد نیاز خود از مصالح کوهی استفاده تـا گوشه اي از آسیب هاي وارده به رودخانه ها که حیات بشریت و آیندگان وابـسته بـه ایـن منابع خدادادي است، کاسته و در حقیقت به رودخانه ها فرصت بازیابی داده شود.
به هر حال با آشفته کردن اکوسیستم هایی که میلیون ها سال زمان برده تا به تعادل امروز خود برسند، خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می شود. برخی از این خسارات بلافاصله دیده می شود اما اثرات مخرب برخی دیگر سال ها بعد آشکار می شود از این رو باید برای حفظ اکوسیستم محیط زیست به ویژه رودخانه ها برنامه های اصولی تدوین و به مرحله اجرا در آید.