این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، در حال حاضر روستاهای اطراف بیرجند با روند رو به افزایش جمعیت مواجه هستند و اکنون بیش از ۲۵ هزار تنها طی سه سال اخیر به این روستاهای حاشیه ای هجوم برده‌اند و با خرید و احداث غیرقانونی زمین مشکلات زیادی درزمینه های اجتماعی، امنیتی و فرهنگی در این روستا را ایجاد کرده اند.
مهدی رونقی، معاون عمرانی فرماندار بیرجند و علیرضا جعفری، بخشدار مرکزی بیرجند در میزگردی با موضوع بررسی پدیده زمین خواری و حاشیه نشینی در روستاهای اطراف بیرجند که در چند سال اخیر روند رو به رشدی داشته است به یک سری از سوالات پاسخ دادند.
وجود حاشیه نشینی به عنوان یک معضل در روستاهای اطراف بیرجند
معاون عمرانی فرماندار بیرجند، اظهارکرد: تعریفی که از حاشیه نشینی در محافل اکادمیک بیان می شود در مباحث اجرایی کاملا متفاوت است.
مهدی رونقی با بیان اینکه حاشیه نشینی در اذهان مردم با بار منفی همراه است، گفت: اگر حاشیه نشینی را به معنی سکونت تعدادی از مردم در کنار یک مرکز سکونتگاهی اصلی که دارای طرح و برنامه مشخص بیان کنیم، در مرکز خراسان جنوبی به این معنی حاشیه نشینی وجود ندارد.
وی تصریح کرد: اگر حاشیه نشینی را به معنای اینکه یک سری معضلات در روستاهای اطراف بیرجند وجود دارد تعبیرکنیم در روستاهای اطراف شهر بیرجند حاشیه نشینی وجود دارد و تمام افرادی که خارج از طرح هادی روستایی در روستاهای اطراف بیرجند زندگی می کنند حاشیه نشین تلقی خواهند شد.
معاون عمرانی فرماندار بیرجند اضافه کرد: ۵۰۰ خانوار در خارج از طرح هادی روستایی در روستاهای اطراف بیرجند نسبت به ساخت و ساز غیرقانونی اقدام کرده اند.
رونقی عنوان کرد: در ۱۰ سال اخیر به واسطه شکل گیری خراسان جنوبی به عنوان یک استان نوپا و بالاتر رفتن جاذبه های آن تعدادی از مردم روستاهای خراسان جنوبی به مرکز استان مهاجرت کرده اند.
بیرجند حاشیه نشین ندارد
وی ادامه داد: در ۱۰ سال اخیر با اوج مهاجرت مردم از روستاها به شهر بیرجند مواجه بودیم اما در حال حاضر آنچه که به عنوان یک پدیده افسارگسیخته مطرح بود و حاشیه نشینی اطلاق گرفت در خراسان جنوبی وجود ندارد چرا که این افراد در قالب یک طرح مصوب ساماندهی و امکانات لازم در اختیار آنها قرار گرفته است.
معاون عمرانی فرماندار بیرجند با تاکید براینکه در مرکز خراسان جنوبی مطلقا حاشیه نشینی وجود ندارد، افزود: اگر چه در شمال شهر در گذشته برخی نسبت به تغییر کاربری زمین اقدام کرده اند که نمی توان نام حاشیه نشینی را برآن گذاشت بلکه تخلف بوده و به آنها خدمات ارائه نمی دهیم.
رونقی تصریح کرد: در روستاهای اطراف شهر بیرجند ۲۴ هزار نفر جمعیت داریم این جمعیت معادل برخی شهرستان های استان است و در این روستاها خارج از محدوده طرح هادی روستایی ساخت و سازهایی صورت گرفته است و نمی توان به این جمعیت هم اطلاق حاشیه نشینی کرد.
معاون عمرانی فرماندار بیرجند در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا روستاهای اطراف شهر بیرجند برای بیرجند یک ظرفیت یا آسیب هستند، گفت: برخی روستاهای اطراف شهر بیرجند در گذشته با ۵۰ خانوار روستا بوده اند و در حال حاضر نیز با جمعیت دو هزار و ۵۰۰ خانواز نیز اهالی این روستا ها از تعرفه های روستایی استفاده می کنند.
رونقی بیان کرد: ما در اطراف شهر بیرجند با سکونتگاه هایی رو به رو هستیم که عنوان روستا نام گرفته اند ولی از لحاظ ساخت و ساز و اقتصاد قالب آنها ویژگی روستا را ندارند.
الحاق روستاهای حاشیه بیرجند به شهر مهمترین راهکار برون رفت از مشکلات
وی با تاکید براینکه باید برای روستاهای اطراف شهر بیرجند تدابیری اندیشیده شود، افزود: به نظرم مهمترین راهکار این است که به دلایل مختلف این روستاها به جامعه شهری الحاق شود.
معاون عمرانی فرماندار بیرجند عنوان کرد: ما باید افق دیدمان را در برنامه ریزی های مرکز استان یک افق دید منطقه ای و شهری ببینیم و چاره ای نداریم که اینها را به عنوان جامعه شهری ببینیم چرا که در ۲۰ سال آینده به دلیل ساخت و سازهای انجام شده به شهر بیرجند متصل می شوند.
رونقی اضافه کرد: منطق کارشناسی ایجاب می کند که به دنبال تعیین تکلیف این روستا ها باشیم و این روستا ها می تواند برای شهر بیرجند خطر باشد و هم به عنوان یک مجموعه سکونتگاهی به عنوان ظرفیت مطرح شود.
وی با اشاره به عدم تعیین تکلیف روستاهای اطراف شهر بیرجند تاکنون گفت: تعیین تکلیف این روستا ها و تلقی این روستاها به عنوان جامعه شهری بستگی به تصمیمات کشوری دارد که ساختار این روستاها در کشور در حال بررسی است.
معاون عمرانی فرماندار بیرجند بیان کرد: در صورت موافقت با شهرشدن این روستاها به طور قطع در کوتاه مدت در این روستا ها اتفاق خاصی نمی افتد و شهر شدن تنها شرایط توسعه را برای این روستاها تسهیل می کند.
معاون عمرانی فرماندار بیرجند نیز اظهار داشت: درچند سال گذشته از محل اعتبارات دولتی برای ایجاد زیرساخت ها در روستاهای اطراف بیرجند اعتبارات ویژه ای تزریق شده است.
رونقی افزود: دولت در زمینه ارائه خدمات از قبیل آب، برق و گاز به افرادی که در داخل محدوده طرح هادی روستایی هستند مشکلی ندارد و آب رسانی و گاز رسانی به بخش های باقی مانده این روستاها متناسب با اعتبارات در دستور کار قرار دارد.
حمایت قضایی لازم از تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز صورت نمی گیرد
وی درخواست مردم روستاهای اطراف شهر بیرجند مبنی بر ایجاد زیرساخت ها توسط شهرداری بیرجند را غیر قانونی عنوان کرد و افزود: در چند سال گذشته اقدامات زیادی در روستاهای اطراف بیرجند انجام شده و شرایط این روستاها به گونه ای بود که دولت نمی توانست به این روستاها خدمات ارائه کند.
رونقی با اشاره به اینکه برخی از مردم اذعان دارند که از غیر قانونی بودن زمین ها در روستاهای اطراف بیرجند اطلاعی نداشته اند، گفت: برای هر یک از افراد به صورت مرتب برگ اخطاریه تخریب صادر شده است.
وی عنوان کرد: در چند سال گذشته که حکم تخریب تعدادی از واحدهای مسکونی از طرف مسئولان صادر شد مردم در دادگاه مظلوم نمایی کردند و حکم به نفع مردم صادر شده است.
معاون عمرانی فرماندار بیرجند با بیان اینکه حمایت قضایی از احکام صادر شده در زمینه تخریب واحدهای مسکونی نمی شود، تصریح کرد: گاها فرماندار و مسئولان ذیربط به دلیل اجرای حکم در چند سال گذشته محکوم شده اند.
رونقی گفت: بخشی از روستای امیرآباد و حاجی آباد به دلیل وجود مرغداری در این روستاها در طرح هادی روستایی قرار نگرفته و افرادی که به صورت غیر قانونی در این محدوده خانه احداث کرده اند از مسئولان انتظار حل این مشکل را دارند این در صورتی است که این مرغداری ها مجوز قانونی برای فعالیت دارند.
انعطاف مسئولین درحاشیه نشینی روستاهای اطراف شهر تاثیر گذار بوده است
بخشدار مرکزی بیرجند نیز در این میزگرد، اظهارکرد: مهاجرت مردم خراسان جنوبی به دلیل خشکسالی های اخیر بوده است و نه تنها مهاجرت از روستاها و شهرستان اطراف بیرجند را داشته ایم بلکه افرادی از استان های کرمان و سیستان و بلوچستان نیز در روستاهای اطراف بیرجند ساکن هستند.
محمد جعفری بیان کرد: نبود اشتغال در روستاها، کاهش درآمد و تقریبا انعطاف پذیری مسئولان در حاشیه نشینی روستاهای اطراف بیرجند تاثیرگذار بوده است.
وی اضافه کرد: رافت مسئولان در چند سال اخیر باعث شده که افرادی که به صورت غیرقانونی نسبت به احداث مسکن اقدام کرده اند بدون پرداخت هیچ گونه جریمه ای در قالب طرح هادی روستایی قرار گیرند.
بخشدار مرکزی بیرجند در خصوص تخریب واحدهای غیر مجاز در روستاهای حاشیه بیرجند گفت: در یکی دو سال گذشته تخریب واحدهای مسکونی در روستاهای حاشیه شهر بیرجند نداشته ا یم.
جعفری بیان کرد: برای سرو سامان دادن به روستاهای اطراف بیرجند تیم کارشناسی متشکل از دستگاه های زیربط در استان تشکیل شده است.
زمین برای احداث فضاهای عمومی در روستاهای حاشیه ای نداریم
وی با بیان اینکه در چند سال گذشته با روند رو به رشد زمین خواری در روستاهای اطراف بیرجند مواجه بوده ایم، گفت: ساخت و سازهای غیرمجاز در روستاهای حاشیه شهر بیرجند به گونه ای بوده که زمینی برای احداث فضاهای سبز، خانه بهداشت باقی نگذاشته و این یکی از مشکلات جدی مسئولان در این روستاها است.
بخشدار مرکزی بیرجند از مردم خواست تا قبل از خرید زمین و ساخت و ساز در روستاهای اطراف حاشیه شهر بیرجند برای اطمینان از قانونی بودن زمین به دهیاری و بخشداری مراجعه تا در دام زمین خواران گرفتار نشوند.
جعفری تصریح کرد: حاشیه نشینی معضلات فرهنگی، اجتماعی و امنیتی زیادی در پی دارد که یکی از مشکلات اساسی در زمینه ساخت و سازهای غیر مجاز در روستاهای حاشیه بیرجند و عدم نظارت کافی است و وظیفه بخشداری و دهیاری نظارت بر ساخت و سازهای مجاز در این روستاها است.
جعفری با اشاره به اینکه بیشتر زمین های اطراف شهر بیرجند توسط مشاورین املاک به صورت غیرقانونی و قول نامه ای به مردم فروخته می شوند، تصریح کرد: این بنگاه های غیر قانونی در دو سال اخیر در روستاهای حاشیه شهر بیرجند رشد یافته و گاها برخی از شورای های اسلامی در واگذاری غیرقانونی زمین تخلفاتی انجام داده اند.
وی یادآورشد: همه این عوامل دست به دست هم داده تا با مشکلات جدی در روستاهای اطراف شهر بیرجند مواجه شویم.
بخشدار مرکزی بیرجند با بیان اینکه حل مشکلات این روستاها در اولویت مسئولان مرکز استان بوده است، بیان کرد: در سال گذشته ۱۴۰ میلیارد تومان در پنج روستای اطراف بیرجند هزینه شده است که البته مردم نیز در این زمینه مشارکت داشته اند.
جعفری بیان کرد: در روستاهای اطراف بیرجند با کمبود زیرساخت های بهداشتی و فرهنگی و فضای سبز مواجه هستیم.
۱۲ مشاور املاک در یک روستا
وی با تاکید بر اینکه قانون و دستگاه های اجرایی اجازه ارائه خدمات در خارج از طرح هادی روستایی را نمی دهد، گفت: افراد متخلف با اقدامات غیر قانونی خود از قانون توقع ارائه خدمات را دارند.
بخشدار مرکزی بیرجند از فعالیت ۱۲ بنگاه معاملاتی املاک در روستای حاجی آباد بیرجند خبرداد و گفت: اگر این املاک ها پول های کلانی به جیب نمی بردند روز به روز تقاضا برای ایجاد بنگاه معاملاتی زمین و مسکن در این روستاها نداشتیم.
جعفری در روستاهای اطراف بیرجند زمین های مزروعی را در قالب زمین های ۱۰۰ تا ۲۰۰ متری با قیمت پایین به مردم فروخته شده است، گفت: زمانی دولت برخورد های قانونی برای ساخت و سازهای انجام شده در این زمین ها را دنبال می کند مردم می گویند ما از غیر قانونی بودن این زمین ها مطلع نبودیم اما مساله قابل تامل این است وقتی از مردم درخواست می شود که از املاک ها که قرار داد این خرید را بسته اند شاکی شوند می گویند ما این اقدام را انجام نمی دهیم.
وی افزود: حمایت و عدم شکایت برخی مردم از زمین خواران نشان از این است که با زمین خواران دست در یک کاسه دارند.
وی ادامه داد: برخی افراد پشت پرده در مباحث زمین خواری در این محدوده ها مردم را تحریک می کنند که در فرمانداری و استانداری تجمع و از مسئولان درخواست ارائه خدمات داشته باشند.
وی با اشاره به اینکه ما به دنبال این هستیم که سه روستای حاجی آباد، دستگرد و چهکند را آرام و آرام به شهر بیرجند الحاق کنیم، گفت: بخش مرکزی بیرجند دارای ۵۲ هزار سکنه است که ۵۰ درصد این جمعیت در پنج روستای امیر آباد، حاجی آباد، دستگرد، چهکند و علی آباد لوله زندگی می کنند.
....................
گفتگو: حکیمه مصطفایی- فاطمه زیراچی