مجله مهر: بعضی کالاها هستند که قبل‌ترها به‌عنوان کالای زینتی به شمار می‌آمدند؛ اما الآن در سبد کالای خانوارها کاملاً جابازکرده‌اند و به‌تبع آن تولید آن‌ها هم بالاتر رفته است. «قارچ» یکی از مواد غذایی است که تا سال‌های پیش مصرف آن زیاد نبود؛ اما الآن می‌توان آن را به‌عنوان یک مواد غذایی جدی در نظر گرفت و برای همین در سال‌های اخیر تولید و پرورش قارچ یکی از شغل‌های درآمدزا به‌حساب می‌آید؛ گرچه بازار آن همیشه با نوسانات زیادی رویه رو بوده است. «علی قهاری» جوان زنجانی است که نه سالی می‌شود وارد کار پرورش قارچ شده و حالا تجربه‌اش را با مجله مهر در میان می‌گذارد.
بدون اطلاعات تخصصی وارد این کار نشوید
شما اول‌ازهمه باید هزینه‌ها را بر مبنای سطح زیر کشت حساب کنید که چقدر از این میزان هزینه ثابت و چه مقدار متغیر است. اگر مبتدی هستید، در گام اول باید اطلاعات تخصصی خود را بالا ببرید و اگر در این زمینه اطلاعی ندارید به‌هیچ‌عنوان این کار را شروع نکنید. از هر کارگاه خانگی می‌توان برای پرورش قارچ استفاده کرد؛ اما اگر به آن به چشم یک شغل دائمی نگاه کنید، یک سری نکات را باید رعایت کنید. یک سالن استاندارد باید حتماً شش متر عرض و ۱۸ متر هم طول داشته باشد؛ اما این ابعاد در کارگاه‌های خانگی می‌تواند کوچک‌تر باشد. دیوارها و درهای سالن شما باید حتماً عایق باشند و برای استفاده از حداکثر فضا هم می‌توان سالن را قفسه‌بندی و تا پنج طبقه از آن استفاده کرد. فاصله هرکدام از طبقات با هم حداقل باید ۶۰ سانتی‌متر باشد که قفسه‌ها باید فلزی با پروفیل آهنی باشند و در استانداردهای بین‌المللی هم پروفیل‌های آلومینیومی و ضدزنگ است. تقریباً برای یک سالن ۱۰۰ متری هزینه این قفسه ها حدوداً سه میلیون و نیم الی ۴ میلیون تومان آب می‌خورد.
مواد اولیه برای این کار کمپوست قارچ است که البته کمپوست را خودتان هم در کارگاه می‌توانید تولید کنید، اما تولید آن در کارگاه‌های کوچک بازدهی ندارد و به‌صرفه است که آن از کارخانه‌های تولید کمپوست خریداری کنید. قیمت هر کیلو کمپوست ۹۵۰ تومان است و با یک ضرب و تقسیم ساده می‌توان میزان کمپوست مورد نظر را اندازه‌گیری کرد. بخش دوم مواد اولیه هم خاک پوششی است که بر مبنای مترمکعب حساب می‌شود که هر مترمکعب از ۱۳۵ هزارتومان تا ۴۰۰ هزار تومان که البته برای خاک پوششی بهتر است از خاک ایرانی استفاده شود. برای یک سالن صد متری با پنج طبقه حدود ده تن کمپوست لازم است که حدوداً می‌شود ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان. نزدیک شش مترمکعب هم خاک پوششی مورد نیاز است که حدوداً این هم ۹۰۰ هزار تومان خرج برمی‌دارد. ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزارتومان هم خرج کارگرانی می‌شود که کار حمل کودها را انجام می‌دهند. البته هزینه اجاره یا خرید سالن جداگانه باید حساب شود.
در سال پنج بار می‌توانید قارچ برداشت کنید
قارچ به‌صورت دوره‌ای برداشت می‌شود و هر دوره‌ای هم حدود دو ماه است. اول باید کمپوست قارچ را درون بلوک‌ها بریزید و تا حدود ۱۳ تا ۱۵ صبر کنید. بعدازآن باید خاک‌کشی کنید. خاک‌ها باید اشباع از آب و حتماً عاری از باکتری و پاستوریزه باشند. این خاک را تا عمق پنج الی شش سانتی‌متر به‌طور کاملاً یکنواخت روی بستر کمپوستی که قبلاً نرم شده قرار می‌دهیم. دمای سالن باید ۲۶ و رطوبت هم بین ۸۸ تا ۹۸ درصد متغیر است. بعد از خاک‌دهی که حدود چهار روز طول می‌کشد، وارد مرحله راپلینگ می‌شویم. راپلینگ یک عملیات شخم زدن است و بعد از یکی دو روز هم عملیات هوادهی شروع می‌شود و حدود ۱۰ روز طول می‌کشد که قارچ‌های کوچک که به آن‌ها می‌گوییم «پین هد» ها شکل بگیرند. قارچ‌ها که شکل گرفتند، ابتدا با مه پاشی و سپس به‌صورت مستقیم آب‌رسانی می‌شوند و درشت می‌شوند و کم‌کم به مرحله برداشت می‌رسید. در اینجا می‌توانید اولین برداشت که به آن می‌گوییم فلش اول یا چین اول را کشت کنید. سه چین اقتصادی از قارچ می‌توانید داشته باشید. البته تا پنج چین هم می‌توان برداشت کرد؛ اما دو چین آخر دیگر اقتصادی نیست. برای همین معمولاً بعد از دو سه چین سالن را تخلیه میکنیم و کمپوست جدید می‌آوریم. چین اول را که برداشت کردید، در مدت کمتر از ده روز چین دوم رشد می‌کند که البته چین سوم حجم کمتری دارد. در سال می‌توانید پنج دوره برداشت قارچ داشته باشید البته شش دوره هم می‌شود هم سخت است، هم در اولین تجربه تقریباً امکان‌پذیر نیست. در هر دوره از هر سالن حدود دو تن و ۷۰۰ کیلوگرم می‌توانید قارچ برداشت کنید. اگر تمام شرایط مساعد باشد شما در هر دوره می‌توانید از همین سالن ۱۰۰ متری حدود سه میلیون تومان سود داشته باشید.
بازار فروش قارچ نوسان دارد
مدیریت درزمینهٔ کشاورزی و علی‌الخصوص قارچ مشکل جدی دارد. در زمان‌هایی آن‌قدر قارچ در بازار زیاد است و همه در زیرزمین خانه‌شان هم پرورش می‌دهند که ممکن است بار قارچ شما خراب شود و زمان هایی هم هست که آن قدر مشتری برای آن زیاد است که آن میزان در بازار موجود نیست. نوسانات بازار قارچ زیاد است و همین ریسک کار شما را بالا می‌برد و ازآنجایی‌که تاریخ انقضا و خرابی آن سریع است، خیلی هم نمی‌توان به صادرات فکر کرد. پرورش قارچ هم سرمایه‌بر است هم کاربر و برای این سالن ۱۰۰ متری حداقل به یکی دو کارگر احتیاج است که مدام به قارچ‌ها رسیدگی کنند. در کار پرورش قارچ باید مدام مواظب قارچ‌ها باشید که دچار بیماری نشوند. محیط پرورش قارچ‌ها باید تاریک باشد و سرما و گرمای سالن مرتب چک شود.