به گزارش خبرنگار مهر، مجموعه تاریخی باقری یکی از جاذبه های گلستان، مربوط به اواخر دوره قاجار و نمونه ای ارزشمند از معماری بومی مسکونی در گرگان است كه جزو بافتهای زنده کشور نيز به شمار مي رود.
بازسازي سقف و بام اين بناي تاريخي چندي پيش توسط يكي از پيمانكاران انجام شد كه مرمت آن به لحاظ كيفيت و حفظ معماري مورد تاييد كارشناسان قرار گرفت. اما مرمت بخش ديگري از اين بنا اكنون به پيمانكاري واگذار شده كه به عقيده كارشناسان از مصالح مناسب و مقاومي استفاده نمي كند و قدري اين موضوع علاقمندان به آثار تاريخي را نگران كرده است.
به اعتقاد برخي كارشناسان، اغلب سازه خانه باقري از چوب مرغوب و مقاوم تشكيل شده به همين خاطر براي مرمت اين خانه نياز است تا از چوبي مشابه همان گونه اي كه در گذشته به كار رفته، بهره جست.
از چوب هاي داراي رطوبت بالا، ترك خوردگي، و پوسيدگي براي خانه باقري استفاده مي شود
يك پژوهشگر و استاد دانشگاه در بخش مهندسی چوب، از استفاده چوب نامرغوب و با مقاومت پايين خبر داد و بيان كرد: چوبي كه براي اين سازه استفاده مي شود داراي رطوبت بالا، ترك خوردگي، و پوسيدگي است.
محراب مدهوشي با بيان اينكه اين چوب ها در نقاط بحرانی و حساس ساختمان از نظر سازه ای استفاده شده، افزود: وقتي چوبي با اين ويژگي در سازه استفاده مي شود، بنا از استحكام لازم برخوردار نيست و باعث مي شود كه پس از گذشت مدت كوتاهي، اين ساختمان نياز به مرمت دوباره پيدا كند.
قبل از مرمت بنا، بايد يك ناظر كيفي، بر گونه های مورد استفاده در بنا مطالعه كند
وي ادامه داد: قبل از اينكه مرمت بنا انجام شود نياز است يك ناظر كيفي در بخش مهندسی چوب بر روي گونه های مورد استفاده در بنا مطالعه كند اما متاسفانه سازمان ميراث فرهنگي اين روند را رعايت نكرده است.
وي تصريح كرد: براي بازسازي بناهاي چوبی قديمي ابتدا بايد گونه هاي استفاده شده در بنا را بشناسيم و پس از مطالعات اوليه نسبت به شناخت وضعیت مقاومتی بنا با استفاده از روشهای نوین، نسبت به مرمت و بازسازي سازه با همان گونه و يا مشابه آن پرداخت.
عضو هيات علمي دانشگاه منابع طبيعي گرگان اذعان كرد: ديده شده در بازسازي بناي قديمي به جاي گونه سوزنی برگ كه در گذشته به كار گرفته از برخی از گونه پهن برگی كه اصلا مناسب براي ساختمان نيست، استفاده شده است.
وي با بيان اينكه خود روشهای مرمتی اتخاذ شده نیز جای نقد و بحث دارد و به طور کلی خالی از ایراد نیست، تاكيد كرد: در مرمت بناها حتي اگر از گونه مناسب استفاده مي شود بايد يك سري فرايند و تيمارهاي اوليه مانند كاهش رطوبت و خشك كردن چوب بر روي گونه انجام شود.
وي اظهار كرد: بايد به اين نكته توجه كرد كه ما چوب خوب يا بد نداريم، بلكه با توجه به نوع كاربرد چوب و گونه ها، آن را تقسيم بندي مي كنيم.
مدهوشي بيان كرد: براي استفاده از چوب در بناها بايد از گونه هاي با مقاومت بالا استفاده كرد تا قابليت مقاومتی و کارآیی لازم در سازه را داشته باشند؛ نياز است براي اين كار آزمايشات اوليه مقاومت سنجي با استفاده از روشهای نوین انجام شود.
این کارشناس افزود: چوب سازه اي مناسب براي استفاده در بناهاي اين منطقه (گرگان و گلستان) از دوره هاي قبل تاكنون به شمار مي رود.
وي با بيان اينكه گونه هاي بلوط، راش و نارون از جمله چوب هاي مقاوم براي استفاده در بنا هستند که در گذشته بیشتر براي ساخت خانه ها از استفاده می شد، تصريح كرد: مقاومت اين چوب ها براي به كارگيري در ساختمان قابل قبول است. هر چند برخی از این گونه ها مثل نارون در حال حاضر چندان قابل بهره برداری نیست.
وي يادآور شد: در گذشته گونه هاي چوب مقاوم ديگري براي ساخت بناي قديمي به كار مي رفت كه امروز در جنگل در مقیاس تجاری نيست و يا به ندرت وجود دارد.
براي بازسازي خانه باقري از گونه مرغوب و مقاومي استفاده نشده است
ﯾﮏ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﻌﻤﺎری در گلايه از روش مرمت فعلي خانه باقري به خبرنگار مهر گفت: اكثر مصالح اين بنا چوب است كه متاسفانه براي بازسازي از گونه مرغوب و مقاومي استفاده نشده است.
حميد محمدي با بيان اينكه در شمال ايران و دشت گرگان چوب بيشترين نقش را در استفاده از سازه و تزئينات معماري دارد، افزود: كاربرد چوب در بناهاي روستايي و شهري اين منطقه به وضوح ديده مي شود.
وي ضمن يادآوري اين نكته كه خانه باقري ها از بزرگترين خانه هاي شمال ايران است، افزود: اين بناي تاريخي به لحاظ ارزش معماري بسيار داراي اهميت است به همين منظور نياز است براي مرمت آن بيشتر به آن توجه شود.
محمدي در توضيح مرمت خانه باقري، گفت: در نقاط مختلف اين بناي قديمي از جمله تراس، ايوان و بام خانه از چوب هاي خراطي شده استفاده شده است، همچنين كلاف كشي هاي ساختمان، درب و پنجره آن هم چوب تشكيل شده است.
وي با بيان اينكه قرار است خانه باقري ها در آينده به عنوان هتل اقامتي سنتي مورد بهره برداري قرار بگيرد، افزود: نياز است براي چنين بنايي از بهترين ابراز استفاده شود، درحالي كه چيزي كه اكنون مشاهده مي شود استفاده از چوب هاي نامرغوب است.
به گفته وي، بر روي ابزارمورد استفاده اين بنا، از قبل بايد مطالعات علمي و پژوهشي انجام شود تا بتوانيم به خوبي از اين بنا حفاظت كرده و از هرگونه آسيب احتمالي به آن جلوگيري كنيم.
بازسازي بر روي بناهاي قديمي معمولا بدون پژوهش انجام مي شود
اين كارشناس ارشد معماري از مرمت خانه باقري ابراز نارضايتي كرد و گفت: بازسازي بر روي اين بنا و سازه هاي مشابه معمولا به صورت موردي، اتفاقي و بدون پژوهش و مطالعات انجام مي شود، كه اصلا درست نيست.
وي استفاده از ابراز چوبي براي تراس و بالكن خانه باقري را غير استاندارد دانست و بيان كرد: مهمترين بخش مصالح اين سازه چوب است؛ براي مرمت اين مجموعه نوع چوب و تكنيكي كه در گذشته استفاده مي شده، بايد مورد مطالعه قرار گيرد تا از چوبي همان گونه و يا مشابه آن استفاده شود.
محمدي در تعريف مرمت بنا گفت: بازسازي بنا با حفظ اصالت اوليه و بدون كمترين دخل و تصرفي به معماري بناي تاريخي ، درست ترين روش مرمت است.
وي ادامه داد: هر بناي تاريخي با استفاده از مصالحي كه سنخيت با موقيعت محيطي دارد در گذشته ساخته شده است به همين دليل براي مرمت آن سازه بايد مشابه گذشته از ابزارهاي به كار گرفته شده، بهره جست.
خانه باقري ها به سازمان ميراث فرهنگي مربوط نمي شود
رئيس سازمان ميراث فرهنگي در توضيح استفاده پيمانكار از چوب نامرغوب براي بناي تاريخي باقري گفت: خانه باقري ها زير نظر طرح پرديسان و صندوق احيا است و اصلا به سازمان ميراث فرهنگي مربوط نمي شود.
قربان عباسي ادامه داد: بناهايي مانند مدرسه تقوي، مدرسه عمادي و كاخ آقا محمد خان در حوزه اختيارات ميراث است اما مجموعه باقري مرتبط با اين سازمان نيست.
به گزارش خبرنگار مهر، با توجه به اهميت بالاي مجموعه باقري به دلیل برخورداري از قدمت و معماري با ارزش آن، كم توجهي در نظارت بر روند كار پيمانكار در خصوص مرمت اين بنا از سوي دستگاههاي مربوطه اجحاف در حق نسل آينده است زيرا با ادامه اين روند به معماري اصيل اين ساختمان حفظ نخواهد شد.
نبود مطالعات پژوهشي و علمي در ابتداي مرمت بر روي ابزارها و مصالح به كار رفته ساختمان قديمي و استفاده از مصالح نامرغوب در مرمت آثار قديمي باعث مي شود تا در حين مرمت، اصالت و معماري سازه به خوبي حفظ نشود به همين منظور نياز است براي صيانت از اين آثار در حين بازسازي بنا، مسئولان از كارشناسان زبده و اهل فن براي نظارت كمك بگيرند.