خبرگزاری مهر – گروه هنر: برنامه تلویزیونی «خندوانه» به کارگردانی و اجرای رامبد جوان اگر چه در روزهای پایانی پخش به سر می برد اما جزو آن دسته از تولیداتی است که بعد از پایان هم تا مدتی نقل محافل خانوادگی و جمع های دوستانه خواهد بود.
یکی از نکات مورد بحث درباره این برنامه دکور جدید و جالب توجهی است که نمونه اش در برنامه های ترکیبی تلویزیونی کمتر دیده شده است. بهراد جوانبخت مدیر هنری، طراح و گرافیست شناخته با کمک دوستانش فضایی نو از طراحی صحنه و دکور را به خانه مردم آورده و آنچه می خوانید حاصل گپ کوتاه ما با این هنرمند و درباره دکور «خندوانه» است.
* در گروه «خندوانه» بیشتر با ساخت تیتراژ خبرساز شدید و بحث طراحی صحنه کمرنگ بود. به خواست خودتان این اتفاق افتاد یا دلیل دیگری داشت؟
- عوامل پشت صحنه یک پروژه تمام تلاش خود را به کار می بندند تا آنچه مقابل دید مردم قرار می‌گیرد به بهترین وجه باشد و من هم به‌عنوان مدیر هنری «خندوانه» از این قاعده مستثنی نیستم.
من مانند همه همکارانم خود را جزئی از پروژه می‌دانم و بنا به تعریف مدیریت هنری که متاسفانه جای خالی آن در اکثر پروژه‌های سینمایی و تلویزیونی ما محسوس است با کمک یک گروه حرفه‌ای سعی کردیم یک‌دستی و هماهنگی یک هویت بصری کلی را در جزئیات برنامه به اجرا درآوریم. بنابراین خبرساز شدن یا نشدن در هر مورد تصویری این پروژه به خواست من نبوده و احتمالا به این خاطر است که تیتراژ پایانی اندکی با تاخیر به برنامه اضافه شد و طبعا در آن زمان مخاطبان برنامه بیشتر از آغاز بودند.
* صحنه و دکور چه میزان از خندانندگی این برنامه را به عهده می گیرد؟
- به دلیل اشرافی که رامبد جوان به آنچه می‌خواست، داشت در پیش‌تولید فصل اول «خندوانه» از من برای همکاری دعوت کرد. در نشست‌های اولیه سه نام برای برنامه پیشنهاد و به کارگردان و تهیه‌کننده اعلام شد که در نهایت عنوان «خندوانه» را پسندیدند. بلافاصله مقدمات طراحی لوگو و هویت بصری، هارمونی رنگ‌ها و قالب تصویری برنامه شروع شد. ایده‌پردازی لوگو و هویت بصری بر پایه لبخند و هماهنگی آن با حرف اول لوگوتایپ «خندوانه» و همچنین قاچ هندوانه (به عنوان میوه‌ای شیرین و بامزه!) است که طبیعتاً طراحی صحنه و دکور نیز برآمده از آن است. در فصل دوم نیز طراحی صحنه شهر خندوانه، اتاق خندانندگان و جزئیات دکور و طراحی گرافیک را با گروهم برعهده داشتیم. البته طراحی بخش‌های متحرک دکور کار گروه دیگری به سرپرستی آقای پیمان قانع بوده است.
* المان‌های لحاظ شده مثل قاچ هندوانه و بهره‌گیری از رنگ‌های سبز و قرمز، تلفیق عوامل پشت و جلوی دوربین، دکور متحرک، زاویه‌های نرم به جای خطوط شکسته و.... ایده‌های گروه طراحی بود یا همه با نظر مستقیم کارگردان شکل گرفت؟
- تمامی عناصر تصویری بر اساس یک هویت بصری اولیه شکل گرفت و بنا به کاربرد توسعه یافتند. رنگ‌های اصلی هم به سه رنگ شاد هندوانه و هم - در مرتبه‌ای بالاتر - به سه رنگ پرچم کشورمان اشاره دارد.
در هر دو فصل برنامه دکور به صورت ۳۶۰ درجه طراحی شد تا از تمام فضاهای موجود در چشم‌انداز تصویر استفاده شود. بنابراین برای دیده شدن عوامل پشت دوربین نیز به اقتضای همین ایده لباس متناسب طراحی شد. تمامی این ایده‌ها به پیشنهاد گروه طراحی و با مشورت و تایید کارگردان به سرانجام رسید. در واقع گروه ایده‌پردازی برنامه که رامبد جوان نیز عضوی از آن است، محتوا و نیاز هر بخش برنامه را به مدیریت هنری ابلاغ کرده و در نهایت گروه طراحی، متناسب با هر خواسته تمهیدی می‌اندیشد و آن را اجرا می‌کند.
* بحث طراحی صحنه و ساخت دکورهایی که مستقلا حرفی برای گفتن دارد چند سالی است مورد توجه رسانه ملی قرار گرفته است. شاید پیمان قانع در این مورد یکی از مثال زدنی‌های شاخص باشد که رد پایش در پروژه «خندوانه» هم به چشم می‌خورد. در صنف شما چقدر این بخش هنری نیاز به تحصیلات آکادمیک دارد؟
- با توجه به اینکه فعالیت اصلی من در زمینه مدیریت هنری و خلاقیت است و تحصیلاتم نیز در رشته طراحی گرافیک بوده، به نظرم اینکه المان‌های بصری یک برنامه تلویزیونی - به ویژه برنامه ترکیبی - از یک هسته مرکزیِ طراحی شده پیروی کنند و در عین تنوع از هماهنگی برخوردار باشند، بسیار منطقی‌تر و جذاب‌تر از آن است که هر بخش از برنامه، سازِ خود را بزند. در تیتراژ «خندوانه» نیز تلاش کردیم از هویت بصری و بسط آن به مفهومی جدید دست پیدا کنیم.
متاسفانه در اکثر آثار تلویزیونی در بهترین حالت در گرافیک به طراحی لوگو و نقش بستن آن روی لیوان دسته‌دار روی میز مجری و مهمانان اکتفا می‌شود. در دکور نیز کمتر هماهنگی با هویت بصری رعایت می شود. اینجاست که جای خالی یک سرپرست به‌عنوان مدیریت هنری به چشم می‌آید.
من به دلیل اینکه تعداد انگشت‌شماری کار طراحی صحنه و دکور انجام داده‌ام باید بگویم خودم را طراح صحنه و دکور نمی‌دانم پس نمی‌توانم درباره ویژگی های این صنف نظر بدهم.
در پروژه‌هایی که شرایط، آنطور که به‌نظرم درست است، فراهم باشد با اشتیاق همکاری خواهم کرد. در چند پروژه اخیر این شانس را داشتم با رامبد جوان همکاری کنم که به عقیده من شناخت کافی و درک درستی از آنچه می‌خواهد دارد. با این اوصاف می‌توانم بگویم در کنار تحصیلات آکادمیک مرتبط با طراحی، گزینه تجربه حرفه‌ای و وجود تیمِ برنامه‌سازِ هوشمند نیز تاثیر بسزایی در روند کار و برآیند نهایی دارد.
* در شرایط فعلی، صدا و سیما در نشان دادن خلاقیت‌های شما و همکاران‌تان موثر بوده یا خطوط قرمز سازمان در این حوزه هم محدودیت ایجاد کرده است؟
- فارغ از قوانین و تعاریف هر جامعه که قاعدتا توسط هر برنامه‌سازی لازم به رعایت است، خوشبختانه تا به حال نه تنها شاهد اعمال محدودیت از سوی سازمان نبودم بلکه مسئولان به ویژه حسین کرمی رییس شبکه نسیم از ایده‌ها و طرح‌های نوآورانه استقبال می‌کند. تنها انتقادی که دارم به قسمت پخش شبکه‌ها بر می‌گردد؛ طراحی زیرنویس‌ها، پیام‌ها، اعلام برنامه بعدی، ثانیه‌شمار، رنگ‌بندی و چیدمان آنها... همه عناصری گرافیکی هستند که باید در قالب هویت سازمانی هر شبکه توسط متخصصان این حرفه طراحی شوند و برای بیننده آزاردهنده نباشند. امیدوارم این نقایص نیز به‌زودی برطرف شوند.
* باتوجه به شمار روز افزون برنامه های گفتگومحور، طراحی صحنه ها گاهی تکراری می‌شوند. تنوع برنامه‌های تلویزیونی را چقدر در ارائه دکورهای متفاوت موثر می‌دانید.
- طراحی دکور و فضاسازی متناسب با محتوای هر برنامه، قطعاً می‌تواند در رسیدن به اهداف آن بسیار راهگشا باشد. تا جایی که یک برنامه می‌تواند حتی بر اساس دکور، برای خود محتوایی نو طراحی کند.
این مبحث را به صورت جزئی در «خندوانه» محک زدیم. در فصل اول بخش‌هایی از دکور را ماژولار طراحی کردیم و از قطعات پرتابل نیز بهره گرفتیم تا با جابجایی در چیدمان، قابلیت تغییر داشته باشند. دور از ذهن نیست که پس از مشورت با سازندگان برنامه و مدیران شبکه در فصل بعدی خندوانه، برنامه‌ای دکورمحور داشته باشیم و از قابلیت‌های آن بهره بگیریم.
* علاوه بر این موضوع جز تولیدات معدودی چون «خندوانه» به نظر شما چرا هر خلاقیتی به جای جایگزینی ایده بهتر زود به تکرار و تسلسل می افتد؟
-معمولاً در یک برنامه تلویزیونی موفق و تثبیت شده، دست به ترکیب آن نمی‌زنند تا مبادا ریسک تغییرات، دامنگیر پروژه شود. خوشبختانه در «خندوانه» اصل بر نوآوری و عدم تکرار است. اصلاً تشکیل گروه ایده‌پردازی و اتاق فکری با جلسات منظم از نکاتی است که رامبد جوان و جواد فرحانی آگاهانه بر وجود آن اصرار دارند. با این راهکار می‌توان برنامه و بازتاب‌های آن را بررسی کرد و بر اساس آن با ارائه ایده‌های جدید از یکنواختی جلوگیری کرد.
برای مثال ایده اخیر مسابقه استندآپ کمدی، منجر به ساختن عنوان «خنداننده برتر»، طراحی دکور جدید و تغییراتی در طراحی صحنه، ورود مخاطب به پشت صحنه و صحنه‌های خارجی، تدارک اتومبیل‌های بامزه و... منجر شد. این نوع نگرش باعث می‌شود یک برنامه به ورطه تکرار نیفتد که البته قبل از هرچیز ریسک بالایی را هم می‌طلبد.
* بهراد جوانبخت در رشته گرافیک حق استادی بر گردن دانشجویان زیادی دارد. با توجه به اینکه در گوشه و کنار هر صنف هنری آینده‌ای ناامیدکننده را برای هنر متصوریم شما در زمینه تخصص خود آینده شغلی نسل‌های بعد را چگونه می‌بینید.
- این نظر لطف شماست، اما استاد واژه بزرگی است که خودم را برازنده آن نمی‌دانم. در رشته طراحی گرافیک و هنرهای تجسمی در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها تدریس می‌کنم و خود را مدرس می‌دانم. همانطور که تجربیات و آموخته‌هایم را با دانشجویان به اشتراک می‌گذارم از تک‌تک آنها نیز نکاتی می‌آموزم. درباره آینده اصناف هنری و نسل‌های بعدی باید بگویم اگر بحث درآمد را کنار بگذاریم، قطعا کسانی که بیشتر کار و تمرین می‌کنند آینده درخشان‌تری در انتظارشان است. دانشجویانی قدیمی دارم که بعد از تحصیل نیز باهم در ارتباطیم و برخی اکنون با من همکاری می‌کنند. خودم هم کماکان در حال تجربه کردن هستم.
* و کلام آخر؟
- در آخر باید از شما تشکر کنم که به مبحث مهم و تاثیرگذار طراحی در برنامه‌های تلویزیونی پرداخته‌اید.
گفتگو از محیا رضایی
عکس کنار خبر از طاهره فلاحت پیشه