به گزارش خبرنگار مهر، این مسجد بی نظیر تاریخی که قدمت آن به دوران سلجوقیان می رسد در وسط بازار بزرگ و قدیمی ارومیه جاخوش کرده که صحن بزرگ و شبستان آجری وسیعی دارد که وسط آن با گنبد بلندی پوشیده شده است.
از خصوصیت‌های بارز این مسجد شباهت قسمت قدیمی آن با کاخ ساسانی دامغان است و بنابر روایتی، ساخت مسجد پیش از این معبدی دوره ساسانی بوده است.
هسته نخستین مسجد جامع ارومیه، شبستان گنبد داری در وسط است که ساختمان آن به دوران سلجوقیان و قرن ششم هجری قمری تعلق دارد و ۴۰ ستون متصل به این شبستان گنبددار مربوط به دوران ایلخانی هستند.
حجره های اطراف صحن مسجد به اوایل دوره زندیه متعلق اند و سنگ نوشته موجود، زمان احداث آن را سال ۱۱۸۴ هجری قمری نشان می‌دهد، محراب مسجد سرتاسر پوشیده از کتیبه‌هایی به خط کوفی و ثلث است، در حاشیه بیرونی محراب، آیه ۲۵۵ و قسمتی از آیه ۲۵۶ سوره بقره به خط کوفی نوشته شده است.
آنچه که از ویژگی‌های معماری سلجوقی در این بنا بارز به نظر می رسد، تبعیت از الگوی پلان چهار طاقی، توجه به استحکام بنا و استفاده از مصالح مقاوم در ساخت بناست که امروز نشان از معماری بی نظیر و اصیل ایرانی اسلامی دارد.
مسجد جامع از ارزشمندترین و قدیمی ترین مساجد ارومیه بوده و تاریخچه آن به دوره های سلجوقیان و ساسانیان برمی گردد بنابراین در دوره های مختلفی معماری هایی جهت کامل شدن آن انجام گرفته است، دارای محرابی است که معماری آن توسط شرفشاه نقاش تبریزی در ۶۷۶ هجری قمری در دوره ایلخانیان صورت گرفته و در دوره های مختلف دیگر با تزئینات ویژه ای تکمیل تر شده است.
در تاریخ ۱۱۸ هجری قمری نیز به فرمان رضا قلی خان بیگلر بیگی افشار و حاکم ارومیه بازسازی و تغییراتی در این مسجد صورت گرفته است و بر همین اساس در دوره های مختلف بنا به دستورهای حاکمان در هردوره این بنا مورد بازسازی و معماری قرار گرفته است.
طبق دستور بیگلر بیگی افشار در سال ۱۱۸۴ حجراتی به استناد کتبه موجود در ورودی کوچک مسجد در اطراف حیاط برای طلاب علوم دینی ساخته و آیات قرآنی با خط نستعلیق با زمینه مشکی در شبستان اصلی نوشته شده است.
شبستان مسجد جامع ارومیه احیا شد
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در خصوص مرمت مسجد جامع ارومیه به خبرنگار مهر گفت: از سال گذشته با پیگیری های جدی طرح کلی و جامع مرمت و حفاظت مسجد تاریخی جامع ارومیه در دست اجراست و امسال نیز عملیات مرمت شبستان این مسجد آغاز و اتمام یافته است.
جلیل جباری با بیان اینکه به درخواست اهالی این مسجد مرمت شبستان فعلی مسجد در اولویت کاری قرار گرفت افزود: با تلاشهای تخصصی همکاران معاونت میراث فرهنگی اداره کل توانستیم در طول مدت سه ماه عملیات مرمت شبستان را به اتمام برسانیم.
وی با اشاره به ضرورت مرمت شبستان این مسجد عنوان کرد: با همکاری ها و تعاملات استانی و ملی، بودجه لازم برای مرمت شبستان مسجد جامع مهیا شده و این پروژه تحویل جامعه معنوی استان وارومیه شد
جباری برگزاری نماز های یومیه را از اهداف اصلی مرمت شبستان عنوان کرد و افزود : پس از چندین سال با بازگشایی مجدد آن خواهیم توانست برای اصناف و مردم خداجوی ارومیه امکان برگزاری نماز جماعت را فراهم سازیم.
مدیرکل میراث فرهنگی استان با بیان اینکه درآئین بازگشایی شبستان از مسئولین استانی وکشوری دعوت بعمل آمده اضافه کرد: از کلیه مسئولین استانی و هم چنین معاونین سازمان میراث فرهنگی کشور دعوت شده تا در این آئین معنوی حضور یابند.
جباری طرح جامع و کلی مرمت و حفاظت مسجد تاریخی جامع ارومیه را شامل اجرای طاق نماها، حجرات، کتیبه و محراب بی نظیر این مسجد عنوان کرد و افزود: هر چند این طرح هم اکنون در دست اجراست ولی تسریع در روند اجرای آن نیازمند تخصیص اعتبارات کلان و ویژه است.
اجرای طرح کلی مسجد جامع ارومیه ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی اعتبار مورد نیاز برای مرمت و حفاظت کامل مسجد جامع ارومیه را افزون بر ۱۰۰ میلیارد ریال عنوان و اضافه کرد: این اعتبار برای آزاد سازی حرایم، بناهای غیرمجاز احداث شده و مرمت و حفاظت این بنا مورد نیاز است.
جباری ادامه داد: هم اکنون طرح به پیمانکار واگذار شده است بعد از آماده سازی شبستان مسجد محراب و کتیبه که دارای معماری بی نظیری است آماده مرمت می شود که در صورت تسریع در روند تخصیص اعتبارات مورد نیاز عملیات مرمت نیز تسریع خواهد یافت.
وی اعتبار اختصاص یافته به مرمت و حفاظت مسجد جامع ارومیه در سالجاری را سه میلیارد ریال برشمرد و گفت: دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال از اعتبار اختصاص داده شده از اعتبارات ملی و مابقی استانی است.