به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از اداره کل راه و شهرسازی قم، هشتمین نشست ستاد ملی بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محله‌های هدف احیاء، بهسازی و نوسازی شهری با موضوع بررسی وضعیت بافت‌های نابسامان قم با حضور وزیر راه و شهرسازی در این وزارتخانه برگزار شد و نمایندگان دستگاه‌های مختلف از جنبه‌های مختلف به بررسی ابعاد این بافت‌ها در استان قم پرداختند.
در این نشست محمد سعید ایزدی، محسن نریمان و امیر امینی معاونان وزیر راه و شهرسازی، سید مهدی هاشمی رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، سید مهدی صادقی استاندار قم، محسن بهشتی معاون امور عمرانی استاندار قم، حسن صبوری سرپرست اداره کل راه و شهرسازی استان قم عباداله فتح‌الهی رئیس سازمان نوسازی شهر تهران، سید مرتضی سقائیان‌نژاد شهردار قم، محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، حمید کلانتری معاون امور تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نریمان مصطفایی مدیرکل دفتر ستاد ملی بازآفرینی کشور، مجید روستا عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، نمایندگانی از دستگاه‌های مختلف اجرایی از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کشور و وزارت آموزش و پرورش و همچنین برخی سازمان‌های غیردولتی حضور داشتند.
وزیر راه و شهرسازی در این جلسه بر اهمیت شهر قم تأکید کرد و گفت: قم با سابقه تاریخی در ایران مرکزی و با موقعیت استراتژیکی که از آن برخوردار است همواره مورد توجه قرار داشته است.
وی افزود: قم به عنوان یک نمونه ایران‌شهری، موقعیت ممتازی در ایران دارد و از آنجایی که در میان جهانیان نیز مورد توجه است باید تلاش کنیم بازآفرینی آن را به عنوان یک شهر توسعه یافته در ایران دنبال کنیم.
مشکل اصلی شهر قم، در معرض توجه بودن بیش از حد است
وی مشکل اصلی شهر قم را در معرض توجه بودن بیش از حد آن دانست و گفت: این توجه سبب مداخلات زیان‌باری شده است و نظام اداری و شهری قم نتوانسته این توجه را ساماندهی کند، از آن استفاده مناسب ببرد و نقاط زیان‌بار آن را برطرف کند.
آخوندی طرح بلوار پیامبر اعظم(ص) که پارکینگ ضلع شرقی حرم مطهر محسوب می‌شود، را یکی از طرح‌های ناکارآمد شهر قم دانست و گفت: این طرح، ستون فقرات شهر قم و هویت قم را مختل کرد و از هر حیثی که به موضوع بنگرید می‌بینید که واقعاً برای بافت شهری قم مخرب بود. البته شکی نیست که افرادی که این طرح را اجرا کردند در پی خدمت به این شهر بودند اما اجرای آن نتیجه عکس داد.
عضو کابینه دولت یازدهم ادامه داد: زمانی که این طرح در حدود سال ۷۳ اجرا شد، شاهد افزایش شدید قیمت مسکن در این شهر بودیم زیرا شهروندان بر این باور بودند که قرار است از شهرداری تهران اعتباری به شهر قم تزریق شود و این اعتبار در قم هزینه شود. این کار روند عرضه و تقاضا را مختل کرد و مشخص نشد اجرای این طرح قرار است کدام‌یک از مشکلات شهر را برطرف کند.
آخوندی با بیان این‌که این طرح یک عارضه و گرفتاری در شهر قم محسوب می‌شود ادامه داد: مشکلات ناشی از اجرای این پروژه به این زودی‌ها برطرف نمی‌شود و در نهایت ممکن است به طرحی مانند نواب تهران تبدیل شود که مشکلات زیادی را برای شهروندان ایجاد کند.
انتقاد آخوندی از اجرای طرح مونوریل در قم
وزیر راه و شهرسازی یکی دیگر از پروژه‌هایی را که سبب ایجاد مشکلاتی در شهر قم شد «مونوریل» این شهر دانست و گفت: مونوریل طرحی بی‌ربط بود که قم را دچار گرفتاری طولانی خواهد کرد. مردم قم گرفتار این المان در شهرشان هستند و این مشکل ادامه خواهد یافت تا این‌که کسی شهامت این را پیدا کند که این المان را در شهر قم حذف کند. مونوریل قم یک نشانه بی‌فرهنگی در این شهر است که متأسفانه در حال حاضر نمی‌توان راهی برای نجات از آن یافت.
وی با تأکید بر این‌که چنین مداخلات بی‌ثمری در شهر قم چالش‌های آن را افزایش داده است، گفت: در بازدید از بافت‌تاریخی قم به ساختمان‌های تک بنایی با احجام گسترده در بافت تاریخی در فاصله کم از حرم مطهر برمی‌خورید که به ظاهر تک بناهایی ارزشمند هستند اما سازگاری عملکردی با بافت تاریخی ندارند. این بناها در بافت‌های تاریخی شهر قم مسئله و معضلاتی ایجاد کرده‌اند که باید برای آن‌ها چاره‌ای اندیشید.
آخوندی قم را جاذب مهاجرت در دو سطح داخلی و بین‌المللی دانست و گفت: طبق آماری که در سال ۸۵ به دست آمد، ۱۵۰ هزار مهاجر خارجی در قم از مجموع ۹۰۰ هزار مهاجر سرشماری شد که این آمار نشان می‌دهد یک ششم کل مهاجران خارجی هستند و این رقم کمی نیست. چنین آماری نشان می‌دهد قم شهری است با موقعیت لجستیکی که در شاهراه ایران هم به سمت جنوب و هم به سمت غرب قرار دارد. این جایگاه، موقعیت ممتازی به شهر قم می‌دهد.
اهمیت حفظ هویت و وحدت فضایی در برنامه‌های اجرایی قم
وی همچنین به شکل‌گیری شهر سلفچگان اشاره کرد و گفت: این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی این منطقه ایجاد شد نه به دلایل مذهبی. موقعیت قم نیز منحصربه فرد است و باید به قم توجه ویژه‌ای شود ولی توجهی که هویت و وحدت فضایی شهر را مختل نکند. متاسفانه توجه‌هایی که به این شهر صورت گرفته سبب شده قم چندپاره شود اما قم شهری تاریخی و با موقعیت سیاسی خاصی است که باید شرایطی را فراهم آوریم تا نقش ملی خود را به خوبی ایفا کند و برای رسیدن به این هدف باید برنامه‌ای یکپارچه را در نظر بگیریم.
وزیر راه و شهرسازی چندپاره شدن قم را مسئله‌ای جدی دانست و گفت: مسئولان این استان باید برای رسیدن به یکپارچگی تلاش کنند و ما نیز به عنوان سیاستگذار در جهت حفظ هویت قم تمام تلاش خود را به کار می‌گیریم. این هدف حاصل نمی‌شود مگر این‌که ایده‌ای برای این شهر داشته باشیم. باید بدانیم قرار است قم چگونه شهری باشد؟ نباید در جهت فرسایش شهر قم گام برداریم. شکیل ستاد ملی بازآفرینی شهری نیز برای رسیدن به نقطه مطلوب در تهران تشکیل شد و در این نشست‌ها گزارش‌هایی از تمامی جوانب دریافت می‌کنیم تا بتوانیم نقشه راه مشخصی داشته باشیم و رویکردی یکپارچه را پیاده کنیم.
آخوندی داشتن یک ایده و نظریه را لازمه رسیدن به یکپارچگی در این شهر دانست و گفت: باید طرح بازآفرینی شهر قم را تدوین کنیم و درباره کل شهر قم اندیشه مشخصی داشته باشیم نه فقط بافت‌های میانی و تاریخی آن. توجه و علاقه زیادی به شهر قم وجود دارد و باید کمک‌ها را در این زمینه ساماندهی کرد و تمام مسائل شهر را در کنار هم دید. نکته‌ای که باید در طرح بازآفرینی شهر قم مد نظر قرار دهیم این است که علاوه برموقعیت تاریخی، فرهنگی، سیاسی و مذهبی این شهر، باید موقعیت لجستیکی این شهر نیز بسیار حائز اهمیت است.
حمل‌ونقل ترکیبی موضوع دیگری بود که آخوندی آن را در طرح بازآفرینی شهر قم بسیار بااهمیت دانست و گفت: باید حمل‌ونقل چند وجهی در قم مورد بررسی قرار بگیرد و قم به یکی از باراندازهای اصلی ایران تبدیل شود. شهر سلفچگان در نزدیکی شهر قم یکی از مهم‌ترین مناطق ویژه تجاری بود که در کشور اجرا شد. چنین مواردی باید در طرح بازآفرینی یکپارچه قم مدنظر قرار بگیرد.
تیغ‌های جراحی بر پیکر بافت تاریخی قم
وی افزود: می‌توان جوانب ایجاد شهرهای جدید اطراف قم را نیز بررسی کرد و سندی ویژه برای مناطق میانی و تاریخی آن در طرح کلی ارائه داد. با وجود تمام مشکلات، هنوز بافت‌های تاریخی و میانی شهر قم ظرفیت خوبی دارند و بازارهای آن زنده است و عملکرد مناسبی دارند. محلات قدیمی آن علیرغم تیغ‌های جراحی که در وسط شهر قم استفاده شد هنوز کارکرد خود را حفظ کرده‌اند.
آخوندی با تأکید بر این‌که قم نیازمند یک برنامه مشخص و کلی است، اظهار کرد: تصمیم‌گیری در قم باید به سمت تصمیم‌گیری احتماعی برود و به عقیده من پیشنهادی که در این جلسه مبنی بر ایجاد خانه گفتمان شهری مطرح شد مناسب است. شخصیت‌های ملی زیادی به شهر قم رفت و آمد می‌کنند که ممکن است دستوراتی داشته باشند که باید در یک مجموعه کلی قرار بگیرد. خانه گفتمان می‌تواند چنین فضایی را ایجاد کند و نظرات مثبت را به سمت یکپارچگی در سطح شهر هدایت کند. وزارت راه و شهرسازی نیز این آمادگی را دارد تا یکی از خانه‌های تاریخی شهر قم را به این موضوع اختصاص دهد.
وی میزان تردد روزانه بین تهران و قم را حدود ۴۵ هزار خودرو عنوان کرد و ادامه داد: این عدد بسیار بزرگی است که در ایام مذهبی به مراتب بیشتر می‌شود. باید این ترددها را به دلایل امنیتی، صرفه‌جویی انرژی، آسایش شهروندان و حفظ محیط زیست به ریل منتقل کنیم. این شهر باید به سمت شهر «ریل پایه» حرکت کند این این هدف می‌تواند در قالب ریل یا مترو و در دو بخش درون‌شهری یا برون‌شهری باشد.
وزیر راه و شهرسازی با طرح این سئوال که چرا زائران جمکران باید با اتوبوس یا ماشین شخصی تردد کنند؟ اظهار کرد: می‌توان ۳۰ یا ۴۰ درصد این جمعیت را به ریل منتقل کنیم که این امر به صرفه‌جویی انرژی و ارتقای ایمنی کمک می‌کند. امروزه ضروری است به سمت حمل و نقل ترکیبی و ریل پایه برویم و مشکلات شهرها را کاهش دهیم.
وی خواستار بازنگری دوباره شهر قم بر مبنای تردد ریل‌پایه شد و گفت: برای رسیدن به این هدف شاید مجبور باشیم یک یا دو ایستگاه دیگر در قم ایجاد کنیم، همانطور که در شهر تهران نیازمند ایستگاه‌های راه‌آهن جدید هستیم. تهران با این وسعت نباید فقط یک ایستگاه راه‌آهن در جنوب غربی شهر داشته باشد.
آخوندی ادامه داد: ضروری است که نظام ایستگاه‌های مترو، راه‌آهن و قطار حومه‌ای را ساماندهی کنیم و نظام حمل و نقل روزانه حومه‌ای ریلی داشته باشیم که بتواند بین مرکز و حومه قم ارتباط ریلی برقرار کند. قم بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارد و زمان‌های اوج تردد سنگینی دارد و همین امر لزوم توجه به حمل‌ونقل ترکیبی را برای رفاه حال ساکنان و زائران پررنگ می‌کند. وزارت راه و شهرسازی و سازمان ملی زمین و مسکن نیز با اراضی موجود برای رسیدن به این هدف از هیچ کمکی دریغ نمی‌کنند.
بازآفرینی شهری در اولویت قرار بگیرد
مهدی هاشمی رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست بر اهمیت شهر قم تأکید کرد و خواستار در اولویت قرار گرفتن بازآفرینی شهری در آن شد.
وی در صحبت‌هایش به موضوعاتی مانند میزان سرانه‌ها در قم، اهمیت ایمن‌سازی این شهر، احیا و باززنده‌سازی جاذبه‌های گردشگری در قم و همچنین لزوم تدوین چارچوبی در حوزه معماری و شهرسازی در این شهر پرداخت.
بافت تاریخی قم در حال نابودی است
محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز بافت تاریخی قم را در حال نابودی دانست و از این بافت‌ها به عنوان ثروت شهر قم یاد کرد.
نریمان معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید نیز بررسی موضوع احداث شهر جدید در اطراف شهر قم و تعیین تکلیف شهر جدید پرنیان را خواستار شد.
تاکید بر اتصال شهرهای استان قم با حمل و نقل ریل‌پایه
استاندار قم با اشاره به تأکید وزیر راه و شهرسازی بر حمل و نقل «ریل‌پایه» برای این استان گفت: از طرح‌هایی که به این منظور مدنظر ماست اتصال ریلی شهرهای استان قم به همدیگر است که به عنوان یکی از راهکارهای توسعه همه جانبه در استان قم، پیگیر آن هستیم و باید هرچه زودتر مطالعات طرح آغاز شود.
سید مهدی صادقی گفت: پروژه قطار سریع‌السیر قم - تهران - اصفهان، اجرای طرح کمربند ریلی که راه‌های مواصلاتی با جنوب و جنوب شرقی کشور را دربر می‌گیرد و ایجاد شرایط حمل و نقل ترکیبی در ایستگاه راه‌آهن قم از جمله مواردی است که در همین زمینه مدنظر قرار داده‌ایم و همه این موارد در توسعه استان اهمیت تأثیرگذاری دارد.
وی ادامه داد: اتصال ریلی شهرهای استان هم یکی از این طرح‌هاست که هرچه سریع‌تر باید مطالعات آن آغاز شود.
استاندار قم در خصوص جلسه ستاد ملی بازآفرینی قم هم ضمن ابراز رضایتمندی از نتایج جلسه گفت: در این جلسه کلیات گزارشی که ارائه شد مورد موافقت قرار گرفت.
وی اضافه کرد: چنانچه همت ویژه‌ای صرف شود و زمینه برای مشارکت همه بخش‌ها در بازسازی بافت‌های فرسوده فراهم شود قطعاً وضعیت بافت فرسوده قم تغییر می‌کند و ان‌شاءالله به وضعیت قابل قبولی می‌رسد.
صادقی تأکید کرد: خوشبختانه طرح، برنامه و مصوبات لازم موجود است و تنها باید همتی همه جانبه در این باره در تمامی سطوح وجود داشته‌باشد.
وی افزود: باید زمینه حضور و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را ایجاد کنیم و مشوق‌هایی را برای این منظور به‌کار گیریم.
وزیر راه و شهرسازی در هشتمین نشست ستاد ملی بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محله‌های هدف احیاء، بهسازی و نوسازی شهری که به موضوع بررسی بافت‌های نابسامان شهری استان قم اختصاص داشت، بر ضرورت توجه به حمل و نقل «ریل پایه» در راستای توسعه استان قم تأکید کرد.
قم بالاترین درصد جمعیت شهری در ایران را دارد
معاون امور عمرانی استاندار قم نیز در هشتمین نشست ستاد ملی بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محله‌های هدف احیاء، بهسازی و نوسازی شهری گفت: شهر قم به مساحت حدود ۱۳ هزار هکتار و جمعیتی بیش از یک میلیون نفر از بالاترین درصد جمعیت شهری در ایران برخوردار است.
محسن بهشتی به تشریح برخی اقدامات انجام شده توسط دستگاه‌های عضو ستاد بازآفرینی شهری این استان پرداخت و اظهار کرد: تهیه اسناد مناقصه پروژه‌ها و انجام تشریفات قانونی مناقصات، تشکیل کمیته فنی ستاد توانمندسازی جهت بررسی نقشه‌ها و رفع اشکالات آن‌ها، برگزاری مناقصات مربوط به انتخاب پیمانکاران پروژه‌ها، تعیین تکلیف پروژه‌های مشمول ماده ۴۶ و ۴۸ شرایط عمومی پیمان در پروژه‌های سکونتگاه‌های غیررسمی، حل وفصل مسئله معارض زمین پروژه احداث اسکلت بتنی فرهنگسرای شهریاری نمونه‌هایی از اقدامات ستاد توانمندسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی و بازآفرینی شهری در استان قم هستند.
وی درباره مصوبات ارائه شده توسط ستاد بازآفرینی قم گفت: هماهنگی میان دستگاه‌های عضو ستاد، آموزش و اطلاع رسانی به دستگاه‌های عضو ستاد، تسریع در تعیین محدوده بافت تاریخی و تشخیص عناصر تاریخی شهر قم، تشکیل کمیته فنی برای بررسی و تصویب طرح‌ها و پروژه‌های بازآفرینی و آموزش ساز و کارهای بازآفرینی به مدیران و اعضای ستاد، مصوبات ارائه شده توسط ستاد بازآفرینی قم هستند.
بهشتی توضیحاتی نیز درباره بلوار پیامبر اعظم(ص) (پارکینگ ضلع شرقی حرم مطهر) ارائه داد و گفت: این پروژه در سال ۱۳۸۳ آغاز شد و برای اجرای آن ۷۵ ملک توسط شهرداری خریداری شده است.
لزوم تدوین طرح بازآفرینی بافت‌های نابسامان و ایستگاه راه‌آهن تا حرم
بهشتی همچنین به طرح ساماندهی توسعه حرم مطهر اشاره کرد و گفت: این پروژه شامل ۲۹ هزار متر مربع عرصه آزاد شده واقع در بافت فرسوده اطراف حرم و ۵۰ هزار مترمربع زیربناست که شامل بخش‌های مختلفی مانند کتابخانه، موزه، مدرس، صحن و رواق‌ها می‌شود. تمامی بخش‌های این پروژه در سال ۹۴ تکمیل خواهد شد و فقط تکمیل شبستان آن تا سال ۹۵ ادامه می‌یابد.
معاون امور عمرانی استاندار قم طرح تفصیلی شهر قم را نیازمند بازبینی دانست و گفت: اقدامات مختلفی نیز در بافت تاریخی و میانی شهر قم انجام شده که از آن جمله می‌توان به تهیه طرح تفصیلی منطقه هفت(معصومیه)، طرح ساماندهی و تملک محیط پیرامونی حرم امامزادگان چهل اختران، احیاء و بهسازی محور تاریخی شهرقم، بازآفرینی شهری محله دروازه ری، مرمت شهری بازار نو و ساماندهی مغازه‌های خیابان اراک جنب قبرستان نو اشاره کرد.
بهشتی گزارشی نیز از تسهیلات بافت فرسوده از سال ۱۳۸۶ تاکنون و میزان پرداخت تخفیف در صدور پروانه ساخت در بافت‌های فرسوده اشاره کرد و گفت: از این سال تاکنون تعداد ۷۴۸۸ واحد تسهیلات در قم پرداخت شده است.
معاون امور عمرانی استاندار قم بعد از ارائه گزارشی از فعالیت‌ها و مشکلات شهر قم، پیشنهادهای ستاد بازآفرینی این شهر را مطرح کرد و گفت: تهیه طرح ساماندهی رودخانه قمرود، تهیه طرح بازآفرینی بافت فرسوده و بافت میانی شهر قم به عنوان طرح پایلوت، تدوین برنامه عملیاتی طرح ایستگاه راه آهن تا حرم(با همکاری شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و شرکت راه‌آهن)، ایجاد خانه گفتمان شهر با مشارکت دستگاه‌های مختلف در خانه‌های تاریخی شناسایی شده، تهیه برنامه مشارکتی و اجماع محور با تاکید بر پیشگیری از رفتارهای پرخطر و تعیین تکلیف الحاق ۳۲ هکتار از اراضی دولتی به محدوده شهر قم جهت تخصیص به سکونتگاه‌های غیررسمی برخی از مواردی هستند که به بازآفرینی شهری قم کمک خواهد کرد.
مونوریل کمترین تأثیر را در حمل و نقل قم دارد
بهشتی ادامه داد: ستاد بازآفرینی شهر قم همچنین خواستار تهیه طرح و اجرای پروژه حفاظت و مرمت گذر تاریخی خان، ایجاد ردیف اعتباری ویژه در لایحه بودجه سالانه سازمان بهزیستی برای رفع مشکلات اجتماعی و فرهنگی و همچنین تعیین سهم استان قم از اعتبار ۶۰ میلیارد تومانی ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی شد.
وی به پروژه مونوریل این شهر نیز اشاره کرد و گفت: این خط در ۴.۷ کیلومتر از پایانه شمالی تا پل علیخانی جانمایی شده و با اجرای آن، خط B مترو حذف خواهد شد ضمن این‌که این مونوریل کمترین تأثیر را در حمل و نقل شهر دارد.