به گزارش خبرنگار مهر، به دنبال خشکسالی‌های پی در پی و استفاده بی‌رویه از منابع آبی آن موجب شده تا قنوات خراسان جنوبی کم آب و خشک شوند که این عامل روز به روز جمعیت روستاهایی که با تانکر آبرسانی می‌شود را افزایش می دهد.
این موضوع می‌تواند زنگ خطر جدی برای این استان باشد چرا که با تداوم این روند، قطعا در سال‌های آینده این استان برای تامین آب شرب روستائیان و آب کشاورزی مورد نیاز زارعان و باغ داران با مشکلات جدی تری مواجه خواهد شد این در حالی است که در حال حاضر، قنات‌ها هم به‌عنوان یکی از مهمترین مراکز تامین آب کشاورزی استان دچار بحران کم آبی مفرط شده و 600 قنات خراسان جنوبی خشک شده است.
خراسان جنوبی از جمله مناطقی است که بیشترین تعداد قنات‌ها را در خود جای داده و این استان با بیش از شش هزار رشته قنات اولین منبع ذخیره آبی این میراث کهن درکشور محسوب می شود با این حال، کم آبی و خشکسالی‌های اخیر باعث شده میزان 20 درصد از قنات‌های استان دچار کاهش شدید آبدهی شده به گونه‌ای که امکان آبیاری به مزارع وجود ندارد و مابقی قنات‌ها از 30 تا 70 درصد دچار کاهش آبدهی شدهاند.
این در حالی است که طی سال‌های پرآبی، میزان آبی که از این قنات هادر خراسان جنوبی تخلیه می‌شد حدود 580 میلیون متر مکعب بوده و این میزان در سال 90 به 260 میلیون متر مکعب رسیده است که قنوات خراسان جنوبی 50 درصد کاهش آبدهی داشته‌اند.
قنوات با توجه به نقشی که در تامین آب کشاورزی دارند باید احیا، نگهداری، مرمت و بازسازی شوند و به‌عنوان میراثی ماندگار در فهرست سرمایه‌های مادی و معنوی این سرزمین ثبت شوند زیرا با مرگ قنات ها دیگر هیچ امیدی به حفظ منابع آبی نیست و دیر یا زود تشنگی و خشکی تمام سرزمین خراسان جنوبی را در بر می گیرد.
از سوي ديگر، حفظ و حراست از قنات ها به عنوان سازه هايي تاريخي براي نسل هاي آتي به عنوان بخشي از ميراث کهن نياکان ما اهميت ويژه اي مي طلبد.
اکنون سالهاست که اغلب قنات‌های این سرزمین شرمسار لب‌های تشنه کویر است و باید با مدیریت و برنامه‌ریزی مناسب این سرمایه های مادی و معنوی سرزمین خراسان را مورد حافظت قرار داد.
خشک شدن 600 قنات خراسان جنوبی
رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در گفتگو با مهر با بیان اینکه حدود 10 درصد از قنات‌های استان به طور کامل خشک شده است، افزود: 600 قنات در سطح استان بصورت کامل خشک شده است.
هاشم ولی‌پور مطلق ادامه داد: هم اکنون هزار و 250 رشته قنات در استان آبدهی آن از بین رفته و قابل استحصال نیستند و مابقی نیز سطح آبدهی آنها کاهش یافته است.
وی با اشاره به اینکه هیچ‌گونه اعتباری در ارتباط با خشکسالی از گذشته تاکنون به سازمان جهاد کشاورزی استان اختصاص نیافته است، عنوان کرد: میزان 20 درصد از قنات‌های استان دچار کاهش شدید آبدهی شده به گونه‌ای که امکان آبیاری به مزارع وجود ندارد و مابقی قنات‌ها از 30 تا 70 درصد دچار کاهش آبدهی شدهاند.
481 میلیون مترمکعب آبدهی قنوات در استان کاهش داشته است
رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی ادامه داد: 481 میلیون مترمکعب کاهش آبدهی قنوات داشته و 185 میلیون مترمکعب کمبود منابع آبی داریم.
ولی‌پورمطلق با بیان اینکه 92 درصد منابع آبی استان در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود بر اعمال روش‌های در بخش کشاورزی خراسان جنوبی تاکید کرد.
وی ادامه داد: در سال 91 شش میلیارد و 59 میلیون تومان از اعتبارات خشکسالی به بخش کشاورزی استان برای کمک به دامداران برای آبرسانی سیار به دام و کشاورزان و برای آبرسانی سیار به باغات، مزارع و احیاء قنوات اختصاص یافته است.
ولی‌پورمطلق گفت: انجام عملیات آبخیزداری بالا دست قنوات توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در دستور کار قرار دارد.
وی یادآور شد: همچنین مرمت و لای‌روبی قنوات نیز از جمله اقداماتی است که به میزان اختصاص اعتبارات در دستور کار قرار گرفته است.
رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه خراسان جنوبی دارای شش هزار و 234 رشته قنات به ثبت رسیده است، افزود: بیش از هفت هزار و 500 قنات در استان وجود دارد که برخی از آنها بخاطر صعب العبور بودن و عدم وجود راه دسترسی تاکنون به ثبت نرسیده‌اند.
وی ادامه داد: سال گذشته اعتبار مصوب استانی یک میلیارد و 800 میلیون تومان بوده که 50 درصد آن تخصیص یافته است.
ولی پور مطلق همچنین اعتبارات ملی سال گذشته را 880 میلیون تومان عنوان کرد و افزود: از این اعتبارات 65 درصد آن تخصیص داده شده است.
1.327 میلیارد تومان اعتبار استانی برای احیاء قنوات
رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی تصریح کرد: در سال جاری برای احیای قنوات یک میلیارد و 327 میلیون تومان اعتبار استانی مصوب شده که پیش‌بینی می‌شود یک میلیارد و 500 میلیون تومان نیز از محل اعتبارات ملی به اعتبارات احیای قنوات استان اضافه شود.
ولی پور مطلق با بیان اینکه قنات‌ها را آسیب پذیرترین سازه در برابر حوادثی مانند سیل و زلزله است، افزود: مسیر عبور آب در قنوات خاکی است با کمترین رانش و بارندگی، مسیر تخریب می شود و این عامل باعث گریز آب می‌شود.
کارکردن در قنوات باعث پایین رفتن سطح آب می‌شود
وی با بیان اینکه علاوه برخشکسالی عامل انسانی نیز در تخریب قنات ها تاثیر گذار است، اظهارکرد: تجاوز به حریم قنات توسط افراد و ادارات دولتی یکی از بلاهای انسانی است که بر سر قنات‌ها نازل شده و به عنوان مثال برخی مواقع شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و اداره مسکن و راه سازی وقتی در حین کار به حریم قنات می‌رسند برای اینکه دچار مسائل حقوقی و جابه جایی زمین نشوند آثار قنات را نابود می‌کنند.
رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بروز سیل در مسدود شدن قنوات تاثیرگذار دانست و بیان کرد: حدود 90 درصد خسارت‌های اتفاق‌افتاده از سیل بر اثر سهل‌انگاری مالکین و باز بودن میله‌های چاه بوده است.
وی متذکر شد: کار کردن در قنات در سال‌های خشکسالی نه تنها مثبت نیست بلکه منفی بوده به خاطر اینکه راه رفتن در قنات باعث برداشته شدن لایه‌های طبیعی قنات و پایین رفتن سطح آب می‌شود.
نفس های قنوات کویر به شماره افتاد
مسئول بسیج سازندگی خراسان جنوبی نیز در گفتگو با مهر اظهارکرد: بسیج سازندگی از سال 89 در زمینه مرمت قنوات با جهاد کشاورزی همکاری دارد که از ابتدای سال 89 تا پایان سال مالی 92 حدود 400 رشته قنات در استان مرمت شدهاند.
محمد زهرایی ادامه داد: برخی از این قنوات 100 درصد وبرخی فاز اول و دوم آنها مرمت شده است.
وی با اشاره به اینکه خشکسالی های اخیر در کاهش آبدهی قنوات تاثیر گذار بوده است، افزود: علاوه بر عوامل طبیعی خود بافت قنوات با توجه به اینکه طی 200 تا 300 سال گذشته احداث شده اند ریزش و باعث مسدود شدن راه های خروجی آب شده است.
مسئول بسیج سازندگی خراسان جنوبی با بیان اینکه بیشتر قنوات در خراسان جنوبی طی صد سال گذشته احداث شدهاند، افزود: هم اکنون در 50 درصد قنوات استان دیوار قنوات به دلیل فرسوده بودن ریزش کرده که این باعث خشک شدن بسیاری از قنوات در استان شده است.
وی یادآور شد: حفره چاه‌های عمیق در دشت‌های استان باعث شده که آبدهی قنوات در استان نفس‌های آخر خود را بزند.
پیش بینی مرمت 100 قنات تا پایان سال جاری
وی ادامه داد: در سالیان آبی گذشته به دلیل اینکه آبدهی قنوات بالا بوده اگر ریزش دیواره قنوات رخ داده دوباره به دلیل افزایش آب در سفره های زیرزمینی آب مسیر اصلی خودش را پیدا کرده و امروز با توجه به کاهش آب سفره های زیر زمینی آب از مسیر اصلی خود منحرف و گریز پیدا می کند.
زهرایی اظهارکرد: در سال گذشته یک میلیاردو 500 میلیون تومان اعتبار استانی برای مرمت قنوات اختصاص یافته است که پیش بینی شده است در سال جاری علاوه بر رقم استانی، اعتبارات ملی نیز اختصاص یابد.
وی افزود: پیش بینی می شود در سال جاری با همکاری جهاد کشاورزی 100 رشته قنات احیاء شود.
کاهش 50 درصدی آبدهی قنوات در خراسان جنوبی
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان جنوبی نیز در گفتگو با مهر اظهارکرد: مهمترین عامل خشک شدن و کاهش آبدهی قنوات در خراسان جنوبی کاهش نزولات جوی و خشکسالی های16 سال اخیر بوده است.
حسن امامی با بیان اینکه علاوه بر خشکسالی‌های اخیر حفر چاه‌های عمیق نیز در خشک شدن قنوات تاثیرگذار بوده است، بیان کرد: حفر چاه‌های عمیق در دشت های استان باعث خشک شدن 48 رشته قنات در خراسان جنوبی شده اند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر شش هزار رشته قنات در خراسان جنوبی وجود دارد، افزود: در سال 78 بالغ بر 580 میلیون متر مکعب آب از قنوات استان برداشت شده که این میزان در سال 90 به 260 میلیون متر مکعب رسیده است.
حفر چاه، نابودي قنات‌ها را به دنبال دارد
مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اشاره به اینکه حفر چاه‌های عمیق در کاهش آبدهی و خشک شدن قنوات تاثیر گذار است، افزود: حفر چاه‌های عمیق30 درصد در کاهش آبدهی قنوات استان تاثیر گذار بوده و باعث شده که نفس قنوات بند آید.
امامی با اشاره به اینکه کاهش نزولات جوی در ارتفاعات باعث کاهش آبدهی و خشک شدن قنوات شده است، افزود: در دشت‌های استان حفره چاه های عمیق و تخلیه سفره های زیر زمینی تاثیرگذار است.
در همین راستا یکی از کشاورزان خراسان جنوبی که با استفاده از آب قنات ، مزارع و باغ های خود را آبیاری می کند، در گفتگو با مهر، افزود: سالیان سال است که با آب قنات مزارع و باغ های خود را آبیاری می کنم اما هیچ وقت تا این حد برای تامین آب مورد نیاز خود، دچار مشکل نبوده ام.
غلامرضا عبدالهی ادامه داد: کاهش آبدهی قنات روستا باعث شده است که برخی از درختان خشک شود.
وی عنوان کرد: میزان آب دهی قنات ها در خراسان جنوبی خیلی کم شده است و در صورت ادامه این روند، بسیاری از مزارع و باغ های روستاهای خراسان جنوبی خشک خواهد شد.
وی اظهار داشت: حفر بی رویه چاه های عمیق در دشت‌های خراسان جنوبی باعث شده است که میزان آب دهی قنات‌های منطقه به شدت کاهش یابد.
عبدالهی در پایان یادآور شد: اگر روند خشکسالی در استان ادامه پیدا کند باعث می‌شود که در روستا نتوانیم ماندگار شویم و مجبور به مهاجرت به شهرها خواهیم بود.