معاون فرهنگی اجتماعی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه "علت انفعالی عمل کردن در عرصه فرهنگ چیست"، گفت: عدم درک درست از شرایط و تحولات عرصه فرهنگی و شناخت دیرهنگام پدیده های فرهنگی، یعنی حس نکردن «شرایط جنگی» و تهاجم و شبیخون بی‌رحمانه دشمن به ارزش‌ها و مبانی اعتقادی و آرمانی در تمامی حوزه‌های فرهنگی برای تغییر فکر و اندیشه و رفتار جامعه اسلامی مان را میتوان اولین دلیل این انفعال دانست، همچنین بی تفاوتی و حتی استقبال از حاملان پیامهای فرهنگ غربی ـ که مصادیق آن را میتوان در سبک زندگی غربی مشاهده کرد ـ و بالاخره حاکمیت نگاه مبتنی بر گشودگی فرهنگی بدون تقویت دستگاه هاضمه فرهنگی در داخل کشور، از جمله مواردی است که باعث اتخاذ مواضع انفعالی در این عرصه میشود.
وی افزود: اگر فرهنگ و مؤلفه‌های تأثیرگذار آن در حوزه‌های مختلف به‌خوبی شناخته شوند و تحولات و پدیده‌های فرهنگی با تدبیر و حکمت مورد مطالعه، شناسایی و رصد به‌هنگام قرار گیرند و برای نحوه مواجهه با آنها چه در بعد ایجابی و چه در بعد سلبی چاره اندیشی شود، می توان از عملکرد انفعالی در عرصه فرهنگ جلوگیری کرد.
قدرت فرهنگی درونزا، درمان انفعال
معاون فرهنگی اجتماعی سپاه پاسداران ادامه داد: علاوه بر این توجه به ظرفیتهای خودی و انقلابی در عرصه فرهنگ چه در بعد سخت افزاری و چه در بعد نرم افزاری و همچنین اعتقاد به کارآمدی آنها در میدان عمل، خواهد توانست موضع فعال جمهوری اسلامی را در عرصه فرهنگ تثبیت کند و قوام بخشد. این همان مطالبه مقام معظم رهبری است که باید از آن به‌عنوان «حاکمیت نگاه به قدرت درونزا در عرصه فرهنگ» یاد کرد.
مقدم‌فر با تاکید بر اینکه "تجربه ما در جنگ سخت (در دوران دفاع مقدس) نشان می دهد آن هنگام که با تکیه بر توان سخت افزاری و نرم افزاری خود و با میدان دادن به جوانان انقلابی مدیریت جنگ را در دست گرفتیم توانستیم معادله جنگ را به‌نفع خود تغییر دهیم و با انجام عملیات تهاجمی، دشمن را در دستیابی به اهداف خود ناامید و ناکام کنیم" خاطرنشان کرد: این تجربه امروز که جبهه مواجهه ما با دشمن در میدان و عرصه فرهنگ تعریف میشود نیز میتواند به مدد نیروهای انقلاب بیاید و نیروها با شناسایی دقیق نقاط آسیب پذیر نظام سلطه، در موضع تهاجمی قرار گرفته و مبانی لیبرالیسم فرهنگی را مورد هجوم قرار داده دشمن را در این عرصه به انفعال وادارد.
تلقی سلب مسئولیت دولت در خصوصی سازی فرهنگ به موضع انفعالی دولت دامن خواهد زد
مقدم فر در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به سیاست خصوصی سازی در فرهنگ گفت: اگر خصوصی سازی در عرصه فرهنگ به این معنا باشد که دولت با پرهیز از تصدیگری، بخش عمده‌ای از منابع مادی و انسانی خود را به مدیریت حکیمانه فرهنگ اختصاص دهد، باید از آن استقبال کرد و آن را طلیعه مبارکی برای راهبری خردمندانه، نظارت هوشمندانه و اتخاذ موضع فعال در بخش فرهنگ از سوی دولت قلمداد کرد اما اگر تلقی از خصوصی سازی فرهنگ، سلب مسئولیت از دولت در عرصه فرهنگ باشد، این نه‌تنها به موضع انفعالی دولت در بخش فرهنگ دامن خواهد زد بلکه نگران کننده است چرا که مقوله فرهنگ مانند اقتصاد نیست. فرهنگ در دولت اسلامی نه یک کارکرد و وظیفه که مأموریت و رسالت و از آن بالاتر شاکله اصلی و فلسفه تشکیل دولت است.
وی با تاکید بر اینکه "شأن دولت اسلامی در بخش فرهنگ باغبانی است و نه واگذاری" تصریح کرد: دولت باید ظرفیتهای فرهنگی در بخش رسمی و غیر رسمی را با محوریت پیامهای انسانی و الهی متبلور سازد و با هدایت و راهبری پدرانه خود در بعد مادی و معنوی آنها را به بلوغ رسانده بارور سازد و از طریق آنها جامعه را از بوی خوش فرهنگ الهی معطر سازد.
این کارشناس مسائل فرهنگی با بیان اینکه متأسفانه این روزها سخنانی از برخی مسئولان شنیده میشود که دور از انتظار و نگران کننده است، افزود: اظهاراتی از قبیل واگذاری صدور مجوزها و سلب مسئولیت دولت از خود درباره ممیزی آثار فرهنگی ـ هنری و مسائلی از این قبیل که نشان میدهد تفکری در دولت وجود دارد که با دید افراطی به خصوصی سازی بخش فرهنگ نگاه میکند و همین تفکر باعث شده است برخی از دگراندیشان در این مسئولان طمع کرده و انتظاراتی ساختارشکنانه از آنها داشته باشند، شاید بتوان بهترین بازخورد این نحوه تفکر دولت یازدهم میان مخاطبان خاص را در درخواستی که از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حذف نام «ارشاد اسلامی» از کنار نام وزارتخانه در روزنامه‌ها مطرح شد، به‌طور شاخص مشاهده کرد.
حد تصدیگری دولت در عرصه فرهنگ کجاست؟
مقدم‌فر در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این سؤال که "حد تصدیگری دولت در عرصه فرهنگ کجاست"، اظهار داشت: حد تصدیگری دولت آن‌جاست که در بعد اجرایی و عملیاتی فرهنگ، کاری را که از عهده مردم یا تشکلهای مردمی برمیآید، خود به‌عهده نگیرد به‌طوری که اگر انجام این قبیل امور، وظایف هدایتی و نظارتی دولت را تحت الشعاع قرار میدهد، امور اجرایی را به‌نفع وظایف هدایتی و نظارتی واگذار نماید.
وی خاطرنشان کردک نکته مهمی که در این رابطه وجود دارد این است که در عرصه فرهنگ و هنر واقعیت‌ها نشان میدهد در تمامی کشورها تولید آثار فاخر و یا تولید آثار با ریسک بالا از عهده مردم و بخش خصوصی برنمیآید و گاهی موضوعات مهمی در سیاستهای کلان دولتها وجود دارد که چه بسا آن موضوعات به هر دلیل در کانون توجه تولیدکنندگان بخش خصوصی قرار نگرفته باشد. در این گونه موارد دولت باید مسئولیت تولید کنندگی را در دستور کار قرار دهد و نباید به‌بهانه پرهیز از تصدیگری نسبت به این نیازها بی تفاوت بماند. این همان انتظاری است که مقام معظم رهبری در دیدار اخیر اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تولید آثار فرهنگی در زمینه کتاب، ترجمه آثار، فیلم سینمایی، اسباببازی و بازیهای رایانهای مطرح فرمودند.
الگوهای صرفاً اقتصادی و سیاسی قابل تجویز به فرهنگ نیست
معاون فرهنگی اجتماعی سپاه با تأکید بر این که درباره بخش فرهنگ باید متناسب با شأن فرهنگ اندیشید و هرگز نباید الگوی عمل در بخش اقتصاد و سیاست را به این بخش نیز تسرّی داد، گفت: فرهنگ ابعاد، شاخصه و مقتضیات خود را دارد. در عرصه فرهنگ بعضی اوقات انجام یک فعل فرهنگی در میدان عمل، چه‌بسا اثرات راهبردی غیر قابل انکار داشته باشد و به همین دلیل متولیان عرصه فرهنگ نمیتوانند از انجام آن به‌دلیل شائبه تصدیگری شانه خالی کنند. البته دولت در این قبیل اقدامات نیز میتواند با سیاستگذاری و انجام حمایتهای لازم از
ظرفیتهای بخش غیردولتی بهره ببرد و تا حد امکان حضور خود در این قبیل عملیات فرهنگی را مانعی برای ایفای نقش راهبردی قرار ندهد.
بودجه‌های فرهنگی در اختیار نامحرمان
مقدم‌فر در ادامه این بخش از سخنان خود تاکید کرد: هم‌اکنون ظرفیتهای بسیاری از فرزندان انقلاب در جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی وجود دارند که چنانچه از سوی مسئولان به رسمیت شناخته شوند میتوانند با شور و شعور انقلابی خود و با حمایتهای مادی و معنوی دولت اسلامی خالق آثار و تولیدات فاخر فرهنگی و هنری باشند اما متأسفانه دیده شده است که بعضی اوقات بودجه‌های دستگاههای فرهنگی در اختیار نامحرمان و مدعیانی قرار گرفته است که آثارشان جز تخطئه ارزشهای اسلامی و انقلابی پیامی نداشته است و اصولاً دغدغه آنها دغدغه انقلاب اسلامی نیست.
جامعه دچار ضعف فرهنگی قدرت نقشآفرینی ندارد
مقدم‌فر همچنین با تاکید بر اینکه "فرهنگ هنوز در عرصه مدیریت کشور مظلوم مانده و البته مظلومیت فرهنگ فقط در عدم اختصاص بودجه و یا عدم تأمین امکانات لازم نیست"، اظهار داشت: ما نباید به فرهنگ نگاه مادی داشته باشیم. فرهنگ را باید روح حاکم و هوای سالم تنفس در تمامی زوایای جامعه قلمداد کرد. جامعهای که دچار ضعف فرهنگی باشد، قدرت نقشآفرینی در هیچ عرصهای را نخواهد داشت. یکی از مصادیق مظلومیت فرهنگ این است که زیر چرخ توسعه له و نادیده گرفته شود، درست مانند آن که گرسنهای را به امری غیر از تغذیه مشغول کنیم و چاره‌ای برای رفع گرسنگی او نیندیشیم و یا از آن بدتر آن که او را با غذای ناسالم سیر کنیم غافل از آن که بعداً مسمومیت او را از پا درخواهد آورد.
وی با بیان اینکه برای رفع مظلومیت فرهنگ باید مشخص شود سهم فرهنگ در نظام تصمیمگیری و تصمیمسازی کشور در عرصههای مختلف چیست، تصریح کرد: باید تأثیر تصمیمها و اقدامات بخشهای مختلف اداره کشور بر فرهنگ مورد توجه قرار گیرد و هر تصمیم و اقدامی که برای فرهنگ خسارتآفرین و زیانبار است قابلیت اجرا پیدا نکند.
معاون فرهنگی اجتماعی سپاه تاکید کرد: مظلومیت فرهنگ این است که مدیران ما غالباً از این دریچه به نتایج تصمیم ها و اقدامات خود نمی‌نگرند و یا توجه به فرهنگ را به برخی از اقدامات کلیشه ای تنزل میدهند، این واقعیتی است که رهبر معظم انقلاب چندی قبل تحت عنوان پیوست فرهنگی به مسئولان گوشزد کردند و اخیراً نیز در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نسبت به رعایت آن تأکید ورزیدند. بنابراین پیوست فرهنگی برای تمامی طرحها و اقدامات چه سیاسی، چه اقتصادی و حتی امنیتی ضروری است.
ضعف برنامه‌ریزی و ناهماهنگی در عملکردها
این استاد دانشگاه با بیان اینکه شأن فرهنگ اقتضای آن را دارد که با جدیت و به‌عنوان یک بخش اولویت دار بدان نگریسته شود، ضعف برنامه ریزی فرهنگی را به‌عنوان یکی دیگر از آسیب های جدی در بخش فرهنگ مورد اشاره قرار داد و گفت: اهمیت فرهنگ و تأثیر قابل توجه آن بر سایر بخشها حکم میکند که شأن آن را در حد یک کار تشریفاتی، موسمی و مناسبتی نبینیم.
مقدم‌فر ادامه داد: برخی در کشور تصور میکنند که هر نوع اقدامی که ممزوج به پیامهای فرهنگی باشد، مصداق کار فرهنگی است در حالی که چه‌بسا انجام ندادن آن را بتوان فعل اصیل فرهنگی قلمداد کرد چرا که اگر انتقال پیام-های فرهنگی با روش درست و با هدف معین و جهتگیری صحیح صورت نگیرد، تبدیل به ضدارزش خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه کار فرهنگی نیازمند برنامه ریزی از آغاز تا انجام است، افزود: جالب آن است که ما در جنگ سخت به هیچ یگانی اجازه نمیدهیم سرخود و آتش به اختیار عمل کند بلکه با اعمال مدیریت صحیح و با طرح و نقشه از پیش آماده شده و بر مبنای اطلاعات تهیه شده از وضعیت جبهه خودی و دشمن و پس از آن با تعیین منطقه عملیات و خصوصاً با تقسیم مأموریت بین یگان‌ها و ایجاد آرایش مستحکم میان آنها و از همه مهمتر با اعمال فرماندهی در سطح راهبردی و عملیاتی اقدام و برای هر مرحله از انجام عملیات برنامه‌ای اجرایی طراحی میکنیم و بر اساس آن، ظرفیتهای لازم را مستقر یا ایجاد مینماییم، مثلاً قبل از عملیات مشخص میکنیم که هر یگان باید به چه بخشی حمله کند، یا در کدام محور دفاع کند، نیروهای تدارکات و پشتیبانی چگونه خدمترسانی کنند، بیمارستانهای صحرایی در کجا مستقر و چگونه از آتش دشمن در امان باشد و غیره، اما متأسفانه در جنگ نرم از چنین الگویی پیروی نمی‌کنیم و علیرغم به میدان آوردن ظرفیتهای زیاد و صرف بودجه و امکانات، کمتر از حد انتظار توانستهایم پیروزیهای بزرگ و مستمر را رقم بزنیم. غالباً ظرفیتها و یگانهای فرهنگی ما دور از هم و جزیرهای عمل میکنند و یا دچار موازیکاری هستند.
معاون فرهنگی اجتماعی سپاه ادامه داد: البته در الگوی جنگ نرم فرهنگی مثل جنگ سخت لازم نیست آن‌طور تمرکزگرا و کنترل شده عمل شود ولی هیچ تردیدی نیست که در برابر دشمنی که الگوی تهاجم و حمله او به‌صورت جبهه‌ای است باید جبهه‌ای عمل کرد یعنی ظرفیتهای فرهنگی نظام تحت یک هدایت و نظارت جامع و با برنامه‌ریزی و تقسیم کار به‌صورت هماهنگ و هم‌افزا و هم‌پوشان حرکت کنند.
دغدغه فرهنگی دولت بیش از آنکه سبک زندگی اسلامی-ایرانی باشد رفع فیلتر فیسبوک است
مقدم‌فر در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه خوشبختانه با همت بلند اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نقشه مهندسی فرهنگی علیرغم گذشت بیش از یک دهه از طرح و مطالبه آن توسط مقام معظم رهبری تهیه شده است، خاطرنشان کرد: انتظار میرود دولت با عملیاتی کردن آن تحرک قابل ملاحظه‌ای در بخش فرهنگ رسمی کشور به وجود آورد و آن را وجهه همت خود قرار دهد.
وی با بیان اینکه "البته ممکن است عده‌ای آگاهانه و یا ناآگاهانه مطالبات انحرافی و یا حداقلی در بخش فرهنگ از دولت داشته باشند" ادامه داد: این قبیل افراد بی‌اعتنا به انقلاب اسلامی و اهداف فرهنگی آن تنها به تحقق سکولاریسم و لیبرالیسم فرهنگی رضایت خواهند داد در حالی که دولت باید از موضع فعال به موضوع فرهنگ نگاه کند و به‌دنبال حل مسائل اساسی و کلان فرهنگی کشور باشد، به‌عنوان شاهد مثال وقتی به اظهارات مقامات عالیرتبه بخش فرهنگی دولت در این روزها توجه میکنید آن‌قدر که از اظهار نظرات مختلف در خصوص لزوم رفع فیلترینگ فیس بوک می‌شنوید، چیزی درباره مسائل اساسی فرهنگی از قبیل اعتلای فرهنگ عمومی، نهادینه کردن سبک و فرهنگ زندگی اسلامی و ایرانی در جامعه، اعتلای فرهنگ خانواده و تقویت پیوندهای عاطفی، توسعه اخلاق و معنویت در جامعه به گوش نمی‌خورد. این نشان میدهد مسئولان ما درگیر مطالبات قشر خاصی از جامعه هستند و از وظایف و مأموریت-های کلان خود غافل شدهاند.
اجرایی شدن نقشه مهندسی فرهنگی با ایجاد جبهه فرهنگی
ظرفیتهای وفادار به انقلاب اسلامی در بخش فرهنگی بیپناه رها شده‌انداین استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه متاسفانه ظرفیتهای وفادار به انقلاب اسلامی در بخش فرهنگی بیپناه و بیپشتیبان رها شدهاند، افزود: به‌تناسب آن که دستگاههای دولتی با عملیاتی شدن نقشه مهندسی فرهنگی باید به خود آرایش بدهند، ظرفیتهای مردمی معتقد و وفادار به انقلاب اسلامی نیز باید آرایش جبهه‌ای پیدا کنند. بنابراین باید ساز و کارهای ایجاد جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی با حمایت هدفمند از این ظرفیتها توسط دستگاههای دولتی و نهادهای انقلابی طراحی و عملیاتی شود.
با اجرایی شدن نقشه مهندسی فرهنگی از لاک دفاعی در حوزه فرهنگ بیرون بیاییم
مقدم فر افزود: با اجرایی شدن نقشه مهندسی فرهنگی و ایجاد جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی میتوان امیدوار بود جمهوری اسلامی در بخش فرهنگ با بیرون آمدن از لاک دفاعی، عملیات تهاجمی خود را سامان دهد و شاهد پیروزیهای بزرگ و فتحالمبینها و بیت المقدس های فرهنگی یکی پس از دیگری باشیم.
وی خاطرنشان کرد: آنچه در اهداف تأسیس و پیدایش انقلاب اسلامی در آرمان‌های بنیان‌گذار آن، حضرت امام خمینی(ره) و امت به‌پا خاسته، خود را کاملاً نشان داده است و تاکنون نیز بارها وفاداری و پایبندی خود را بدان نشان داده‌اند، ارائه فرهنگ اصیل و فطری الهی اسلامی است که آن هم، در موضع دفاعی فرجامی نخواهد داشت.
بسیاری از آسیبهای اجتماعی ریشه در کمبودهای فرهنگی دارد
معاون فرهنگی اجتماعی سپاه پاسداران در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه بسیاری از مشکلات و آسیبهای اجتماعی ریشه در کمبودهای فرهنگی دارد، ضرورت مسئله شناسی در بخش فرهنگی و اجتماعی را مورد تأکید قرار داد و گفت: همان گونه که مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان فرمودند، تا هنگامی که ما مسائل اساسی مبتلابه را در این بخشها به‌درستی شناسایی نکنیم نخواهیم توانست برای رفع آنها چاره اندیشی کنیم.
مقدم‌فر ادامه داد: شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌عنوان نهاد سیاست‌گذار در بخش فرهنگ و دولت به‌عنوان نماینده پرقدرت حاکمیت اسلامی در این بخش باید با استفاده از ظرفیت نخبگانی کشور تمام همت و تلاش خویش را برای حل و چاره‌اندیشی و درمان معضلات و آسیبهای فرهنگی و اجتماعی کشور که مردم ما از آن رنج میبرند و هویت ملی، دینی و انقلابی آنها را مورد تهدید قرار میدهد، به کار بندند. از سوی دیگر جامعه نخبگانی کشور نیز باید با درک رسالتهای الهی انسانی، بصیرت و خردمندی خویش را مصروف شناخت حکیمانه مشکلات و معضلات فرهنگی و اجتماعی قرار دهند و با روحیهای جهادی و با اعتماد به نفس انقلابی تحقق بخش شعار «ما میتوانیم» برای حل آنها در تمامی عرصه‌ها باشند.
وی با تاکید بر اینکه در این رابطه نقش بزرگان حوزه و دانشگاه از دیگر دستگاهها برجسته تر و حائز اهمیت بیشتر است، تصریح کرد: پیوندی که روحانیت و فضلای حوزه با جامعه دارند و استفاده از تریبون قوی و تأثیرگذار منبر برای ارتباط چهره به چهره با آحاد جامعه و تسلط بر مبانی دینی و حضور قابل اعتنای کارشناسان مذهبی در رسانه ها خصوصاً در فضای مجازی این قدرت را به حوزه میدهد که بتواند در کشف و تحلیل حکیمانه مسائل پیش قدم باشد.
معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه ادامه داد: از سوی دیگر اگر فضای حاکمیت علمی دانشگاه مورد تعرض و طمع جریانهای سیاسی قرار نگیرد، دانشگاهیان خواهند توانست در حرکت پرشتاب علمی کشور با درک هوشمندانه مسائل و تحولات فرهنگی توان علمی مواجهه با تحولات فرهنگی و پاسخگویی به مسائل و معضلات فرهنگی و اجتماعی را در نظام بالا ببرند و نقش مؤثری در اعتلای فرهنگی و سلامت اجتماعی و روانی جامعه ایفا نمایند.
مقدم‌فر در پایان گفت: حوزویان و دانشگاهیان باید پیش قراولان کشف و تحلیل حکیمانه مسائل جامعه در عرصه های فرهنگی و اجتماعی باشند و از هرگونه اموری که باعث شود دانشگاه و حوزه در این رابطه به موضع انفعال و دفاع بیفتند باید ممانعت به عمل آورند، این دقیقاً همان نکتهای است که مقام معظم رهبری از مسئولان انتظار دارند که نگذارند حرکت پرشتاب علمی کشور ــ در اینجا حرکت سریع و تهاجمی به‌سمت پیشگیری و درمان بیماری‌های ناشی از ورود ویروس‌ها و میکروب‌های تزریقی از ناحیه دشمنان نظام اسلامی ـ کند یا متوقف شود.