خبرگزاری مهر، گروه استانها - جواد قنبری: درحالی‌که این روزها در اکثر نقاط کشور آب و هوایی بهاری حکم‌فرماست اما سفر به استان سیستان و بلوچستان با شگفتی‌هایی خاص همراه است زیرا در این استان در مدت کوتاهی و با پیمودن فاصله‌ای اندک می‌توان هر ۴ فصل سال را باهم تجربه کرد، علاوه بر این در جنوب این استان می‌توان شهری را دید که در همه فصول سال آب و هوایی بهاری دارد و به همین سبب آن را «چهاربهار» و یا «چابهار» نامیده‌اند.
سفر به سیستان و بلوچستان زیبایی‌ها و شگفتی‌های خاص خود را دارد زیرا این استان به سبب وسعت زیاد و همچنین سابقه تاریخی طولانی علاوه بر تنوع آب و هوایی دارای شگفتی‌های بسیاری در زمینه‌های تاریخی، معماری و گردشگری است که باید آن‌ها را از نزدیک مشاهده کرد.
سیستان و بلوچستان به‌عنوان پهناورترین استان کشور در جنوب شرقی ایران واقع‌شده است، این استان با حدود ۱۸۱ هزار و ۷۸۵ کیلومترمربع وسعت بیش از ۱۱ درصد وسعت ایران را در برمی‌گیرد، منطقه سیستان در شمال استان واقع‌شده که شامل ۵ شهرستان، زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون می‌شود، همچنین منطقه بلوچستان نیز دربرگیرنده بقیه شهرهای استان از زاهدان تا چابهار است.
بر اساس یک باور قدیمی سیستان و بلوچستان یازدهمین سرزمینی است که «اهورامزدا» آن را آفریده است و این سرزمین باستانی و اساطیری در ادوار مختلف دارای اسامی گوناگون بوده که «سیوستان»، «سکستان»، «سیستان»، «ماساژت»، «آریا پلیس»، «درانگیانا»، «زرنگ»، «زرنج»، «نیمروز»، «زاول»، «زابل» و ده‌ها نام دیگر از جمله نام‌هایی است که این منطقه با آن شناخته می‌شده است.
سرزمین سیستان در شاهنامه فردوسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بسیاری از اتفاقات و رویدادهای مهم شاهکار حکیم ابوالقاسم فردوسی در این نقطه به وقوع می‌پیوندد و این سرزمین مقدس محل پیدایش و خیزش بسیاری از پهلوانان اساطیری ایران‌زمین ازجمله رستم دستان است.
البته به لحاظ طبیعی هم منطقه سیستان با دشت‌های زیبا و چراگاه‌های پهناور، همواره محلی عالی و مناسب برای کشاورزی بوده به‌گونه‌ای که زمانی به انبار غله ایران شهرت داشته است اما متأسفانه در دو دهه اخیر به دلیل خشک‌سالی و همین‌طور قطع حق آبه هیرمند با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده است.
از همین رو این سابقه تاریخی باعث شده که این منطقه علاوه بر زیبایی‌های طبیعی دارای مناطق باستانی منحصربه‌فردی همچون «شهر سوخته»، «کوه خواجه»، «دهانه غلامان»، «قلعه سام»، «قلعه مچی»، «آسیاب‌های بادی»، «قلعه رستم»، «زاهدان کهنه»، «مناره قاسم‌آباد» ، «آتشکده کرکویه» و ... باشد که بازدید از آن‌ها برای همه فرهنگ دوستان جذاب و دیدنی است.
«شهر سوخته» قطب تمدن شرق
شهر سوخته نام بقایای دولت‌شهری باستانی در ایران است که در ۵۶ کیلومتری جنوب زابل و در حاشیهٔ جاده زابل به زاهدان واقع‌شده است و بنا بر اکتشافات شهر سوخته در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه‌گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته‌اند.
همچنین در سی‌وهشتمین اجلاس یونسکو در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۱۴ مطابق با ۱ تیر ۱۳۹۳ شهر سوخته به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این محوطهٔ باستانی هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو محسوب می‌شود که با برخورداری از قدمت ۵۰۰۰ ساله هم‌اکنون به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی دنیا شناخته می‌شود.
به گفته‌ی باستان‌شناسان این شهر به لحاظ بافت شهری، جمعیت، برنامه‌ریزی شهری و ... جزو اولین شهرهای جهان بوده است و تمدن هوشمند و خلاق آن با بیش از ۵ هزار سال قدمت، نمونه‌ای منحصربه‌فرد و حکایت‌گر واقعی علم، صنعت و فرهنگ گذشته‌های دور این مرزوبوم است.
وجود نخستین چشم مصنوعی جهان، انجام قدیمی‌ترین جراحی مغز، وجود خط کش ۵ هزارساله، قدیمی‌ترین تخته‌نرد جهان و نخستین انیمیشن جهان تنها بخشی از شگفتی‌های شهر سوخته سیستان است.وجود نخستین چشم مصنوعی جهان، انجام قدیمی‌ترین جراحی مغز، وجود خط کش ۵ هزارساله، قدیمی‌ترین تخته‌نرد جهان و نخستین انیمیشن جهان تنها بخشی از شگفتی‌های شهر سوخته سیستان است.
از دیگر اشیای مهم از میان هزاران شیء یافت شده در این منطقه ، می‌توان از سفال با امضای سفالگر، چکش، سوزن، شهرک‌های مسکونی و ساختمان‌های همگانی همچون آپارتمان، بذر خربزه، حبوبات، ماهی خشک کرده، برنج، زیره، کوره‌های سفالگری، کوره‌های ذوب فلزات، دکمه، تبر، قلاب، شانه سر، طناب، سبد، گل مو، قاب‌های چوبی، کفش، کمربند و ... نام برد.
البته با توجه به اینکه سراسر استان سیستان و بلوچستان ازجمله مناطق تاریخی ایران اسلامی است، دارای دیدنی‌ها و امکان تاریخی بسیاری است که کمتر موردتوجه واقع‌شده‌اند، از همین رو این استان را می‌توان سرزمین ناشناخته‌ها هم نامید.
جلوه‌های زیبا و دیدنی سیستان و بلوچستان از دریای عمان تا دریاچه هامون در فصول مختلف سال، تنوع دل‌انگیزی را به همراه دارد که موجب شده در چند سال اخیر میزان حضور گردشگران در این استان افزایش چشمگیری داشته باشد.
سیستان و بلوچستان مقصد ۸۵۰ هزار گردشگر در نوروز ۹۷
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: در ایام نوروز ۹۷ نزدیک به ۸۵۰ هزار نفر به استان سیستان و بلوچستان سفر کردند.
علیرضا جلال زایی با اشاره به اینکه میزان ورود مسافران به استان در نوروز ۹۷ حدود ۱۱ درصد رشد داشته است، افزود: این آمار تنها در بین روزهای ۲۵ اسفند سال ۹۶ تا ۱۵ فروردین‌ماه ۹۷ به ثبت رسیده است.
وی ادامه داد: تعداد گردشگران ورودی به استان سیستان و بلوچستان طی این مدت از مبادی ورودی زمینی ۷۸۹ هزار و ۶۷۱ نفر، از فرودگاه‌های استان ۲۱ هزار و ۹۰۵ نفر و از طریق راه‌آهن ۹ هزار و ۴۷۴ نفر بوده است.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان گفت: همچنین مجموع اقامت‌کنندگان در تأسیسات گردشگری و کمپ‌ها در ایام نوروز ۹۷ نیز با رشد ۱۳ درصدی به ۵۲۰ هزار و ۱۰۵ نفر در استان رسیده است.
قطعا توسعه گردشگری و حمایت از تولید صنایع دستی موجب کاهش ناهنجاری های اجتماعی و افزایش توان مالی شهروندان استان می شود.
وی با اشاره به اینکه بیشترین میزان ورود گردشگر در این مدت مربوط به شهرستان چابهار بوده است، خاطرنشان کرد: قطعاً توسعه گردشگری و حمایت از تولید صنایع‌دستی موجب کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی و افزایش توان مالی شهروندان استان می‌شود.
جلال زایی خاطرنشان کرد: مشارکت و حضور مردم در طرح‌های گردشگری و حمایت از تولید و ترویج صنایع‌دستی علاوه بر کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی موجب رشد اقتصادی و اشتغال پایدار در منطقه می‌شود.
در حالی روند حضور گردشگران در نوروز ۹۷ در استان سیستان و بلوچستان نسبت به سال‌های گذشته روند صعودی داشته است که سال ۹۶ سیستان و بلوچستان به‌عنوان مقصد گردشگری ایرانیان معرفی‌شده بود.
البته قطعاً این میزان رشد هم جای تقدیر از مسئولان دارد اما اگر توسعه زیرساخت‌های لازم و فراهم کردن سایر شرایط و تسهیلات با حضور و مشارکت مردم و همچنین تعامل دستگاه‌های اجرایی مدنظر قرار گیرد در آینده گردشگری در سیستان و بلوچستان با توجه به ظرفیت‌های بالقوه آن می‌تواند نقش مناسبی در رشد و توسعه استان داشته باشد.
از سوی دیگر خوشبختانه در سال‌های اخیر با توجه به تلاش نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی در خصوص شاخص‌های امنیتی، استان در وضعیت بسیار مطلوبی قرار دارد که این موضوع نیز در تغییر نگرش‌ها به این استان بسیار مؤثر بوده است.
اما به گفته بسیاری از کارشناسان مهم‌ترین بخش صنعت گردشگری ایجاد اشتغال و ایجاد پیوند و ارتباط مردم داخل و خارج از استان و کشور با یکدیگر است که لازمه برقراری این ارتباط ایجاد زیرساخت‌های مناسب است.
به‌عنوان‌مثال یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری در جنوب استان سیستان و بلوچستان پدیده گل‌فشان «کنارک» به‌عنوان یکی از نادرترین پدیده‌های ژئوتوریسمی ایران و جهان است که هرساله میزبان حضور گسترده گردشگران است اما متأسفانه هنوز آن‌گونه که باید از این ظرفیت استفاده‌نشده است.
بر اساس آخرین آمارها از حدود ۸۰۰ گل‌فشان شناسایی‌شده در دنیا، ۳۰ گل‌فشان در جنوب ایران قرارگرفته است که ۱۵ عدد آن‌ها، بین بندر جاسک و میناب، ۹ گل‌فشان بین چابهار و بندر جاسک و ۶ تای بقیه هم بین چابهار و مرز ایران و پاکستان (به‌ویژه شمال خلیج گواتر) قرار دارند؛ البته این گل‌فشان‌ها همه فعال نیستند و بنا به فصل و شرایط جوی و تغییرات زمین می‌توانند گاهی یا پیوسته فعال یا غیرفعال باشند.
گل‌فشان منطقه «تنگ»، معروف‌ترین گل‌فشان جنوب ایران
گل‌افشان منطقه «تنگ» که مردم محلی به آن گل‌فشان «پانگ» می‌گویند در حدود ۹۰ کیلومتری غرب بندر کنارک و در دشت «کهیر» نرسیده به روستا و بندر صیادی «تنگ» و ۳۰ کیلومتری روستای «کهیر» قرار دارد.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری چابهار در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه گل‌فشان کنارک یکی از معدود پدیده‌های ژئوتوریستی جهان است، اظهار داشت: در یک رویداد بسیار نادر در ۲۵ اسفند سال ۱۳۹۴ شاهد فعالیت ناگهانی این گل‌فشان بودیم.
عبدالحمید بلوچ‌زاده با اشاره به اینکه این پدیده در نوع خود بی‌نظیر است، افزود: پرتاب گل تا ارتفاع ۱۲ متر همراه با غرش مهیب، جاری شدن گل مانند چشمه گرم، داغ بودن گل همراه با بوی خاک و بخار و افزایش ارتفاع کوه به میزان ۵ متر از مهم‌ترین مشخصات این پدیده گردشگری است که باعث شگفتی مردم و مسافرین شده است.
وی ادامه داد: گل‌هایی که از دل زمین به‌صورت حباب در منطقه گل‌فشان خارج می‌شوند بسیار غلیظ‌تر از مناطق دیگر است و علاوه بر خواص درمانی، بهبود بیماری پوستی، انقباض عروق، دردهای مفصلی، درمان درد کمر و مشکل عضلانی در صنایع سفال و آجرپزی نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد.
درمجموع این پدیده طبیعی یکی از نادرترین پدیده‌های ژئوتوریسمی ایران و حتی جهان است که می‌تواند مقصد مناسبی برای بسیاری از گردشگران و مسافران باشد.
البته مسئولان معتقدند که میزان ماندگاری مسافران هم طی این سال‌ها در استان بیشتر شده است.
مدت اقامت مسافران در استان ۲۴ درصد افزایش پیدا کرده است
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: مدت اقامت مسافران نوروزی در استان امسال نسبت به سال گذشته ۲۴ درصد افزایش یافته است به‌طوری‌که میزان ماندگاری مسافران در شهرهای زابل، زاهدان و ایرانشهر به ۳۰ ساعت و در چابهار به ۴۸ ساعت رسیده است.
مجتبی میرحسینی با اشاره به اینکه افزایش این آمار نشان‌دهنده افزایش سفرهای درون استانی هم‌استانی‌های عزیز است، افزود: امسال ستاد اجرایی خدمات سفر اقدامات مناسبی در بخش گردشگری استان انجام داده است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه امسال تمهیدات خوبی با کمک همه دستگاه‌ها متولی اندیشیده شده بود میزان ورود مسافران نوروزی نسبت به سال گذشته حدود ۱۱ درصد افزایش داشته است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان گفت: همچنین با توجه به برنامه‌ریزی انجام‌شده، ۹۴ جشن نوروزگاه از ابتدای شروع طرح نوروزی تا ۱۵ فروردین در ۲۷ شهر و ۶ روستای استان برگزار شده است.
البته استان سیستان و بلوچستان به سبب جذابیت‌های طبیعی و تاریخی بی‌نظیر و خاص خود امروز به‌عنوان مقصد سفر بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی انتخاب شده است که باید با ایجاد زیرساخت‌ها و تسهیلات مناسب از این ظرفیت به‌خوبی استفاده کرد.
«سواحل مکران»، «پسابندر»، «بندربریس»، «زرآباد»، «ساحل درک»، «دهانه غلامان»، «کوه خواجه»، «قلعه ناصری»، «دامنه‌های کوه تفتان»، «قلعه دزک»، «دهکده کلپورگان»، «قلعه بمپور»، «سواحل کنارک»، منطقه ویژه «گاندو» ( تمساح پوزه‌کوتاه) و «غار لادیز» تنها تعداد اندکی از پربازدیدی‌ترین آثار طبیعی و گردشگری استان است.
درمجموع مهم‌ترین جاذبه سیستان و بلوچستان علاوه بر همه این مواهب خدادادی تنوع فرهنگی اقوام این استان است که بلوچ و سیستانی و شیعه و سنی سال‌ها با برادری و اخوت و در نهایت خونگرمی از میهمانان خود پذیرایی می‌کنند.