گروه بین الملل- عبدالحمید بیاتی: نمایندگان عربستان، عمان، قطر، بحرین، امارات، و کویت (شورای همکاری خلیج فارس) امروز در ریاض به ریاست «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان نشستی را برای بررسی تنش های بوجود آمده میان عربستان و ایران برگزار می کنند.
در هفته گذشته و بعد از واکنش هایی که در تهران و مشهد در اعتراض به اقدام عربستان در اعدام «شیخ نمر باقر النمر» رهبر شیعیان این کشور، انجام شد ریاض روابط خود با ایران را قطع کرد و با تحریک سعودی ها بحرین نیز دست به چنین اقدامی زد، امارات سطح روابط خود با تهران را کاهش داد و کویت نیز سفیر خود را از ایران برای انجام مشورت فراخواند.
عربستان خواستار آن است که اعضای شورای همکاری خلیج فارس دست به اقدامی هماهنگ علیه ایران بزنند اما آیا کشورهایی همچون قطر و عمان مرعوب زیاده خواهی های ریاض می شووند؟ این وضعیت در حالی است که منامه از تلاش های عمان برای میانجیگری میانن عربستان و ایران خبر داده و احتمالا در نشست امروز ریاض تندروهایی عربستان با مانعی به نام مخالفت های عمان روبرو شود.
از سوی دیگر نشست امرو در حالی برگزار می شود که قرار است فردا یکشنبه نیز وزاری خارجه کشورهای عضو اتحادیه عرب نشستی را با همین محور برگزار کنند.
آیا عربستان موفق می شود؟
اما در مورد اینکه آیا عربستان در همراه کردن سایر کشورهای عربی با خود همراه خواهد شد یا نه گمانه زنی های مختلفی وجود دارد. برای مثال «عبدالباری عطوان» تحلیلگر مسائل منطقه ای در مقاله ای در پایگاه اینترنتی رأی الیوم نوشت: منطقه در حال حاضر شاهد فضای جنگ سرد است که تدریجاً در نتیجه درگیری های موجود بین ایران و عربستان به سمت داغ شدن پیش می رود. این موضوع با قطع مناسبات فیمابین و توقف پروازهای هوایی بین دو طرف آغاز شده است. چیزهایی که از این اتفاقات به وجود خواهد آمد، می تواند به انحای مختلف در مسائل و جنگ های منطقه ای به ویژه در سوریه و یمن و تمامی منطقه تأثیرگذار باشد.
وی همچنین می نویسد: عربستان سعودی عمداً تنش دیپلماتیک و تحریک افکار عمومی سنی در برابر ایران را در دستور کار قرار داد، این در حالی بود که تهران برای حفظ دستاوردهای استراتژیک خود در سوریه از طریق ائتلاف با روسیه به دنبال آرامش در منطقه بود.
عطوان با اشاره به نشست های امروز و فردا می نویسد: ناامیدی عربستان سعودی از رکود و سرخوردگی در محیط کشورهای خلیج خلیج فارس و عربی خود، این کشور را به سمت دو اقدام کشاند: اول اینکه خواستار برگزاری نشست فوق العاده وزرای خارجه دولت های شورای همکاری خلیج فارس در ریاض شد و در سوی دیگر خواستار تشکیل جلسه وزرای خارجه اتحادیه عرب در مقر آن یعنی قاهره شد تا به این ترتیب بتواند بسیج سیاسی عربی و کشورهای خلیج فارس برای مقابله با ایران تشکیل دهد.
موضع سایر کشورهای منطقه و غرب
اما در حالی که عربستان سعی داشت تا متحدان خود را علیه ایران بشوراند متحمل شکست هایی شد. برای مثال ترکیه که تنها یک هفته پیش شورای همکاری های استراتژیک با عربستان سعودی تشکیل داده بود، سفارت خود در تهران را تعطیل نکرد و سفیر خود را بیرون نکشید. بلکه روی خود را به سمت دیگری چرخاند و مواضع خود را در کناره گیری از این بحران مخفی کرد. آنکارا همچنین از آمادگی خود برای میانجیگری بین طرف های سعودی و ایرانی جهت رسیدن به سازش پرده برداشت.
کویت نیز به عنوان عضو مؤسس شورای همکاری خلیج فارس نیز روابط خود با ایران را قطع نکرد و تنها سفیر خود در تهران را برای مشورت فراخواند. این کشور سفیر ایران را اخراج نکرد و سفارتخانه این کشور را نبست.
از سوی دیگر در میان تلاش های عربستان برای منزوی کردن ایران، کشورهای متعددی از تمایل خود برای میانجیگری میان ریاض و تهران خبر دادند. برای مثال «احمد داوود اغلو» نخست وزیر ترکیه، در پارلمان این کشور، خواهان حل دیپلماتیک بحران میان ایران و عربستان شد، و اعلام کرد کشورش آماده هرگونه تلاش برای حل این بحران است.
در پاکستان نیز، «سرتاج عزیز» مشاور نخست وزیر این کشور نیز ضمن ابراز نگرانی عمیق از پیامدهای تنش در روابط ایران و عربستان گفت که اسلام آباد آماده هرگونه میانجی گری برای حل اختلافات میان دو کشور است.
این وضعیت در حالی است که پیشتر روسیه نیز از آمادگی خود برای میانجیگری میان ایران و عربستان و دعوت از وزاری خارجه دو کشور برای انجام مذاکره در مسکو خبر داده بود. در این میان وزاری خارجه آلمان، اتریش و آمریکا نیز با برقراری تماس با همتایان ایرانی و عربستانی خود تلاش هایی را برای کاهش تنش ها میان ریاض و تهران انجام داده اند. البته باید عمان و عراق را نیز به لیست کشورهای خواهان میانجیگری اضافه کرد.
به گزارش مهر، اقدام نسنجیده عربستان در اعدام رهبر شیعیان این کشور و متعاقب آن واکنش های انجام شده در تهران و مشهد که منجر به تصمیم ریاض برای قطع روابط با ایران شد در شرایطی رخ داد که با توجه به تلاش های انجام شده در ماه های پایانی سال میلادی گذشته امیدها برای حل بحران سوریه افزایش یافته بود. علاوه بر آن تنش های میان عربستان و ایران در حالی افزایش یافته که تنها چند روز به آغاز اجرای برجام (توافق هسته ای انجام شده میان ایران و کشورهای ۱+۵) باقی مانده است و افزایش تنش ها میان ریاض و تهران ممکن است به این دو جریان و همچنین تلاشها برای پایان دادن به بحران یمن صدمه بزند از همین رو کشورهای مختلف در تلاش هستند تا از طریق میانجیگری از شدت گرفتن این تنش ها جلوگیری کنند.