هم اديان بزرگ، بويژه اديان ابراهيمي، هم حكما و فلاسفه بزرگ و هم اخيراَ انديشمندان علوم انساني و رفتاري، تاكيد نموده اند كه آدميان با كسب فضائل شخصيتي و اخلاقي مي‌توانند گام در راه سعادت و خوشبختي نهند و ايمني و آرامش ژرف و پايدار را نصيب خود سازند. آنها از بين فضائل پر تعداد ، به ويژه بر شش فضيلت تاكيد ويژه ورزيده اند. چه، فراچنگ زدن هر يك از اين شش فضيلت از يك سو مي تواند بستر و زمينه "درون- رواني" را براي دست‌يابي به ساير فضائل فراهم سازد و از ديگر سو فرايند رشد و تعالي را تسهيل مي نمايد.
فضائل شش گانه تسريع گر و تسهيل ساز رشد و فراباليدن آدمي عبارتند از:
1- خردمندي
2- جرأت ورزي
3- انسانيت
4- عدالت
5- ميانه روي
6- تعالي جويي
در سطوري كه در پي مي آيد هر يك از اين شش فضيلت به اجمال تشريح مي‌شوند.
يك. خردمند به كسي گفته مي‌شود كه نه تنها مشتاقانه و لاينقطع به كسب علم و دانايي مي پردازد بلكه دانش و معرفت فراچنگ زده شده خود را در صحنه عمل و رفتار نيز به كار مي‌بندد. او عالم با عمل است نه عالم بي عمل. از همين روي با تأمل در همه ابعاد زندگي او مي‌توان نشاني از خردمندي و دانايي را نشان كرد. انديشمندان با مداقه روشمند در منش و رفتار خردمندان چند شاخص اساسي را معرفي كرده اند كه با تامل در آنها به سهولت مي توان خردمندان را از غيرخردمندان تميز داد.
آن شاخص‌ها عبارتند از:
1- كنجكاوي فراوان براي سردر آوردن از ماهيت پديده ها
2- شور و اشتياق بسيار براي يادگيري و دانستن
3- خلاقيت و ابتكار در ابعاد مختلف زندگي
4- تفكر نقادانه و واكاوي انديشمندانه آراء و نظرات
5- هوش و درك بالا ( اهم از هوش شخصي، اجتماعي و ...)
6- داشتن چشم انداز و دورنماي روشن براي زندگي
دو. فرد با جرأت (جرأت ورزي) به كسي اطلاق مي‌شود كه براي تحقق اهداف خويش از موانع دروني و بيروني نمي هراسد و با طرح و نقشه و تدبير دقيق موانع را يك به يك از ميان مي‌راند. چنين فردي زندگي را به منزله صحنه مبارزه و كارزار مي نگرد و خود را "مبارزي" مي‌داند كه مشكلات پيش رو را بايد با "سخت‌ورزي" و "مقاومت" يك به يك از ميان براند و پيروزي را از آن خود سازد. اين فضيلت، همچون فضيلت پيش گفته، داراي چند شاخص (ويژگي) است كه با مداقه در آنها مي‌توان افراد "پرشهامت" را از افراد غير آن تميز داد.
آن شاخص‌ها عبارتند از:
1- بي باكي و نهراسيدن از موانع و سختي ها
2- پشتكار، جديت و تلاش مجدانه براي دست يابي به اهداف
3- انسجام و هماهنگي دروني
سه. فرد برخوردار از فضيلت "انسانيت" در روابط بين فردي شايستگي‌هاي زيادي از خود نشان مي دهد، او روابط مثبتي با ديگران دارد و "تعارضات ميان فردي" را با سعه صدر و گفتگو از ميان مي راند و آدميان را، صرفنظر از نژاد و جنسيت و... آنان، ارج مي نهد. فضيلت انسانيت با دو شاخص اساسي مشخص مي‌شود.
آن دو شاخص عبارتند از:
1- مهرباني و خوش خلقي در برابر ديگران
2- ظرفيت بالا براي عشق ورزيدن به نوع بشر
چهار. عدالت پيشگي ويژگي كساني است كه به مراتب "شهروندي" دست يافته اند. آنان "خودمحوري" را به كنار نهاده اند و خود را در برابر جامعه‌اي كه در آن زيست مي‌كنند، متعهد و مسئول مي دانند. آنان عميقاَ به اين اصل كه "آنچه را بر خود نمي‌پسندي براي ديگري هم مپسند" پايبندند. اين فضيلت ويژه، داراي سه شاخص كليدي است.
آن سه شاخص عبارتند از:
1- احساس مسئوليت در قبال ديگران و وفاداري به مواعيد و قول و قرارها
2- رعايت انصاف در برابر ديگران، بويژه به هنگام داوري
3- پيشگامي در انجام رفتارهاي جمعي و اخلاقي
پنج. فرد برخوردار از فضيلت "ميانه روي" (اعتدال) هرگز تسليم سائق‌هايي كه او را به زياده روي در هر نوع كنشي، يا در ارضاي هر نوع نيازي، سوق مي دهند، نمي‌شود. او قادر است "تكانه" هاي خود، تكانه‌هايي نظير خشم و عصبانيت و ترس و نفرت و نيز تكانه‌هاي جنسي، را مديريت كند و از بروز غير متمدنانه و خام و اجتماعي نشده آنها، ممانعت به عمل آورد؛ اين فضيلت نيز داراي سه شاخص كليدي است كه با تامل در آنها مي توان فرد واجد آن را از ديگران تميز داد.
آن سه شاخص عبارتند از:
1- خويشتن داري (كنترل نفس) و خود نظم بخشي
2- دورانديشي و ملاحظه‌كاري و دقت
3- تواضع و فروتني
شش. ششمين و البته مهمترين فضيلتي كه براي رسيدن به آن بايد جهد و جد نمود، "تعالي جويي" است.
اين فضيلت برتر انساني، ما را با دنياي بزرگتر پيوند مي دهد و ما را از "بودن" به سوي "شدن" رهنمون مي كند. از آن گذشته، فضيلت تعالي جويي، آدمي را به عالي‌ترين سطح رشد و شكوفايي سوق مي دهد و رضايت و خرسندي دروني ژرفي را نصيب او مي‌سازد. اين فضيلت داراي هفت شاخص كليدي است.
آن شاخص‌ها عبارتند از:
1- ظرفيت بالا براي ارج نهادن به ابعاد زيبايي شناختي خلقت
2- توان قدرشناسي و قدرداني از ديگران
3- اميد و خوش‌بيني و گرفتار نشدن در دام اندوه و نااميدي و استيصال
4- دين باوري، ارزش مداري و هدفمندي
5- قدرت بخشندگي و اغماض
6- ظرفيت شوخ طبعي، نشاط و شادابي
7- داشتن شور و اشتياق و سرزندگي
--------------------------
سردار سعید منتظرالمهدی
معاون اجتماعی نیروی انتظامی