خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: افت تحصیلی، افت عملکرد و درسی دانش‌آموز از سطحی رضایت‌بخش به سطحی نامطلوب است؛ چنانچه فاصله قابل توجهی بین استعداد بالقوه و بالفعل فرد در فعالیت‌های درسی مشهود باشد، چنین فاصله‌ای را افت تحصیلی می‌نامند.
بنابراین افت تحصیلی فقط در مردودی و یا تجدیدی و یا ترک تحصیل خلاصه نمی‌شود و در مورد هر دانش‌آموزی که یادگیری او کمتر از توان و استعداد بالقوه و حد انتظار باشد، صدق می‌کند؛ پس افت شامل دانش‌آموزان تیزهوش هم می‌شود.
افت با تغییر مقطع تحصیلی
افت معمولاً با تغییر مقطع، چه تغییر از دوره ابتدایی به راهنمایی و چه از مقطع راهنمایی به دبیرستان دیده می‌شود؛ علل این افت و پیشگیری از آن هم به درون آموزش و پرورش و هم به بیرون آن مربوط است.
تعطیلات گاه و بیگاه، سیستم بد نمره دهی و نگاه‌های مدیر مدرسه مبنی بر نمره ناحق دادن به دانش آموزان بر افت دامن می‌زنداولیاء دانش‌آموزان، خود دانش‌آموزان و تفاوت‌های فردی آنان، نوع کتاب و سؤالات و حتی رسانه‌ها همگی در این رابطه تأثیرگذارند. عوامل مهم دیگری مانند محیط خانوادگی، نظارت در مدرسه، توانایی معلم، تعداد دانش‌آموزان کلاس و علل روانی هم می‌تواند سبب بروز افت تحصیلی در دانش‌آموز شود البته ذکر این نکته ضروری است که تمامی عوامل فوق‌الذکر به گونه‌ای مرتبط و درهم تنیده‌اند و همه را باید با هم لحاظ کرد.
یکی از معلمان مقطع ابتدایی با بیان این‌که شالوده اصلی ساختن یک کشور آموزش و پرورش است، به خبرنگار مهر گفت: دانش آموزان آینده‌ساز جامعه هستند و باید برای کار کردن در آن آماده شوند اما متأسفانه دیده می‌شود به جای این‌که به بچه‌ها یاد دهیم که زحمت بکشند طوری با آن‌ها رفتار می‌شود که چیزی جز تنبلی و ضعف ندارد.
اکرم نوراللهی افزود: تعطیلات گاه و بیگاه، سیستم بد نمره دهی و نگاه‌های مدیر مدرسه مبنی بر نمره ناحق دادن به دانش آموزان بر این افت دامن می‌زند.
عوامل فردی و اجتماعی در افت تحصیلی نقش دارد
در خصوص افت تحصیلی با کارشناس مشاوره آموزش و پرورش استان گلستان گفتگو کردیم، حلیمه میرعرب به مهر گفت: افت تحصیلی در دانش‌آموزانی خود را نشان می‌دهد که مهارت تحصیلی کمتری دارند.
وی با بیان این‌که عوامل فردی و اجتماعی در افت نقش دارد، افزود: از جمله عوامل فردی این است که فرد به خودشناسی نرسیده، هدفِ مشخص، روش مطالعه و انگیزه تحصیلی ندارد و یا به پرداختن موضوعاتی غیر از مسائل تحصیلی مشغول است.
فضای مجازی یکی از علل افت تحصیلی
میرعرب تصریح کرد: آسیب‌های اجتماعی و همچنین استفاده نادرست از فضای مجازی می‌تواند کاهش‌دهنده تمرکز بوده و افت ایجاد کند.
وی از جمله راهکارهای پیشگیری از افت را برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه آموزش مهارت تحصیلی، روش مطالعه و ایجاد انگیزه، برگزاری مشاوره‌های گروهی و همچنین ارتباط بیشتر با دانش‌آموز و شناخت نیازهای وی برشمرد.
بخشی از سخنان این کارشناس، ارائه برنامه‌هایی توسط آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر افت اشاره دارد، آموزش و پرورش وظیفه دارد تا با برنامه‌ریزی مناسب درصد تأثیرگذاری متغیرهای خارج از حوزه نفوذ آموزش و پرورش بر افت تحصیلی دانش‌آموزان را کاهش دهد. نکته‌ای که مدیر آموزش و پرورش شهرستان گنبدکاووس هم بر آن تأکید کرد، فرج الله رزاقی به خبرنگار مهر گفت: در هر سازمانی افت و خیزهایی وجود دارد که این شامل آموزش و پرورش و مدارس هم می‌شود.
معلمان علت افت تحصیلی
رزاقی افزود: علت‌های افت تحصیلی را می‌توان ورودی‌هایی که از سال ۸۶ وارد آموزش و پرورش شدند دانست، کسانی که دوره‌های تربیت معلم را نگذرانده و بدون ضابطه و با رابطه وارد آموزش و پرورش شدند و این یکی از عوامل افت تحصیلی در مدارس ما است.
وی تصریح کرد: همچنین در طرح بازنشستگی پیش از موعد بهترین معلمان و نیروها از آموزش و پرورش خارج شدند و همه این‌ها دست به دست هم می‌دهد تا افت اتفاق بیفتد.
کمبود اعتبارت
رزاقی افزود: نبود امکانات آموزشی و تجهیزات مدارس، عدم وجود سرانه دانش‌آموزی، کمبود فضاهای آموزشی و کمبود اعتبارت برای توانمندی سازی نیروها از علت‌های افت تحصیلی است.
آسیب‌های اجتماعی و همچنین استفاده نادرست از فضای مجازی می‌تواند کاهش‌دهنده تمرکز بوده و افت ایجاد کندرزاقی با بیان این‌که مدارس ما با توجه به همه این کمبودها سیر رو جلو به خود را طی می‌کند، افزود: به عنوان مثال در سال تحصیلی ۹۶-۹۵، شهرستان گنبدکاووس میانگین نمره امتحان نهایی اش یک نمره افزایش داشته، یعنی از ۱۲ به ۱۳.۸۶ رسیده است.
وی تأکید کرد: در زمینه افت هم خانواده‌ها باید حساس باشند و هم استان و اداره کل آموزش و پرورش اعتباراتی را در خصوص توانمندی نیروهای و آموزش معلمان در نظر بگیرند.
رزاقی افزود: همچنین از نمایندگان مجلس و وزیر آموزش و پرورش انتظار است تا ورودی‌هایی که قرار است به ناوگان جمعیتی آموزش و پرورش اضافه شوند حتماً از مدار تربیت معلم و دانشگاه شهید رجایی تهران عبور کنند تا بتوانند دوره‌های توانمندسازی و برخورد با دانش‌آموز و روش‌های تدریس و به کارگیری تجهیزات را ببینند.
نمره امتحان نهایی شاخص رشد و افت تحصیلی
برای بررسی وضعیت تحصیلی دانش آموزان گلستانی با ابراهیم حاجیلری، معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان گلستان گفتگو کردیم، وی به خبرنگار مهر گفت: هرگاه در قالب مقایسه عملکردی نمره دانش‌آموز نسبت به ترم یا سال قبل خود از خط معیار پایین‌تر باشد، افت اتفاق افتاده است.
حاجیلری افزود: معیار در تشخیص افت تحصیلی این است که فرد را نسبت به خود در ترم یا سال قبل و در سطح کلان آموزشگاه، شهرستان و استان را براساس همین شاخص کمی نسبت به سال قبل خود بررسی کنیم.
وی با بیان این‌که بررسی‌های ما براساس همین شاخصها نشان می‌دهد که در سر جمع استان شاهد رشد هستیم، اذعان کرد: اما این به آن معنی نیست که برای هیچ دانش‌آموز، آموزشگاه یا شهرستان افت تحصیلی اتفاق نیفتاده است.
حاجیلری افزود: هنگام تحلیل شرایط کلی استان بهترین شاخص بررسی افت تحصیلی دانش‌آموزان، امتحانات نهایی است زیرا در عین حال که سؤالات کشوری است، سربرگ‌ها از ورقه امتحان جدا شده و معلم مربوطه هم آن را تصحیح نمی‌کند.
ارتقاء نمره نهایی گلستان به رتبه ۹ کشور
وی گفت: در سال ۹۲، بر اساس همین شاخص گلستان در بین ۳۱ استان رتبه بیست و هفتم را داشت که با هدف‌گذاری‌ها و برنامه‌هایی که تدوین شد توانستیم رتبه استان را بهبود ببخشیم.
حاجیلری اضافه کرد: بعد از چهار سال با یک برنامه عملیاتی منسجم توانستیم در سال تحصیلی ۹۶-۹۵ رتبه استان را از ۲۷ به ۹ کشوری ارتقاء دهیم.
وی همچنین افزود: دو سال پیاپی است که گلستان رتبه اول را به لحاظ درصد رشد در کشور به خود اختصاص می‌دهد و تمام مستندات این امر هم موجود است؛ یعنی بالاترین رشد به لحاظ شاخص کمی- امتحان نهایی- اتفاق افتاده است.
آهنگ رشد در همه شهرستان‌ها متوازن نیست
حاجیلری ادامه داد: آهنگ رشد در همه شهرستان‌ها متوازن نیست، همه شهرستان رشد داشته اما میزان رشد در برخی از شهرستان‌ها بیشتر و در بعضی کمتر است؛ مثلاً آهنگ رشد شهرستان آق‌قلا نسبت به رامیان که رتبه آخر را دارد، خیلی بیشتر است.
وی با بیان این‌که این‌ها ماحصل تلاش همه معلمان در سطح استان است، در خصوص جایگاه گرگان گفت: این شهرستان نسبت به سال قبل رشد داشته است، مدرسه رتبه یک، دو و سه استان در گرگان قرار دارد همچنین ما در گرگان آموزشگاهی داریم که تراز آن در زمره تراز آموزشگاه برتر کشور است هرچند که آموزشگاه‌های ضعیف‌تر زیادی هم داریم.
افت در متوسطه اول
حاجیلری افزود: در متوسطه اول افت تحصیلی بیشتری به چشم می‌خورد و ما در دروس پایه نیاز به توجه بیشتری داریم؛ در این زمینه بررسی‌هایی صورت گرفته تا ببینیم چه رابطه‌ای بین ارزشیابی توصیفی مقطع ابتدایی و ارزشیابی کمی متوسطه اول وجود دارد.
وی بیان کرد: جمع‌بندی‌ها نشان می‌دهد که بین ارزشیابی توصیفی و شاخص نمره کمی هم‌خوانی مناسب وجود نداشته و یک ضریب انحراف را شاهد هستیم.
شاخص پوشش تحصیلی ما در کشور رتبه خوبی نیست و در بین ۳۱ استان رده بیست و ششم هستیم و این می‌طلبد که دستگاه‌های فرهنگی و نهادهای تأثیرگذار به ما کمک کنندحاجیلری توضیح داد: وقتی درصدی از دانش‌آموزانی را که براساس شاخصه‌های توصیفی در درس ریاضی «خیلی عالی» گرفته‌اند بر اساس شاخص‌های کمی در پایه هفتم مقایسه کنید، می‌بینید که آن‌ها هم‌پوشانی ندارند.
وی گفت: تمرکز ما امسال بر متوسطه اول بود و بسته‌های مداخله‌ای متنوع را طراحی کردیم که با تأکید و تمرکز بر دروس پایه و ادبیات بتوانیم قدم‌های بهتری را برداریم و شاخصه‌های متوسطه اول -که آسیب زیادی در این قسمت وجود دارد- را ارتقاء ببخشیم.
نمره دادن برخی از مدارس به دانش آموزان
حاجیلری افزود: نمره دادن برخی از مدارس به دانش آموزان را نه تأیید و نه رد می‌کنم، مطمئناً در این زمینه مشکلاتی وجود دارد و ممکن است برخی از مدارس به دانش آموزان نمره دهند ولی نگاه کارشناسی ما در نشست‌ها و جلسات بر این بوده که اجازه دهیم مشکلات خود را نشان دهند تا آن‌ها را برطرف کنیم.
وی اظهار کرد: پاک کردن صورت مسأله دردی را درمان می‌کند، ما به دنبال این نیستیم که اگر حق دانش‌آموز نباشد به وی نمره دهیم زیرا اگر این‌طور باشد مشکل در جای دیگری خود را نشان می‌دهد.
ارتقاء میانگین نمره دانش آموزان عشایر
حاجیلری ادامه داد: در حوزه عشایر با طراحی برنامه‌ها توانستیم شاخصه‌های آن‌ها را ارتقاء دهیم امروز شاخص کمی دانش آموزان عشایر استان دو نمره ارتقاء داشته و از میانگین کشوری بالاتر است.
وی بیان کرد: مدارس تیزهوشان شاهد و مدارس عادی به تفکیک بررسی شده و همگی نسبت به شرایط قبلی خود رشد داشته‌اند؛ علیرغم محدودیت‌ها و مشکلاتی که داریم، تلاش می‌کنیم تا از رتبه ۹ به رتبه یک برسیم به همین منظور بسته‌های آموزشی در یک فرآیند سه ساله طراحی می‌شود تا به این هدف دست پیدا کنیم.
تعریف بسته‌های مداخله‌ای
حاجیلری با بیان این‌که در افت تحصیلی بسته‌ای از عوامل تأثیرگذار هستند، تصریح کرد: از مشاوران خود در مدارس و همچنین شورای دبیران کمک گرفتیم تا آسیب‌های آموزشگاه‌ها بررسی شده و ببینند علت افت تحصیلی چه بوده است و برای آن بسته‌های مداخله‌ای تعریف شود.
وی یادآور شد: ممکن است معلم نیاز به آموزش داشته یا مشاوره فردی یا گروهی انگیزشی نیاز باشد در اینجا خود آموزشگاه باید بسته خود را تعریف کند زیرا شرایط آموزشگاه‌ها برابر نیست.
شاخص پوشش تحصیلی گلستان پایین است
حاجیلری گفت: شاخص پوشش تحصیلی ما در کشور رتبه خوبی نیست و در بین ۳۱ استان رده بیست و ششم هستیم و این می‌طلبد که دستگاه‌های فرهنگی و نهادهای تأثیرگذار به ما کمک کنند.
حاجیلری بیان کرد: تلاش کرده‌ایم تا دانش عمومی معلمان و دانش حرفه‌ای آن‌ها را ارتقاء ببخشیم و خروجی آن هم بالا رفتن کیفیت آموزش در استان است.
با وجود رشد تحصیلی که براساس مؤلفه کمی نمره نهایی در مقطع متوسطه دوم وجود دارد نمی توان گفت که افت در این مقطع برای دانش آموزان گلستانی اتفاق نیفتاده است؛ بی تردید عوامل مختلفی بر شرایط تحصیلی بچه ها تأثیر می گذارد که نمونه آن در مقطع متوسطه اول قابل مشاهد است.
لذا آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهم‌ترین ارگان‌های اجتماعی که محصول و نتیجه آن به جامعه برمی‌گردد باید در این زمینه تلاش کند تا با تعیین هدف و پرداختن به مسائل و عوامل عمده آموزشی مشکلات دانش آموزان را برطرف کند.