خبرگزاری مهر - امور استانها: استان قزوین با داشتن بیش از ۳۲ هزار هکتار باغ انگور در حالی رتبه سوم تولید این محصول در کشور را دارد که انگورکاران و تولیدکنندگان کشمش استان به دلیل کمبود کارخانه فراوری، قیمت پایین محصول خام و همچنین استفاده از روش‌های سنتی با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند و ادامه مسیر برایشان دشوار شده است.
۳۵ کیلومتر از آزادراه قزوین به زنجان را که طی می‌کنید به سرزمین خوشه‌های زرین می‌رسید سرزمینی که امروز تاکستان نام دارد و چشم هر بیننده‌ای را به واسطه داشتن دشت‌های حاصلخیز و باغات انگور فراوانش به خود جلب می‌کند، باغاتی که به روش سنتی قد علم کرده و محصول تولیدی آن‌ها در کنار جاده روی خاک پهن‌شده تا آفتاب‌گرفته و خشک شود.
البته در این بین گاه باغات مدرنی هم دیده می‌شود که به روش ایستاده که نوید مکانیزه شدن کشاورزی را می‌دهد کشت شده‌اند و محصولاتی شاداب در بارگاه‌های بهداشتی و داربست‌های فلزیشان خودنمایی می‌کند.
استان قزوین از مناطق مستعد کشاورزی کشور محسوب می‌شود و با تولید محصولات شاخصی چون پسته، انگور، کشمش، زغال‌اخته، زیتون، جایگاه خاصی در تولید و تأمین مواد غذایی موردنیاز کشور دارد که انگور رتبه نخست محصولات باغی آن را تشکیل می‌دهد.
قزوین سومین تولیدکننده انگور کشور
این استان با داشتن بیش از ۳۳ هزار هکتار باغ انگور که عمده آن‌ها در شهرستان تاکستان است با تولید ۲۹۶ هزار و ۵۲۴ تن انگور رتبه سوم کشور را دارد.
در استان بیش از ۳۰ رقم انگور شامل ۸۵ درصد بی‌دانه سفید و قرمز و ارقام دیگری چون عسگری، میش پستان، صاحبی، شاهانی، کندری، ملایی، شصت عروس و احمدی تولید می‌شود و ایجاد اشتغال مستقیم برای ۱۰۰ هزار نفر در باغات، تاکستان‌ها و کارخانه‌های فرآوری سرمایه‌گذاری در این بخش را منطقی کرده است.
انگورهای تولیدی استان برای تهیه کشمش هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشمش، میوه خشک مغذی به‌عنوان یک غذای پرانرژی، کم‌چرب و کم‌سدیم برای افرادی که باید رژیم‌های کم‌سدیم را رعایت کنند، بسیار مفید است.
اما امروز انگور کاران و تولیدکنندگان کشمش با مشکلاتی مواجه‌اند که آن‌ها را در ادامه مسیر دچار تردید و اقتصادشان را با بحران مواجه کرده است.
کشمش و انگور تنها محصول اقتصادی تاکستان
شهر نرجه در ۱۰ کیلومتری تاکستان قرار دارد و از قطب‌های کاشت انگور به شمار می‌رود برای بررسی وضعیت انگورکاران سفر کوتاهی به این شهر داشتیم.
غلامرضا غلامی از کشاورزانی است که ۲۰ سال مزرعه انگور خود را به روش سنتی اداره کرده است. وی در پاسخ به این سؤال که چرا از روش‌های مدرن برای کاشت استفاده نمی‌کند، می‌گوید: پول نداریم. اگر وام بدهند همه مایلیم باغات خود را داربستی کنیم، امروز دیگر روش سنتی در کشاورزی مقرون‌به‌صرفه نیست.
غلامی نبود صنایع تبدیلی را از مشکلات اصلی انگوکاران می‌داند و می‌گوید: در این شرایط حجم زیادی از محصولاتمان خراب می‌شود.
وی نبود خریدار را از دیگر مشکلات کشاورزان می‌داند و می‌افزاید: در شرایطی که هنوز هزینه کشمش خریداری‌شده سال قبل را نداده‌اند باید برای تولید محصول جدید از سرمایه‌های اندک خود استفاده کنیم.
«قیمت کشمش بسیار پایین است و خریدار زیادی در داخل ندارد؛ بایدحتما آن را صادر کنیم و این کار نیازمند حمایت و بازاریابی است» این‌ها را صفری دیگر انگور کار شهر نرجه می‌گوید و می‌افزاید: بارگاه‌های کشمش در نرجه سنتی است و روی زمین کشمش را خشک می‌کنیم به همین دلیل کیفیت محصول پایین می‌آید.
وی از اعلام آمادگی کشاورزان برای ساخت بارگاه‌های جدید بهداشتی در صورت حمایت دولت خبر می‌دهد.
صفری یادآور می‌شود: بیش از دو هزار هکتار در نرجه باغ انگور داریم و ۹۵ درصد مردم منطقه کشاورز هستند. خوشبختانه با حمایت وزیر جهاد کشاورزی طرح بزرگی برای آبیاری تحت‌فشار و داربستی کردن انگور در این منطقه عملیاتی شده که با اجرای کامل آن اقتصاد روستاییان متحول می‌شود.
اکبر علم بیگی انگور کار دیگری است که با هفت سال سابقه کشت و کار معتقد است در باغات سنتی با یک بارش باران نابهنگام همه محصول از بین می‌رود و همیشه نگران هستیم.
وی بهترین روش را برای بالا بردن کیفیت کشمش و انگور ایستاده کردن باغات انگور می‌داند.
علم بگی معتقد است تأمین آب، بیمه محصولات و دادن تسهیلات بانکی با سود پایین و آموزش کشاورزان با روش‌های مدرن کشاورزی از دیگر راه‌های حل مشکلات این بخش است که باید به آن توجه شود.
صادرکننده نمونه کشمش استان قزوین خواستار بازاریابی
عزیز الله عظیمی با ۲۷ سال سابقه در تولید و صادرات انگور و کشمش هم می‌گوید: سال گذشته ۱۸ میلیون دلار کشمش به آلمان و تاجیکستان صادرات داشتم و امسال ۱.۵ میلیون دلار کشمش به فرانسه صادر خواهم کرد.
عظیمی معتقد است: کشمش تولیدی ایران ازنظر کیفیت و طعم و غلظت قند بسیار بالا و در جهان کم‌نظیر است و اگر بتوانیم با فرآوری محصول، بسته‌بندی مناسب و استفاده از تجهیزات لیزری و مدرن مرغوبیت محصول را بالا ببریم سود بیشتری خواهیم داشت.
این صادرکننده نمونه کشور می‌گوید: اختصاص تسهیلات ارزان‌قیمت، نوسازی و بهسازی تجهیزات کشاورزی، ایستاده کردن باغات انگور، برنامه‌ریزی درازمدت و دادن یارانه تولید و حمل‌ونقل ارزان می‌تواند به کشاورزان کمک کند و در شرایط کنونی دریافت تسهیلات با سود ۳۰ درصد توان رقابت با تولیدکنندگان خارجی را از ما گرفته است.
وی می‌افزاید: تشکیل کارگروه و انجمن کشمش در استان، اعزام هیئت‌های تخصصی انگور و کشمش به خارج، حذف ارزش‌افزوده، تجلیل و حمایت جدی از صادرکنندگان می‌تواند ما را تقویت کند تا محصول خود را به روسیه که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده کشمش است صادر کرده و به اقتصاد استان کمک کنیم.
عظیمی این نکته مهم را نیز یادآور می‌شود که به‌جای صادرات کشمش به‌صورت خام و با قیمت ارزان؛ با فرآوری محصول و ایجاد صنایع تبدیلی کنسانتره می‌توانیم ده‌ها نوع محصول دیگر مانند سس کشمش، آب‌میوه، لواشک، پاستیل کودک، آب‌نبات کشمش، لوازم‌آرایشی و بهداشتی از کشمش تولید کنیم که با این کار سودآوری محصول ده‌ها برابر می‌شود.
این تولیدکننده بزرگ کشمش استان بیان می‌کند: رایزنان بازرگانی در کشورهای مهم مانند روسیه انفعالی برخورد می‌کنند درحالی‌که باید نسبت به معرفی محصول ایران و بازاریابی محصول به کشاورزان و صادرکنندگان فعال‌تر باشند.
وی می‌افزاید: اگر دولت در کار تولید و فرآوری و صادرات دخالت نکرده و فقط بستر لازم را فراهم و بروکراسی اداری را کمتر کند بهره‌برداران قادرند بهتر به فعالیت ادامه دهند.
مجید رحمانی از دیگر تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشمش استان هم می‌گوید: در سال گذشته قیمت کشمش در خارج ۱۴۰۰ دلار در تن بود و امسال به ۲ هزار و ۱۵۰ دلار در تن رسید اما با دریافت عوارض ترجیحی توسط کشور ترکیه قادر به رقابت نشدیم و آسیب دیدیم که امسال با کمک دولت و امضاء تفاهم‌نامه این مشکل تا حدودی برطرف شده است.
بخشنده از صادرکنندگان شاخص خشکبار استان هم می‌گوید: سال گذشته به دلیل سرمازدگی در کشور ترکیه تقاضا در بازار جهانی برای خرید کشمش بالا رفت و موجب افزایش قیمت‌ها شد که در ایران هم شاهد بالا رفتن قیمت‌ها بودیم که صادرات را تحت تأثیر قرارداد.
وی می‌افزاید: باید برای صادرات به‌موقع محصول برنامه داشته باشیم و در صورت نیاز در بازار اروپا بتوانیم به‌سرعت وارد عمل شده و محصول خود را صادر کنیم تا سود تولیدکننده تضمین شود.
صادرات ۱.۶ میلیون دلاری کشمش از قزوین در چهار ماه امسال
استان قزوین به‌عنوان یکی از مراکز عمده تولید انگور و کشمش کشور بخش زیادی از تولیدات خود را به خارج از کشور صادر می‌کند که بر اساس آمارها در سه‌ماهه نخست امسال یک هزار تن کشمش به ارزش ۱.۶ میلیون دلار از استان قزوین به کشورهای ترکیه، امارات، آلمان، لهستان، روسیه، مجارستان، رومانی، عراق، جمهوری چک، اتریش، ایتالیا، بلغارستان، تایوان، اکراین و ارمنستان صادر شد.
در سال گذشته نیز حدود ۳ هزار تن کشمش به ارزش ۴.۸ میلیون دلار از استان قزوین به کشورهای مختلف جهان صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل «۶ هزار تن به ارزش ۹.۵ میلیون دلار» ازنظر وزنی ۵۰ درصد و ارزشی ۹۷ درصد کاهش داشته است.
نمودار روند ارزش صادرات کشمش استان قزوین از سال ۱۳۸۴ لغایت ۱۳۹۳
استاندار قزوین: کشمش می‌تواند اقتصاد استان را متحول کند
مرتضی روزبه استاندار قزوین هم به مهر می‌گوید: کشمش به‌عنوان یک محصول استراتژیک و صادراتی برای ما مهم است و با تشکیل شرکت تخصصی تکوین در صورت برنامه‌ریزی و استفاده از همه ظرفیت‌ها می‌توان اقتصاد استان را متحول کرد.
استاندار بیان می‌کند: وقتی پسته در کرمان و خرما در خوزستان در اقتصاد نقش‌آفرین است ما هم می‌توانیم در قزوین از کشمش برای رونق اقتصاد کشاورزان استان استفاده کنیم و اگر این کار تاکنون اتفاق نیفتاده به دلیل کوتاهی بخش خصوصی و دولتی بوده که باید این مشکل برطرف شود.
روزبه تصریح می‌کند: کشمش باید در سبد غذایی کشورمان نقش بیشتری ایفا کند و اگر درست عمل کنیم می‌توان بسته‌های غذایی و تغذیه رایگان مدارس را به این امر اختصاص داد و سرانه مصرف را بالا برد.
وی فرآوری محصول را از دیگر نکات تخصصی کار دانست و گفت: صادرات خام کشمش منطقی نیست بلکه باید به فرآوری محصول توجه بیشتری شود تا با تولید محصولات متنوعی از کشمش که تا ۵۰ نوع ممکن است به سود مناسبی دست‌یافت.
رئیس جهاد کشاورزی قزوین: داربستی کردن باغات انگور توسعه می‌یابد
نیاز علی ابراهیمی پاک رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین هم دراین‌باره می‌گوید: انگور در ایران به‌صورت سنتی، داربستی و چراغی تولید می‌شود و در کشورهای پیشرو مانند آمریکا و ترکیه به‌صورت ایستاده است.
وی می‌افزاید: متوسط تازه خوری در استان ۳۰ درصد است که ۷۰ درصد مابقی به کشمش تبدیل می‌شود که در حال حاضر میزان عملکرد در هکتار باغات انگور سنتی ۱۰ تا ۱۲ تن در هکتار و در باغات ایستاده ۲۸ تا ۳۰ تن در هکتار است.
ابراهیمی پاک یادآور می‌شود: تاکنون با اعطای ۱۵ میلیارد تومان اعتبار بیش از سه هزار هکتار از باغات انگور داربستی شده و عملکرد در هکتار از ۳۰ تن به ۶۵ تا ۸۰ تن رسیده است.
وی اضافه می‌کند: برای حمایت از کشمش کاران لازم است تازه خوری بیشتر شود که در چشم‌انداز تولید ۳۰۰ هزار تن انگور و کشمش باید نسبت به ساخت سردخانه با سرمایه بخش خصوصی برای نگهداری انگور تازه اقدام کنیم که احداث صنایع تبدیلی و بسته‌بندی، بارگاه و داربستی کردن باغات انگور هم در دستور کار قرار دارد.
سعید یوسف زادگان رئیس کمیته بازرگانی شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی قزوین هم می‌گوید: استفاده از بارگاه‌های غیربهداشتی به روش سنتی، افزایش قیمت تمام‌شده در مقایسه با مشابه خارجی، نبود تشکل‌های صادراتی، نداشتن برند کشمش قزوین و صدور محصول به نام دیگر کشورها و پایین بودن کیفیت به دلیل تولید سنتی از مهم‌ترین موانع صادرات گسترده کشمش است.
به گفته یوسف زادگان ایجاد تعرفه ترجیحی باکشورهای روسیه و ترکیه، برگزاری کلاس‌های آموزشی در خصوص صادرات، بسته‌بندی، بازاریابی، فرآوری محصول از مسائلی است که باید موردحمایت و پیگیری جدی قرار گیرد.
خام فروشی نکنیم
برای تکمیل گزارش از رجب رحمانی نماینده مردم تاکستان در مجلس شورای اسلامی که خود از فعالان باسابقه در بخش کشاورزی به‌ویژه کشمش هم محسوب می‌شود درخواست کردیم با حضور دریکی از باغات تاکستان پاسخگوی پرسش‌های کشاورزان و ما باشد که این امکان در شهر نرجه فراهم شد.
رحمانی در خصوص حمایت مجلس از صادرکنندگان کشمش می‌گوید: کشمش در سال ۷۲ در ردیف کالاهای استراتژیک و تضمینی قرار گرفت.
وی می‌گوید: در تحقق اقتصاد مقاومتی تقویت صادرات غیرنفتی مهم است و صادرات خشکبار و کشمش در اتحادیه اروپا، بازار خوبی دارد و ما رقابتی جدی با ترکیه و آمریکا داریم البته قیمت تمام‌شده در خارج بسیار کمتر است لذا باید سیستم حمایتی بهتری داشته باشیم تا رقابت‌پذیری ممکن شود.
رحمانی تصریح می‌کند: درصددیم آبیاری تحت‌فشار و داربستی کردن را توسعه دهیم و باید دولت هم حمایت کند که در این زمینه ردیف ملی پیش‌بینی‌شده و امیدواریم این اعتبارات دائمی و بیشتر شود زیرا دیگر باغداری سنتی جواب نمی‌دهد و باید به سمت کشاورزی مدرن حرکت کرده و تازه خوری را ترویج کنیم زیرا هر چهار کیلوگرم انگور یک کیلوگرم کشمش می‌شود و تولید انگور خام مقرون‌به‌صرفه نیست.
نماینده تاکستان در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: با برنامه‌ریزی انجام‌شده در تاکستان در مدت سه سال همه باغات انگور داربستی خواهد شد و برای احداث سردخانه هم لازم است تسهیلات کم‌بهره پیش‌بینی شود و احداث صنایع بسته‌بندی، فرآوری و تبدیلی هم در دستور کار قرار گیرد.
۱۵۰۰ میلیارد تومان برای مدرن کردن ۳۰ هزار هکتار باغ انگور
علی‌اکبری معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین هم داربستی کردن باغات انگور را مهم می‌داند و می‌گوید: مدرن کردن ۳۰ هزار هکتار باغات انگور استان بیش از یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که این کار در یک دوره سه تا پنج‌ساله اجرایی می‌شود که با این کار متوسط عملکرد از ۱۰ تن در هکتار به ۳۰ تن و درمجموع از ۳۰۰ هزار به ۹۰۰ هزار تن در کل باغات خواهد رسید.
به گفته اکبری افزایش عملکرد و کیفی شدن محصول نیازمند بارگاه بهداشتی، صنایع تبدیلی و سردخانه است که در حال حاضر ۲۷ کارخانه کشمش با ظرفیت ۷۵ هزار تن و ۵۰۰ بارگاه بهداشتی در استان فعال است که در گام اول باید بیش از ۱۰ تا ۱۵ هزار بارگاه بهداشتی ایجاد شود.
فعال شدن رایزنان بازرگانی و اقتصادی در خارج از کشور
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی قزوین معتقد است: به‌جای صادرات کشمش خام باید کنسانتره آن را بگیریم و پوره و آرد تولید کنیم و صنایع جنبی و تبدیلی که ارزش‌افزوده دارد را توسعه دهیم و شربت و نوشابه‌سازی که ارگانیک است راه‌اندازی کنیم.
وی تأکید می‌کند: باید تسهیلات با کمترین سود به بخش کشاورزی داده شود چون این بخش با سلامت همه مردم سروکار دارد باید با حمایت جدی دولت روبه‌رو شود.
محصولات استراتژیک کشاورزی جایگزین صادرات نفتی شود
در شرایط پساتحریم و حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی بسیاری از ظرفیت‌های کشاورزی کشور می‌تواند برای ارزآوری مورداستفاده قرار گیرد و ضمن ایجاد اشتغال به تولید ثروت ملی نیز منجر شود که محصول کشمش باارزش غذایی و ارزش‌افزوده بالای اقتصادی در صورت حمایت دولت می‌تواند در صادرات نقش بیشتری ایفا کند.
به باور کارشناسان و تولیدکنندگان برای شکوفایی کشاورزی در بخش انگور و کشمش می‌توان با احیای جوایز صادراتی با نرخ حداقل پنج درصد، حذف مالیات ارزش‌افزوده کشمش، به‌روزرسانی صنایع فرآوری و بسته‌بندی، کاهش تعرفه ترجیحی در کشورهای هدف، دعوت از خریداران عمده جهانی، کاهش هزینه ترانزیت، تشکیل انجمن کشمش با همکاری استانداری، جهاد کشاورزی و اتاق بازرگانی و تعیین ضریب ضایعات کشمش به حداقل ۲۴ درصد امکان تهیه و تولید کشمش باکیفیت تازه را با توسعه روش‌های باغداری مدرن و تبدیل باغات سنتی به ایستاده در مناطق معتدل فراهم کرد.
همچنین توسعه آبیاری قطره‌ای، تغذیه مناسب و ایجاد بارگاه‌های بهداشتی مسقف، احداث سردخانه، انبار و صنایع فرآوری و تبدیلی، تأمین سرمایه در گردش، بازاریابی حرفه‌ای برای صادرات، فعال کردن رایزنان بازرگانی و اقتصادی به‌ویژه در کشورهای هدف مانند روسیه و ورود به‌موقع به بازار، برنامه‌ریزی برای افزایش سرانه مصرف و توزیع تغذیه رایگان کشمش در مدارس، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی برای بازاریابی می‌تواند در این مسیر نقش مهمی ایفا کند.
فراموش نکنیم ایران اسلامی با نعمت‌های خدادادی، سرشار از ثروت‌های هنگفتی است که می‌توان با استفاده بهینه از آن‌ها ضمن تأمین نیاز داخلی و کشورهای اروپایی و آسیایی ضمن کسب درآمدهای ارزی به معیشت و اقتصاد کشاورزان، این دستان پرتلاش و زحمتکش هم کمک کرد و آینده توأم با رفاهی را در این بخش رقم زد و باور کنیم که کشمش جایگزین مناسبی برای نفت است.
خبرنگار: محمدرضا جباری