خبرگزاری مهر - گروه استان ها: کافی است در تاکسی یا اتوبوس یا در بوستان و پارکی در سطح شهر و یا در نیمکتی در پیاده‌رو کتاب یا روزنامه‌ای به دست بگیری و بخواهی ساعات فراغتت را با یار مهربان سر کنی و کتاب برایت از سخن‌های بسیاری که می‌داند با زبانی که ندارد سخن بگوید تا متوجه شوی که چقدر مردم قم هنوز با کتاب و کتاب‌خوانی غریبه هستند، نگاه‌های همراه با تعجب به فردی که کتاب به دست گرفته است نشان می‌دهد که اگر چه قم به عنوان یکی از شهرهای با سرانه بالای مطالعه در کشور معرفی می‌شود اما نگاه عمومی به کتاب و کتاب‌خوانی از غریب و دور بودن این فعالیت با قاطبه جامعه خبر می‌دهد.
طبق آماری که حجت الاسلام عباس دانشی مدیرکل سابق اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم ارائه کرده بود استان قم بالاترین آمار سرانه مطالعه در کشور را به نام خود ثبت کرده است، این در حالی است که با حضور حوزه علمیه، مؤسسات تحقیقاتی و پژوهشی متعدد و زندگی ده‌ها هزار طلبه در این شهر این رتبه خیلی هم دور از انتظار نیست.
کتابخانه‌ها تأسیس می‌شوند، کتاب‌های رنگارنگ با موضوعات متعدد منتشر می‌شوند نمایشگاه‌های متعدد کتاب تشکیل می‌شود، کارشناسان از اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی در رشد و تعالی انسان می‌گویند اما چیزی که عوض نمی‌شود یا حداقل به صورت چشم‌گیر عوض نمی‌شود سرانه مطالعه در کشور و پذیرش این یار مهربان در بین مردم است.
پای صحبت فعالان عرصه چاپ و نشر هم که می‌نشینی دلایل متعددی را برای این بازار کساد کتاب‌خوانی در بین مردم بر می‌شمارند، برخی رونق فضای مجازی و گسترش شبکه‌های سایبری و برخی مشکلات اقتصادی و گرانی کتاب را عاملی برای بی رغبتی مردم در معاشرت با این دوست بی زبان بر می‌شمارند.
نابسامانی اقتصادی و رکود کتاب‌خوانی
محمدرضا رضوان‌طلب، مدیر انتشارات زائر که سال‌ها عمر خود را با کتاب و کتاب‌خوانی گذرانده است، از وضعیت نشر راضی نبوده و در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: قیمت کتاب افزایش پیدا کرده است و مردمی که با هزاران مشکل اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند دیگر فضایی برای کتاب خواندن پیدا نمی‌کنند و به همین دلیل کتاب‌خوانی از اولویت‌های اول این افراد حذف می‌شود.
وی همین نابسامانی‌های اقتصادی را دلیل بی رغبتی مردم به کتاب دانست و افزود: افراد کتاب‌خوان جامعه هم بخش اعظم نیاز خود را از نمایشگاه‌های کتابی که برپا می‌شود تأمین می‌کنند که همه این‌ها هم سرانه مطالعه را کاهش می‌دهد و هم نیاز ناشران را تأمین نمی‌کند.
«امروز قیمت کاغذ از بندی ۱۷ هزار تومان به میانگین ۷۰ هزار تومان رسیده است»، این گله مدیر انتشارات زائر است که معتقد است همین گرانی کاغذ عاملی برای افزایش قیمت کتاب شده و باعث شده است توان اقتصادی مردم در خرید کتاب کاهش پیدا کند، به گفته وی سال‌ها پیش که یارانه کاغذ به انتشارات داده می‌شد هم تولید انتشارات کتاب‌های بیشتری منتشر می‌کردند و هم خرید کتاب بیش از این بود.
کاهش چشم‌گیر تیراژ نشر کتاب
آن طور که رضوان طلب می‌گوید وضعیت نشر در حال حاضر رو به قرمزی می‌رود، به گفته او امروز ناشر برای اینکه ضرر نکند تیراژ کتاب‌ها را پایین می‌آورد و کتابی که باید ۵۰۰ هزار نسخه چاپ می‌شد به ۵ هزار نسخه می‌رسد و وقتی می‌بیند همان تعداد هم فروش نرفت تیراژ را پایین‌تر می‌آورد و تا ۵۰۰ نسخه هم می‌رسد که نشانی از مرگ تدریجی است.
وقتی هزینه‌های کاغذ و انتشار بالا برود، قربانی اصلی خواننده کتاب است که باید هزینه بسیاری برای خرید کتاب بپردازد
این ناشر مردم کتاب‌خوان را بیش از همه در این وضعیت متضرر دانست و افزود: وقتی هزینه‌های کاغذ و انتشار بالا برود قیمت تمام شده کتاب هم بالاتر می‌رود و ناشر و فروشنده کتاب شاید بتوان گفت کمتر آسیب می‌بینند اما قربانی اصلی خواننده کتاب است که باید هزینه بسیاری برای خرید کتاب بپردازد.
رضوان طلب معتقد است زمانی که کتاب‌ها خوب خریداری نشود و چرخه مناسب نباشد جامعه متضرر می‌شود، امروز با چرخه بیماری در عرصه کتاب مواجه هستیم وقتی کتاب ارزان به دست مردم نرسد نتیجه این می‌شود که امروز شاهد عدم تمایل مردم به خرید کتاب و در نتیجه شاهد نوعی درجا زدن فرهنگ باشیم فضای مجازی هم از سوی دیگر این مسئله را تشدید کرده است.
هزینه در کتاب‌خوانی سرمایه‌گذاری است
حجت‌الاسلام امیرعطاءاله جباری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر سرمایه‌گذاری گستره را لازمه توسعه و ترویج کتاب‌خوانی برشمرد و افزود: به طور کلی مسائل فرهنگی در قم جایگاه ویژه و خاصی دارد، اما از نظر کتاب و کتاب‌خوانی آمار دقیقی که قابل اعتماد باشد نمی‌توان ارائه کرد اما چیزی که مسلم است این است که مردم جامعه ما مردمی کتاب‌خوان نیستند و نیاز است که در تدوین کتاب تلاش‌های بسیاری صورت گرفته و کتاب خوب به دست مردم برسد.
وی رشد فرهنگی یک جامعه را در گرو ترویج کتاب‌خوانی دانست و تأکید کرد: مطالعه و کتاب‌خوانی تأثیر مثبتی در تصمیم‌گیری‌های فردی و اجتماعی می‌گذارد و موجب می‌شود جامعه مسیر خود به‌سوی پیشرفت و تعالی را با سرعت بهتر طی کند در نتیجه هر چه در مسائل فرهنگی از جمله کتاب‌خوانی هزینه شود سرمایه‌گذاری است و نباید به آن به دید هزینه نگاه کرد.
نیاز قم به کتابخانه مرکزی
حجت‌الاسلام جباری از نیاز قم به افزایش کتابخانه‌های عمومی گفت و تأکید کرد: کتابخانه‌های زیادی در استان قم وجود دارد اما عموماً این کتابخانه‌ها تخصصی و حوزوی هستند اما در کتابخانه‌های عمومی که همه اقشار مردم بتوانند از آن استفاده کنند در قم با کمبود مواجه هستیم.
بهره‌مندی مناطق محروم از امکانات فرهنگی از جمله کتابخانه یکی از ملزومات پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قم نبود کتابخانه مرکزی در استان قم را نقص دیگری در زمینه زیرساخت‌های فرهنگی استان برشمرد و تأکید کرد: طبق تعریف نهاد عمومی کتابخانه‌های کشور همه استانها باید از یک کتابخانه مرکزی که از نظر تنوع و تعدد کتاب‌ها و مساحت و زیربنا درخور نیاز استان باشد بهره‌مند باشد که استان قم با این کمبود مواجه است، زمینی هم که به همین منظور در خیابان امام خمینی(ره) در نظر گرفته شده بود در نهایت به دلیل کمبود اعتبار از هدف اصلی که کتابخانه مرکزی بود به یک کتابخانه استاندارد منتهی شد تا استان قم همچنان شهری باشد بدون کتابخانه مرکزی.
بهره‌مندی مناطق محروم از امکانات فرهنگی از جمله کتابخانه یکی از ملزومات پیشگیری از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی است، به گفته جباری منطقه نیروگاه با توجه به وسعت جمعیتی که از آن برخوردار است پاسخگوی نیاز آن منطقه نیست، پردیسان برای همه سنین کتابخانه ندارد و کتابخانه منطقه نوبهار که به منظور بهسازی تخریب شده بود بعد از گذشت ۷ سال به دلیل مشکلات مالی هنوز به بهره‌برداری نرسیده است در حال حاضر از ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی برخوردار است و امیدواریم که در دهه فجر به بهره‌برداری برسد.
«کتاب‌خوانی واجب دینی است» همین یک جمله رهبر معظم انقلاب گوشه‌ای از اهمیت بالای ترویج کتاب‌خوانی را به عنوان عامل تعالی فرهنگ جامعه و شاخصه‌ای در راستای توسعه ارزش‌های انسانی به نمایش می‌گذارد، هر چه که هست امروز سرمایه‌گذاری مادی و معنوی در توسعه کتاب‌خوانی از بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های کلان دیگر الزام آورتر است تا جامعه بی‌مطالعه ایرانی که همیشه بیشتر مایل بوده بشنود تا بخواند و همیشه با کتاب قهر بوده است بالاخره با این یار مهربان آشتی کند.