به گزارش خبرگزاری مهر، سیدسعید زاهد زاهدانی، دانشیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز در نخستین جلسه هم اندیشی منتخبی از اساتید برجسته علوم انسانی اسلامی که ۲۹ و ۳۰ تیرماه در مشهد برگزار شد با ارائه مقاله با موضوع جامعه شناسی معاصر و جایگاه جامعه شناسی اسلامی گفت: تفکر و نظریه پردازی اجتماعی نیازمند تعریف خاص و رویکرد به خصوص در چهار مفهوم اساسی و نوع رابطه بین آنهاست.
وی تکوین، تاریخ، جامعه و انسان را از مفاهیم اساسی در نظریه پردازی جامعه شناسی برشمرد و اظهار کرد: انسان زیر مجموعه همه مفاهیم اساسی، جامعه زیر مجموعه تاریخ و تکوین و تاریخ زیر مجموعه تکوین است.
وی با توجه به اینکه نظام تکوین در بردارنده همه موارد ذکر شده است، بیان کرد: نظام تکوین بر اساس نظریه پردازی خردمندانه با الهام از شواهد مورد قبول به دست می آید.
این محقق و نویسنده کشورمان با بیان اینکه نظام تکوین در بستر نظریه پردازی سکولاریسم ملهم از نظریه داروینیسم است، گفت: این نظریه تاریخ را بر اساس تخاصم طبقاتی و یا تحول خردگرایی تعریف می کند. این نظریه سکولار جامعه را بر اساس توافق اکثرت و خصلت کثیری و انسان را حیوان ناطق یا خردمند تعریف می کند.
زاهد در خصوص نظریه پردازی اسلامی افزود: در این نظریه نظام تکوین بر اساس ربوبیت و حاکمیت الهی تعریف می شود؛ مصداق بیان ماشاءالله و انشاءالله که همه چیز را در اراده خدا می داند.
دانشیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز با اشاره به داستان آدم و حوا در قرآن گفت: در نظریه اسلامی تاریخ در بستر نبرد حق و باطل بر اساس ارسال رسل و فعل صالحین تعریف شده است.
زاهد اضافه کرد: همان طور که در قرآن اشاره شده از جامعه به عنوان امت و امامت تعریف و انسان به عنوان عبد الهی برای بندگی و عبودیت آفریده شده است. بر این اساس با مرور اندیشه ها پس از انقلاب سه مکتب عمده قابل فرض است که بیشتر از سایر اندیشه ها عمومیت دارد.
وی گفت: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) بر اساس افکار آیت الله مصباح یزدی، دانشگاه باقرالعلوم(ع) و دیگر موسسات وابسته بر اساس افکار آیت الله جوادی آملی با توجه به مبانی فلسفی علوم انسانی با استفاده از نظریه ملاصدرا با پیش فرض قرار دادن حکمت متعالیه و فرهنگستان مرحوم سید منیر الدین حسینی الهاشمی(فرهنگستان علوم اسلامی قم) بر اساس افکار آیت الله سید منیرالدین حسینی الهاشمی در حوزه تولید علوم انسانی اسلامی فعالیت دارند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: از دیدگاه یکی از نحله های تولید و نظریه پردازی علوم انسانی اسلامی موجود (مکتب آیت الله مصباح یزدی)، اگر روش های قیاسی و مسلم فرض کردن دست آوردهای وحی یا راه وحی را به مجموعه روشهای موجود در رشته جامعه شناسی امروز اضافه کنیم، نواقص آن برطرف می شود.
زاهد ابراز کرد: بر اساس مکتب موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) استفاده از راه وحی به طور مستقیم و غیر مستقیم به محقق جامعه شناس در راه دست یابی بهتر و مطمئن تر به واقعیات اجتماعی کمک می کند.
دانشیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز بیان کرد: بر اساس این مکتب، در این مسیر استفاده از دانش انسان شناسی، حقایق تاریخی و دیگر دست آوردهای وحی، دانش متداول جامعه شناسی را پربارتر کرده و از اشتباهاتی که تا کنون مرتکب شده است، باز می دارد.
وی با بیان اینکه واقعیت در بین مسلمانان دو نوع واقعیت مشهود و غیب است، گفت: در مکتب مورد بررسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تلفیق واقعیت مشهود و غیب مورد توجه و در بخش روش شناسی در ایجاد این تلفیق تأکیدشان بر ترکیب روش هاست.
زاهد ادامه داد: در فرهنگستان مرحوم سید منیرالدین حسینی الهاشمی فلسفه چگونگی یا فاعلیت و ولایت از نظر روش شناسی بر بنیان های روش های علم اصول منطبق بر منطق سیستم تکاملی تولید شده است.
وی روند دستیابی به فلسفه چگونگی را در سه محور، بر اساس اصول انکارناپذیر شامل: تغایر، تغییر، هماهنگی با مسائل اغماض ناپذیرِ: نسبت بین وحدت و کثرت، زمان و مکان، و اختیار و آگاهی عنوان کرد.
زاهد، مراحل اجتناب ناپذیر در دستیابی به فلسفه چگونگی را گذر از اصالت ربط در تعریف کثرت، گذر از اصالت تعلق در تعریف ربط و رسیدن به اصالت فاعلیت در تعریف تعلق برشمرد.
این استاد دانشگاه در پایان سخنانش گفت: در مکتب فرهنگستان آیت الله حسینی الهاشمی(ره) هر موضوع یا پدیده اجتماعی نیاز به یک فاعل محوری، یک فاعل تصرفی و یک فاعل تبعی دارد و اصل ولایت در کلیه موجودات عالم، ساری و جاری است و در جامعه نظام سیاسی فاعل اصلی، نظام فرهنگی فاعل تصرفی و نظام اقتصادی فاعل تبعی است.
وی در پایان سخنانش تأکید کرد: برای نظریه پردازی اسلامی لازم است چهار مفهوم عمده تعریف شود: عالم تکوین، تاریخ، جامعه و انسان. این چهار مفهوم در علوم انسانی سکولار و علوم انسانی اسلامی، با یکدیگر متفاوت است. در روش تولید نظریه، تجربه شخصی اینجانب از بازسازی مفاهیم جامعه شناسی با توجه به مفاهیم قرآنی گذشته و مکتبهای موجود در داخل کشور اتکاء به حکمت متعالیه را نیز ناکافی می دانم. کارهای سه دهه گذشته اینجانب در تولید جامعه شناسی با اتکاء به مفاهیم اصلی فلسفه چگونگی یا فلسفه فاعلیت انجام شده است.