خبرگزاری مهر - گروه استانها: ارگ بم نخستین بنای استان کرمان است که ثبت جهانی شده است و یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های مرمت و بازسازی بناهای تاریخی در ایران به شمار می‌رود که پس از زمین لرزه بم به یکی از بزرگ‌ترین کارگاه‌های مرمت نیز تبدیل شده است.
این ارگ تاریخی که قدمتی بیش از دو هزار و ۵۰۰ سال دارد به عنوان بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان از اهمیت بالایی در زمینه معماری و حتی مطالعه در خصوص نحوه زندگی و تحولات اجتماعی جوامع اولیه ایران برخوردار است این بنا که در برهه‌های مختلف تاریخی دچار مشکلاتی بر اثر حمله دشمنان، سیلاب و زمین لرزه شده است اما هیچ گاه از تکاپو و تحول باز نمانده است و نقش قابل توجهی نیز در تاریخ ایران زمین داشته و از آن بارها در شاهنامه نیز نام برده شده است.
ارگ بم نماد نخستین سکونتگاه‌های بشری
این ارگ تاریخی که تا حدود صد سال قبل دارای کاربری مسکونی بوده در زمان معاصر نیز از نقش مهمش در زندگی مردم بم کاسته نشده است و به محور اقتصاد بم و گردشگری در این شهر تبدیل شده است.
به همین دلیل بازسازی این ارگ که در زمین لرزه سال ۸۲ نود درصد تخریب شده بود از اهمیت بالایی در سطح جهانی و حتی بومی برخوردار بود و بخشهای قابل توجهی از این بنا نیز مرمت شده است.
گرچه ارگ بم دیگر ارگ تاریخی گذشته نیست و تفاوتی فاحش و غیرقابل‌انکار دارد و آن‌هم چیزی نیست جز مُهر بی مِهری زمین‌بر پیشانی ارگ بم. مسئولین بر این عقیده‌اند که زمین‌لرزه بخشی از تاریخ این قلعه باستانی است که باید نگهداری شود و آیندگان نیز بتوانند اثرات آن را در کنار معماری باشکوه این ارگ مشاهده کنند.
محمد اسماعیلی فعال میراث فرهنگی در گفتگو با مهر بیان کرد: ارگ تاریخی بم دارای اهمیت بالایی از نظر باستانشناسی است و بسیاری از زوایای پنهان این ارگ هنوز کشف نشده است و حلقه‌های مفقوده زیادی از نظر مردم شناسی در این ارگ باقی مانده است و معماهایی از جمله دفن نوزادان در دیوارهای این ارگ بی جواب مانده است و نیاز به کار مطالعاتی دارد.
وی ادامه داد: این ارگ از جمله نخستین سکونتگاه‌های ثابت بشری در جنوب شرق است و نظام‌های اجتماعی در این شهر و ساخت و سازها به خوبی قابل مشاهده است.
فرماندار بم در گفتگو با مهر با اشاره به حضور گسترده گردشگران در بم برای بازدید از ارگ تاریخی این شهر گفت: ارگ بم از اهمیت قابل توجهی برای مردم شهر بم برخوردار است و صنعت گردشگری این شهرستان نیز به این بنای تاریخی تکیه دارد.
رضا اشک افزود: مسئله بازسازی ارگ بم با جدیدت ادامه دارد و مردمی که امسال از ارگ بازدید کردند به خوبی و از نزدیک مرمت این بنا را لمس کردند و امیدواریم با اختصاص اعتبار مورد نیاز کار مرمت با جدیدت بیشتر ادامه یابد.
وی تصریح کرد: زمان بندی صورت گرفته در بازسازی ارگ بم نشان می‌دهد این بنا باید در سال ۲۰۱۷ مرمت کامل شود و مرحله بازسازی این ارگ به اتمام برسد.
ارگ بم در صدر لیست مقاصد گردشگری
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان نیز به خبرنگار مهر گفت: ارگ بم یکی از سرمایه‌های ایران در زمینه گردشگری است و از اقبال بسیار بالایی بین گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است و در ایام مختلف سال شاهد حضور گردشگران در این بنای تاریخی هستیم.
محمد جهانشاهی ادامه داد: در سال ۹۴ نیز ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان، بازار کرمان و ارگ راین در صدر بازدیدهای گردشگران بوده است و بازدید از کویر شهداد و کلوتهای این منطقه نیز در حد قابل توجه بوده است.
تکمیل بازسازی این بنا می‌تواند نقش این بنا در زمینه قرار گرفتن در فهرست گردشگری را پر رنگ تر کرد.
وی همچنین به ثبت جهانی منظر تاریخی شهر بم خبر داد و افزود: این بنا با وجود خسارت‌های ناشی از زمین لرزه هیچ گاه از لیست گردشگری خارج نشده است و مرمت این بنا می‌تواند صنعت گردشگری را توسعه دهد.
۹۹ درصد آواربرداری ارگ بم به اتمام رسید
افشین ابراهیمی مدیر پایگاه جهانی بم در خصوص آخرین وضعیت مرمت ارگ بم از استمرار عملیات حفاظتی و مرمتی بعد از زمین‌لرزه خبر داد و گفت: اقدامات حفاظتی مرمتی در ابتدا در قالب اقدامات پژوهشی مطالعاتی بود که در ادامه آواربرداری‌ها انجام شد.
وی آواربرداری را کاری پیچیده و زمان‌بر می‌داند که چندین سال را به خود اختصاص داد و افزود: آوارهای ارگ نخاله‌هایی نبودند که دور ریخته شوند بلکه سرشار از یافته‌ها و اطلاعات غنی باستانشناسی بودند که باید بعد از استخراج مورد مطالعه قرار می‌گرفتند و همین امر سبب شد چندین سال صرف آواربرداری ارگ بم شود.
ابراهیمی ادامه داد: در حال حاضر ۹۹ درصد آواربرداری ارگ انجام‌شده و تنها یک لکه باقی‌مانده که آن‌هم در برنامه آتی قرار دارد.
مدیر پایگاه جهانی بم افزود: اقدامات حفاظتی مرمتی ارگ بم از حدود سال ۸۵ به شکل جزئی آغاز شد چراکه هنوز قسمت‌هایی ایمن‌سازی نشده بود و مطالعات کامل نبود و همچنین آواربرداری در بسیاری بخش‌ها نیز به اتمام نرسیده بود.
وی گفت: اقدامات مرمتی سال ۸۵ کلید خورد و باگذشت زمان اوج گرفت و درنهایت از حدود سال ۸۹ به‌طورجدی وارد فاز مرمت شدیم.
پیکر ارگ بم تشریح شد
وقتی از ابراهیمی در خصوص چهره ارگ بم بعد از پایان مرمت سؤال کردم برایم از زلزله‌ای سخن به میان آورد که باوجود آثار مخربش جزئی از تاریخ ارگ شده است و گفت: قرار نیست به چهره قبل از زلزله برسیم و درواقع کسی که وارد ارگ می‌شود باید دو فضا را مشاهده کند به این صورت که با یک‌چشم چهره معماری تاریخی و بی‌نظیر ارگ را مشاهده کند و با چشم دیگر شواهد زلزله و اثرات آن را از دیدگان بگذراند.
وی از تلخی زلزله می‌گفت و خساراتش، اما در کنار آن به اطلاعات نوین و ارزشمندی اشاره کرد که بعد از زمین‌لرزه رخ‌نمود و افزود: زلزله از جهاتی نیز کمک کرد که دانش ما در خصوص ویژگی‌های معماری، باستانشناسی و مرمتی ارگ به حداکثر خود برسد، چراکه پیش از زلزله اطلاعات در خصوص ارگ محدود به نوشته‌های مورخان و سیاحان می‌شد و در واقع اطلاعات کافی در مورد ارگ بم وجود نداشت. زلزله این امکان را فراهم کرد و می‌توان گفت پیکر ارگ بعد از زلزله تشریح شد و آنچه در درون داشت بیرون ریخت و کمک کرد اطلاعات ما از وضعیت گذشته ارگ بم به بیشترین سطح خود برسد.
ابراهیمی ادامه داد: مکان‌هایی از ارگ بم که نفایس آن مشخص است تا اطلاعات آن کامل شود نمی‌تواند مورد مرمت قرار گیرد، به همین دلیل مرمت در نقاط دارای شواهد ارزشمند زلزله انجام نمی‌شود و این مکان‌ها نگهداری و حفظ می‌شود. این نقاط پراکنده است؛ مکان‌هایی که نفایس آن مشخص‌شده و یافته‌های ناب باستانی داریم نباید زیر لایه‌های مرمتی مدفون شود بلکه باید حفظ و نگهداری شده و در معرض دید و مطالعه باشند.
وی گفت: شاید بسیاری تصور کنند که در خصوص ارگ بم کم‌کاری صوت گرفته و یا روند کار کند است اما در واقع چنین نیست و رویکرد ما منطبق بر رفتار علمی با حفاظت و مرمت است و باید به این نکته توجه داشت که مرمت با پروژه عمرانی بسیار متفاوت است.
مدیر پایگاه جهانی بم از اتمام استخوان‌بندی کارهای مرمتی تا سال ۲۰۱۷ خبر داد و افزود: در فازهای بعدی نگهداری، مراقبت و ادامه پژوهش‌ها صورت خواهد گرفت و امیدواریم این عملیات تا زمان اعلام‌شده به اتمام برسد.
تاریخ‌گذاری ارگ بم بر اساس یافته‌های باستانشناسی جدید
از او در خصوص یافته‌های تاریخی ارگ در دل آوار سؤال کرد که چنین پاسخ داد: این یافته‌ها شامل اشیاء سفالین، فلزی، چوبی و کاغذی بوده که عمده آن‌ها یافته‌های سفالین است. این یافته‌ها برای مطالعات باستانشناسی، پیشینه سکونت و استقرار و تاریخ‌گذاری ارگ بم بسیار ارزشمند است.
ابراهیمی از اتمام مرمت حصار پیرامونی ارگ در ضلع‌های غرب، شمال، جنوب و شرق خبر داد و افزود: در حال حاضر بخش شمال شرقی از حصار پیرامونی ارگ باقی‌مانده است.
وی از مرمت‌های قسمت‌های مختلف در داخل ارگ بم خبر داد و گفت: از سال قبل آواربرداری با عامه نشین شروع‌شده و شروع کار مرمتی نیز از عامه نشین بود و همین امر باعث شد که عمده کارهای مرمتی ارگ مربوط به عامه نشین باشد.
مدیر پایگاه جهانی بم ادامه داد: حدود سال ۹۱ بود که آواربرداری قسمت حاکم‌نشین تمام شد و اوخر سال ۹۱ ایمن‌سازی صورت گرفت و گوشه‌هایی از آن در حال مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در واقع برای آواربرداری و مرمت از سمت عامه نشین به سمت حاکم‌نشین حرکت کردیم.
وی گفت: در بخش حاکم‌نشین و عامه نشین همانند سایر بخش‌ها، موقعیت‌های شاخص که نفایس کار در آن مشخص است مرمت نمی‌شود و اجازه نداریم مکان‌هایی که مورد مطالعه قرار نگرفته و دارای یافته‌های ناب باستانشناسی است را زیر لایه‌های مرمتی قرار دهیم.