خبرگزاری مهر-گروه استان ها: شهرستان خرمدره با باغ های سرسبز، چشمه سارها و صخره های عظیم از مناطق دیدنی و زیبا در شمال و غرب شهرستان است که در ایام سال به ویژه در تعطیلات تابستان و نوروز پذیرای تعداد زیادی از شهروندان و هموطنان از سراسر کشور است.
مهم ترین علت وجودی شهر خرم دره جریان ابهر رود در طول شهر است که دلیل اصلی وجود باغ ها و زمین های کشاورزی و چهره سبز و خرم این منطقه به حساب می آید.
کشتزارها و باغ های میوه که با دستان پرتوان اهالی شهر و روستاهای خرم دره ایجاد شده، این منطقه را به ناحیه ای خوش آب و هوا و دیدنی تبدیل کرده استروستای خرم دره در گذشته شامل محله‌های لشگری، چاله محله و محله حصاری بوده و پس از آن محله‌های نوکر زک (قنات نو)، حاج ملاعلی، ناوک و گونه زار، سلطان آباد، تازه کند و شهرک قدس به آن اضافه شده است و به این ترتیب شهر در مقاطع مختلف تاریخی توسعه یافته است. همچنین بارندگی مناسب و عبور ابهررود از میان آن، سبزی و طراوت خاصی به خرم دره بخشیده که باعث شده است سفرنامه نویسان و جغرافی دانان از آن با عنوان باغ شهر نیز یاد کنند.
خرمدره شهری با فرهنگ وتمدنی هشت هزار ساله وجاذبه های طبیعی شگفت انگیز و با ۹۰ تپه و اثر تاریخی در تعطیلات نوروزی میزبان گردشگران و مسافرین مشتاقی است که برای دیدن طبیعت زیبا و سایر آثار تاریخی ایران زمین به این خطه سفر می کنند.
شهرستان خرم دره با مساحتی معادل۴۰۷کیلومترمربع در قسمت جنوبی استان زنجان واقع شده است که از شمال به استان قزوین و از شرق و غرب به شهرستان ابهر و از جنوب به شهرستان خدابنده محدود می شود.
کشتزارها و باغ های میوه که با دستان پرتوان اهالی شهر و روستاهای خرم دره ایجاد شده، این منطقه را به ناحیه ای خوش آب و هوا و دیدنی تبدیل کرده است. بیش تر خیابان های خرم دره به دلیل انبوهی درختان، در سایه هستند و در فصول چهارگانه به تابلوهای زیبای طبیعی تبدیل می شوند که تحسین هر بیننده ای را بر می انگیزند.
شهرستان خرم دره کوچک ترین شهرستان استان زنجان است
شهرستان خرم دره کوچک ترین شهرستان استان زنجان بوده و از طبیعت زیبا و منحصر به فردی برخوردار است ولی خیابان بندی های منظم، طراوت آب و هوایی، دسترسی به خدمات و بازرگانی مطلوب و نزدیکی به بناهای تاریخی شهرستان ابهر، سبب شده که این منطقه بستر مناسبی برای اسکان مسافران منطقه سلطانیه و ابهر بوده و از قابلیت های خوبی در زمینه جذب جهانگردان برخوردار باشد.
شهرستان خرمدره به دلیل داشتن آب و هوای مناسب و بسیار مطبوع و طبیعت با صفا از مهترین مناطق برای گردشگری استان و کشور به شمار می روداز جاذبه های بکر و دیدنی این شهرستان می توان به باغهای وسیع میوه بویژه محمود آباد، جاده بین مزارع داسداران ، کوچه باغهای قدیمی، جنگلهای شاه باغی، ارتفاعات همجوار الوند، پلاس و ویستان، دریاچه کوچک سدهای خلیفه لو و شویر ، مسجد بهمن حجت کاشانی و غار بهمن بعنوان جاذبه های طبیعی و تاریخی اشاره کرد.
برخورداری از هوای پاک وسالم یکی از ویژه گی های منطقه خرم دره است و مسافران و گردشگرانی که برای گذراندن تعطیلات قصد سفر به این شهرستان را دارند می توانند از هوای پاک و بدون آلودگی این منطقه استفاده کنند.
شهرستان خرمدره به دلیل داشتن آب و هوای مناسب و بسیار مطبوع و طبیعت با صفا از مهمترین مناطق گردشگری استان و کشور به شمار می رود.
باغهای وسیع میوه، کوچه باغهای قدیمی، کوههای همجوار، سدهای خلیفه لو و شویر و وجود بیش از ۹۰ اثر باستانی، شامل قلعه های تاریخی، تپه ها و ابنیه تاریخی قدیمی ترین محوطه شناخته شده سکونت بشری در دوره دهکده نشینی و پیش از تاریخ در تپه ای به نام تپه خالصه در باغات شهر خرم دره بیانگر دیرینگی و سکونت اقوام بشری در شهر خرم دره است که همگی از مناطق بکر و دیدنی این شهرستان در کنار میهمان نوازی مردم فهیم و فرهنگ دوست خرم دره که زبانزد خاص و عام می باشد به شمار می آیند.
این شهرستان با توجه به خاک حاصل خیز و هوای معتدلی که دارد یکی از مهمترین مراکز کشاورزی استان زنجان محسوب می شود، از مهمترین محصولات این منطقه می توان به سیب ، انگور، گردو، آلوچه، سیب زمینی و ...اشاره کرد که در این میان سیب لبنانی خرم دره از شهرت جهانی برخودار است.
منطقه خرمدره، منطقه ای کوهستانی محسوب می شود و از نظر طبیعت زیباترین جنگل ها و باغات میوه را در استان زنجان دارد که به همین دلیل به این شهرستان نگین سبز استان نیز می گویند.
از جاذبه های طبیعی و بکر این شهرستان می توان به کوچه باغ های زیبا و کوه های الوند با سه هزار مترارتفاع وˈ هپی داغی ˈبا ارتفاع تقریبی ۱۵۰۰متراشاره کرد که از گذشته های دور تاکنون نام شهرستان خرم دره با آنها قرین بوده است.
تپه خالصه،تپه داستاران، تپه آرانج، قیزلر قلعه سی، آینه لر داشی، محوطه گوره چال، محوطه آخارباخار، درمان تپه سی و تپه نصیر آباد از جمله آثار تاریخی خرمدره استاز آثار به ثبت رسیده می توان به تپه خالصه،تپه داستاران، تپه آرانج، قیزلر قلعه سی، آینه لر داشی، محوطه گوره چال، قبرستان سوکهریز، تپه سینداران، محوطه قینرجه، محوطه کرم بلاغی، محوطه خرابه لر، محوطه آخارباخار، درمان تپه سی و تپه نصیر آباد اشاره کرد.
این شهرستان همچنین دارای تپه ها و محوطه باستانی است و بر اساس یافته هاو نتایج کاوشهای باستان شناسان در تپه خالصه خرم دره که در حدود یک کیلومتری جنوب این شهر واقع شده است نشان می دهد که مردم این دیار درهشت هزار سال پیش ،از فرهنگ و تمدن پیشرفته برخوردار بوده اند.
صنایع دستی شهرستان خرم دره قالی و فرش بافی ،جاجیم ،گلیم ،گلدوزی ،منبت ،گیپور وخیاطی از مظاهر هنری و فرهنگی این شهرستان می باشد که حاکی از ذوق و استعداد مردم این دیار در گذشته و حال است.
حیات وحش و طبیعت شهرستان خرم دره به علت واقع شدن در مجاورت کوه های شمال (انجیلین و...) همچنین ارتفاعات بلند منطقه و بارش های فصلی از طبیعت بکر و زیبایی برخوردار است بطوری که در برخی مناطق این شهرستان جانوران و پرندگان حمایت شده همچون بز کوهی ،کبک ،گرگ و...دیده می شوند.
از جاذبه های بکر و دیدنی این شهرستان میتوان به باغهای وسیع میوه بویژه محمود آباد ، جاده بین مزارع داسداران ، کوچه باغهای قدیمی ، جنگلهای شاه باغی ، ارتفاعات همجوار الوند ، پلاس و ویستان ، دریاچه کوچک سدهای خلیفه لو و شویر و غار بهمن حجت کاشانی بعنوان جاذبه های طبیعی و تاریخی اشاره کرد.
آرامگاه مولانا قطب الدین احمد ابهری که در میان ایرانگردان و جهانگردان به نام پیر زهرنوش شناخته می‌شود در شهر ابهر به نام بقعه پیر معروف است.
معروف به پیر زهر نوش که یکی از قطب‌های سلسله تصوف به شمار می‌رود که عالم . فقیه جامع و کاملی بوده است . سال‌های زندگانی وی سال‌های ۵۰۰ تا ۵۷۷ هجری قمری است از وی کتاب‌های شعر و عرفان از جمله : مقام العارفین ،داستان سلامان و ابسال گزارش از قطب المه و الدین مبین الاسلام الابهری و دیوان اشعار عربی بر جای مانده است.
آرامگاه پیر احمد زهر نوش در منتهی الیه جنوبی ابهر قرار گرفته و شامل بقعه و چند واحد الحاقی در شمال غربی آن استآرامگاه پیر احمد زهر نوش در منتهی الیه جنوبی ابهر قرار گرفته و شامل بقعه و چند واحد الحاقی در شمال غربی آن است. بنای اصلی آرامگاه ، از دو طبقه تشکیل یافته که طبقه زیرین ، محل آرامگاه و تالار بالایی ، محل خانقاه و جایگاه ذکر و بحث دراویش بوده است.
دیوار خارجی بنا که از آجر و با نقش ساده ساخته شده است ، دارای پیش و پس سازی هایی است که جلوه خاصی به مجموعه بخشیده است پلان این اثر تاریخی هشت ضلعی می‌باشد که گنبد یک پوش آن با هنرمندی تمام اجرا شده است . تبدیل فضای هشت ضلعی به سطح و محیط مدور برای اعمال گنبدزنی به مدد فیلپوش های متقارن که مزین به قاببندی های زیبای گچ‌بری شده انجام پذیرفته است.
همچنین برای تعدیل دما و رطوبت و تامین نور و روشنایی و بخشهایی از بدنه این فیلپوشها نورگیرهایی جا گرفته‌اند. در داخل بقعه و زیر گنبد، در چهار گوشه ، چهار ترنبه زده شده و طرح چهار ضلعی به هشت ضلعی تبدیل گشته است. در طاق نماهای میان هر دو ترنبه نور گیری جا سازی شده است.
بر فراز بقعه ، گنبدی مخروطی شکل بر پا شده که به زیبایی این مجموعه افزوده است. بنا ، از آثار قرن نهم شناخته شده وتوجه به نقشه بنای موجود و نگاهی به متون تاریخی نشان می‌دهد که این مجموعه دارای دو کارکرد متفاوت بوده است.
وجود سردابه در داخل گنبد خانه نشانگر استفاده از این بخش به عنوان یک مکان تدفینی است. هر چند به دلیل حفریات غیر مجاز امروزه اثری از قبر یا قبرهای احتمالی باقی نمانده است، اما شکل سردابه در زیر یک گنبد خانه به عنوان یک مکان تدفینی همواره در معماری دوران اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است.
در متون تاریخی نیز به آرامگاه برخی مشاهیر قرون اولیه و میانی شهر ابهر در نزدیکی شهر به خصوص آرامگاه ابوبکر عبدالله بن طاهر ابهری اشاره شده است.
به گفته برخی معتمدین در گذشته بر روی سردابه، در داخل گنبد خانه سنگ قبر هایی وجود داشته که هویت مدفونین را مشخص می‌کرده است. امروزه بر روی سنگ قبری که توسط برخی پژوهشگران و علاقمندان ابهر تهیه شده نام چهار شخصیت به عنوان مدفونین در این گنبد خانه ذکر شده است.
این چهار شخصیت عبارتند از ابوبکر عبدالله بن طاهر ابهری ،ابوبکر محمدین عبدالله بن طاهر طیان ابهری، ابوبکر احمد بن حسن ابهری معروف به پیر احمد زهر نوش، شیخ شهاب الدین ابهری متوفی در دوره صفوی. هرچند در کتاب تاریخ ابهر نام ۶ شخصیت و در کتاب تاریخچه گنبد و پیر احمد نام ۴ شخصیت ذکر شده است.
برخی متون تاریخی حکایت از وجود مشایخ و صوفیان زیادی در طی قرون اولیه و میانی اسلام در ابهر داشته اند
در میان تمامی اشخاص ذکر شده نام ابوبکر عبدالله بن طاهر دیده می‌شود. اطلاعات در باره بخش الحاقی بنا به دلیل تخریب بیش از حد آن در گذشته و باز سازی آن در دهه‌های اخیر بسیار ناقص است.
برخی متون تاریخی حکایت از وجود مشایخ و صوفیان زیادی در طی قرون اولیه و میانی اسلام در ابهر داشته اند.بنابراین با توجه به این که ابوبکر عبدالله بن طاهر یکی از بزرگان مشایخ صوفیه بوده بسیاری از پژوهشگران معتقدند که بنای الحاقی به گنبد خانه از مراکز عبادتی بوده و به عنوان خانقاه صوفیان استفاده می‌شده است.
این بنا در واقع بقایای مجموعه ای است که از دو بخش اصلی متصل و مرتبط با هم تشکیل شده است. بخش اول گنبد خانه ای مرتفع که به دلیل وجود سردابه ای در آن، محل دفن یک یا چند شخصیت مهم بوده و بخش دوم فضاهای غرب و شمال غرب گنبد خانه که به گفته برخی پژوهشگران محل خانقاه و عبادتگاه بوده است. تصاویر باقی مانده بنا پیش از مرمت، نشان می‌دهد ساختمان گنبد خانه علیرغم آسیب‌های وارده بر آن، پا بر جا بود. اما بخشی که به عنوان خانقاه معروف است، تا حدود زیادی تخریب شده و به صورت تلی از خاک در پیرامون بنا دیده می‌شد. نقشه این بخش از بنا پس از کاوشهای باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی استان آشکار شده است.
از سال ۱۳۹۰ موزه باستانشناسی در این مکان دایر است اشیاء موزه درسه بخش تاریخی و اسلامی و سنگ نوشته در معرض نمایش قرار دارند در بخش تاریخی اشیاء مکشوفه از هیدج ابهر شامل ظروف سفالی ساده، آبریز سفالی ،کوزه سفالی ،خنجر مفرغی مربوط به عصر آهن و هزاره اول ق م دیده می‌شود. همچنین انواع ،بازوبند مفرغی ،حلقه مفرغی و ظروف سفالی دوره اشکانی در ویترین‌ها دیده می‌شود.
در این بخش انواع ظروف سفالی از قرن ۴ ه ق تا دوره قاجار در موزه قرار دارد. همچنین اشیاء مکشوفه از سلطانیه شامل پی سوز ساده و بشقابی و ظروف لعابدار نیز در موزه وجود دارد. در این بخش انواع کتب خطی از دوره تیموری تا قاجار با موضوع مذهبی و نجوم ،انواع تفنگهای دوره قاجار، انواع سکه‌های دوره سلجوقی ، ایلخانی ، صفوی و قاجار و … در ویترین‌ها به نمایش گذاشته شده است . همچنین تعدادی از ظروف مسی قلمزنی دوره قاجار ساخت زنجان نیز در ویترین‌های دوره اسلامی در معرض نمایش است .
در بخش سنگ نوشته‌ها تعدادی از سنگ مزارهای مکشوفه از روستای دره سجین ابهر و روستای فلج خرمدره مربوط به دوره قاجار و یک نمونه سنگ مزار دوره تیموری مکشوفه از صائین قلعه ابهر نیز در این بخش در معرض نمایش است .همچنین اشیاء اهدایی از سوی اهالی ابهر در این بخش دیده می‌شود .