به گزارش خبرنگار مهر، دکتر حمید رضا جلایی پور در همایش هشت دهه علوم اجتماعی در دانشگاه تهران با موضوع «گفتار علوم اجتماعی در ایران به سوی توازن» به ایراد سخنرانی پرداخت.
وی گفت: منظورم از گفتار علوم اجتماعی، آموزش و تحقیقات و نشر علوم اجتماعی در ایران است که به سوی تعادل می رود و ابعاد مثبت آن در حال برجسته شدن است. هشت تغییر مثبت مشاهده می شود که پنج آسیب هم در کنار آنها دیده می شود. اما در کل علوم اجتماعی در ایران به رغم تمام مشکلاتش در حال شکوفایی است.
وی گفت: اولین تغییر مثبت این است که بین خاستگاه های علوم اجتماعی در ایران، خاستگاه اول، خاستگاه دانشگاهی و رسمی یا حکومتی آن است که بیشتر در پی آموزش و تربیت دانشجویانی بودند که بتوانند نیروی بوروکراسی را تأمین کنند. این بوروکراسی هدفش ایجاد یک نوع امنیت، رفاه و نوسازی در جامعه ایران بوده است و در آن به خردگرایی عصر روشنگری پرداخته نشد. خاستگاه دوم علوم اجتماعی که به نظرم زودتر از خاستگاه اول شروع شد و همان خاستگاه مدنی و انتقادی روشنفکران است که خواهان نقد و تغییر وضعیت کل جامعه ایران بود، بستر پیدایش اش دانشگاه نبود بلکه جامعه و حمایت های جامعه مدنی بود.
جلایی پور ادامه داد: علوم اجتماعی ایران از این دو خاستگاه تغذیه کرده است و ما مرهون این دو بوده ایم و بین این دو خاستگاه شکاف عمیقی بوده است. اتفاقی که در ایران افتاده است این است که این شکاف کوچک شده و این دو خاستگاه به هم نزدیک شده اند. لازم است که همه ما کلاهمان را به احترام دو گروهی که پیشگام بودند برداریم و آنها را ارج نهیم.
وی در ادامه به تغییر دوم اشاره کرد و گفت: تغییر دوم که بسیار مهم است این است که قاطعانه می توان گفت که در ایران، اندیشه ورزی جامعه شناسی به راه افتاده است. اندیشه ورزی علوم اجتماعی و جامعه شناسی در ایران رخ داده و راه افتاده است. در ایران جامعه شناسیدن به راه افتاده است و این بسیار مهم است.
دانشیار دانشگاه تهران افزود: نکته سوم تحول مهمی است که در جامعه ایران رخ داده است و بخش قابل توجهی از نیروهای اجتماعی ایران وقتی با مشکلات مواجه می شوند مستقیم به نسخه های ایدئولوژیک مراجعه می کردند در صورتی که الان اصلاً اینگونه نیست و همه به دنبال علوم اجتماعی می روند و نه به سراغ نسخه های ایدئولوژیک.
وی در بیان نکته چهارم گفت: همان طور که می دانید بخش مهمی از گفتار علوم اجتماعی انتقادی است. گفتار علوم اجتماعی در ایران دارد از نقد فراتر می رود و به بازسازی جامعه هم نگاه می کند. الان اندیشه اصلاحی حرف زمانه است و نه اندیشه انقلابی.
جلای پور تأکید کرد: نکته پنجم این است که ما شاهدیم که بخشی از اساتید علوم اجتماعی از محدوده آموزش و تحقیقات بیرون آمده اند و به جامعه و اجتماع وارد شده اند و جامعه شناسی مردم مدار در ایران اتفاق افتاده است و علوم اجتماعی با مهمترین مسائل جامعه درگیر شده است. اینها علائم این است که جامعه شناسی به حوزه عمومی وارد شده است و نشان دهنده این است که کسانی که زحمت کشیده اند زحماتشان به هدر نرفته است.
وی افزود: نکته دیگر اینکه تحقیقات اجتماعی از تعصب گرایی روشی خارج شده است و ما در اینجا داریم به یک تعادل می رسیم و نکته دیگر اینکه جامعه شناسی در ایران کاملاً دارد با نهاد جامعه شناسی جهان هماهنگ می شود و این برخلاف سی سال قبل است. تمام چشم اندازهایی که الان در جهان مطرح است در ایران هم مطرح است. مطالعات خوشه ای جدی گرفته می شود و تعصبات رشته ای بی اهمیت می شود. ویژگی آخر در گفتار علوم اجتماعی این است که تواضع معرفتی رخ داده است و الان نه آن جزمیت اساتید قبل و نه آن نسبیت مدرن را داریم.
وی در ادامه به آسیب هایی که علوم اجتماعی از آنها رنج می برد اشاره کرد و پنج آسیب را برشمرد و گفت: باید تعادلی در اندیشه ورزی درباره دو مدرنیته موجود باشد. به تعبیر مطالعات فرهنگی دال مرکزی علوم اجتماعی مدرنیته است. دو نوع مدرنیته وجود دارد؛ یکی مدرنیته ای که ریشه در عصر روشنگری دارد و دیگری مدرنیته ای که ضد روشنگری است مانند افرادی مثل هردر و... که مخالف دموکراسی و دست آوردهای روشنگری هستند. در کشور ما باید یک توازنی بین این دو وجود داشته باشد.
استاد دانشگاه تهران تأکید کرد: آسیب سوم این است که قلب تپنده دانشگاه، استادان آن است. ما همچنان نمی توانیم از برخی شخصیت های علمی استفاده کنیم. ما باید از اساتید برجسته استفاده کنیم.
وی افزود: آسیب دیگر این است که آموزش علوم اجتماعی به شدت در حال رشد است و به سمت درآمد های مالی می رود و پنجمین آسیب این است که به نظر می رسد برخلاف گذشته در این دهه های اخیر دانشگاه کنترل ناپذیر شده است و برای کنترل آن برخی ها به دنبال نگاه امنیتی هستند که این خیلی به دانشگاه ضربه می زند.
جلایی پور در پایان یادآور شد: گفتار علوم اجتماعی در ایران دارد به سمت تعادل و توازن پویا حرکت می کند و امیدواریم که دولت به سمت توسعه ای مسئولیت گرایانه برود.