خبرگزاری مهر، گروه استانها: شاهرود در حالی میزبان همایش دو روزه میراث جهانی شاهرود، خرقان و بسطام بود که مهمانانی از آمریکا، ترکیه و جای‌جای ایران اسلامی شامل هنرمندان، موسیقی‌دانان، اندیشمندان اسلامی و چهره‌های دانشگاهی، مفسران تاریخ ادبیات ایران اسلامی، چهره‌های ماندگار عرصه علم و فرهنگ با دست‌پر برای تبیین اندیشه‌های عرفایی مانند ابوالحسن خرقانی و بایزید بسطامی آمده بودند، عارفانی که هرکدامشان برای یک کشور کافی هستند تا بتوانند سالانه میلیون‌ها نفر را به خود جذب کنند و هر دویشان در فاصله ۲۵ کیلومتر از دیگری، در یک شهرستان جمع هستند و این اتفاقی نیست و نشان از تربیت علما و فضلای نامداری چون آیت‌الله‌العظمی شاهرودی، آیت‌الله آقابزرگ اشرفی، ابن یمین فرومدی، فروغی بسطامی، علاءالدوله سمنانی، بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی، شیخ حسن جوری و شیخ عمادالدین و ... در استان سمنان دارد.
در این همایش اما نواده بیست و دوم مولانا نیز از کشور ترکیه حضور داشت مهمانان دیگر شهرام ناظری استاد آواز ایران بود و شاهو عندلیبی او را همراهی می‌کرد، بسیاری از اندیشمندان ادبیات و تاریخ ایران نیز در این همایش حضور داشتند چهره‌های نامداری که هرکدامشان کوله‌باری از اندیشه و تجربه و تدریس در دانشگاه‌های دنیا را به همراه دارند لذا این همایش برای شاهرود فرصتی طلایی برای شناساندن میراث جهانی‌اش به دنیا بود و از سوی دیگر آشنایی مردم با مقوله‌ای که به آن گردشگری عرفانی و یا توریسم فرهنگی می‌گویند در ادامه نگاهی اجمالی به سخنرانی‌ها و موضوعات پیرامون این همایش دوروزه به‌صورت جمع‌بندی می‌پردازیم.
امروز باید بیش از گذشته بر روی افکار اندیشمندان تمرکز کرد
مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب در این همایش و در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه در این مرکز حدود ۴۰۰ کتاب به چاپ رسیده است، گفت: از این تعداد ۴۰ عنوان کتاب پیرامون عرفان و فلسفه است.
اکبر ایرانی بابیان اینکه در شاهرود شخصیت‌هایی وجود دارد که ناشناخته هستند، گفت: این همایش می‌تواند به شناخت و چاپ آثار آن‌ها در میراث مکتوب کمک کند.
وی همچنین بابیان اینکه مقالات افرادی نظیر ملاصدرا پیرامون بایزید بسطامی را نباید نادیده گرفت، افزود: کتاب‌ها و آثار این بزرگان قابل‌بررسی در میراث مکتوب است که با بهره‌گیری از این فرصت می‌توان شخصیت‌های بزرگ ایرانی که مورد بی‌مهری قرار گرفتند را بهتر شناخت.
ایرانی بابیان اینکه امروز باید بیش از گذشته بر روی افکار و اندیشه‌های افرادی نظیر مولانا کارکرد، ابراز داشت: برگزاری این همایش‌ها به بیان و انتقال درست اندیشه‌های عرفای بزرگ ایران کمک می‌کند و قطعاً مباحث سازگار بر پایه عقل و منطق موردقبول اهل‌دل خواهد بود.
نسبت به شناخت عرفای کشور فقیر هستیم
شهرام ناظری استاد آواز ایران در حاشیه برگزاری این همایش بزرگ در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان اینکه نسبت به شناخت عرفای کشور فقیر هستیم، گفت: توجه به موسیقی عرفانی در تعالی روح و ذهن مردم تأثیر مثبت دارد همچنین سلطان العارفین بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن خرقانی ازجمله پایه‌های اصلی عرفان در کشور محسوب می‌شوند که در حقیقت این روند حرکت حکمت خسروانی و عرفانی بزرگ بشری ما همه درگرو این عرفا است
مردم برای هر چیز اصیل و درست شور و اشتیاق دارند، این خود گام بزرگی در راستای موسیقی عرفانی محسوب می‌شود
وی که در گفتگو با خبرنگار مهر، سخن می‌گفت بیان کرد: مردم برای هر چیز اصیل و درست شور و اشتیاق دارند، این خود گام بزرگی در راستای موسیقی عرفانی محسوب می‌شود که درواقع رشد همین موسیقی در تعالی روح و ذهن مردم تأثیر مثبتی خواهد داشت.
وی بابیان اینکه برای شناخت عرفا و به‌ویژه افراد خاصی نظیر شیخ ابوالحسن خرقانی و سلطان العارفین بایزید بسطامی برنامه‌ریزی مناسبی صورت نمی‌گیرد، ابراز داشت: متأسفانه برای شور و اشتیاق مردم نیز در این حوزه کاری انجام نمی‌شود.
ناظری بیان کرد: عرفای زاده شاهرود جزو نوابغ بشری محسوب می‌شوند که در تمام دنیا فقط یک نمونه از آن‌ها وجود دارد طبیعتاً توجه به عرفان و شناخت عرفا باید جدی‌تر گرفت و برای آن تصمیمات لازم را اتخاذ کرد.
استعمار به دنبال استحاله بزرگان ما است
یکی دیگر از سخنرانان این همایش بزرگ، حسینی شاهرودی نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس بود تنها مسئولی که قاطعانه از برگزاری این همایش ابراز حمایت کرد، وی در سخنان خود گفت: ملت ایران پشتوانه عظیم سرمایه معنوی است که می‌تواند بااقتدار روبه‌جلو پیش رفته و دستخوش تلاطم روزگار نشود، به گواهی تاریخ، پیوند میان ایران و اسلامی از ابتدا بر پایه معرفت و شناخت حاصل شد و مصداق بارز آن ارتباطی است که میان برخی بزرگان این مرزوبوم هم‌عصر رسول‌الله(ص) و ائمه اطهار(ع) وجود داشته و حتی در سال‌های پس از اسلام در دوران سلجوقیان و حتی مغولان نیز به‌واسطه خودباوری و غنای فرهنگ و استحکام ارزش‌های اخلاقی حاکم بر جامعه ایرانی نه‌تنها نتوانستند زبان ما و نگرش ما و فرهنگ نیز تغییر دهند بلکه به‌ناچار خودشان از ترویج دهنگان هنر، ادب و ایمان مردم ایران شدند.
حسینی شاهرودی بیان کرد: آثار این ترویج فرهنگی در نثر و نظم و معماری دوران تاریخی مانند سلجوقی به‌وفور مشاهده می‌شود اما امروز جامعه ما بیش‌ازپیش به یک تحول فرهنگی و انقلاب واقعی فرهنگی برای احیای اخلاق نیازمند است و این امر جز با تمسک به آموزه‌های ناب اسلامی و اندیشه‌های تابناک اندیشمندان و مفاخر ملی و مذهبی امکان‌پذیر نیست همچنین باید گفت بی‌شک تفاخر به داشته‌های فرهنگی و کهن ایران و بزرگداشت مقام و شخصیت عرفا و بزرگان اسلامی به معنای سکون در تاریخ نیست و لذا گرامیداشت بزرگان این خطه، گرامیداشت گذشته و تاریخ اصیل ملت ایران اسلامی محسوب می‌شود.
نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌عنوان یک مرجع و عارف اسلامی در بیانات خودشان در سال۸۵ برای جلوگیری از این جریان شوم استعماری حساب مدعیان عرفان‌های نوظهور شرق و غرب از عرفای بزرگی مانند بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن بسطامی را جدا کردند.
حسینی شاهرودی بابیان اینکه این همایش سرآغازی برای تجلیل از مفاخر و فرهیختگان شاهرود و میامی است، اضافه کرد: در همین راستا از کارگروه مردمی نخبگان و اساتید تقاضا داریم با تشکیل دبیرخانه دائمی این ستاد، سرمایه‌های عظیم معنوی این منطقه را بیش‌ازپیش ارتقا دهند.
۲۵۰ بیت از اشعار مولانا درباره بایزید بسطامی سروده شده است
مجدالدین کیوانی استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه در مجله مولانا رومی با همکاری دانشگاه انگلستان و قبرس که در موسسه میراث مکتوب به چاپ می‌رسد حضور بایزید بسطامی در اشعار مولانا موردبررسی قرارگرفته است، ابراز داشت: ۲۵۰ بیت از اشعار مولانا درباره بایزید بسطامی است و مولانا او را در صدر همه عرفا قرار می‌دهد.
وی بابیان اینکه سنخیت فکری و عرفانی بین مولانا و بایزید باعث می‌شود که او بیش از همه به بایزید توجه داشته باشد، افزود: در هر دو بزرگوار توجه به مکتب خراسانی و عشق عارفانه وجود داشته است و از سوی دیگر در اشعار مولانا و بایزید پارادوکس و تناقض‌گویی به چشم می‌خورد.
مطرح‌شدن مفاخر و شخصیت‌های تأثیرگذار بر جامعه می‌تواند الگوی خوبی برای نسل فعلی ما محسوب شود
مترجم کتاب پله‌پله تا ملاقات خدا بابیان اینکه بایزید بسطامی در زمان حیات خود دارای شخصیت کاریزماتیک بوده است، ابراز داشت: این سبک و سیاق از زمان حیات وی تا زمان مولانا در وجود او بوده است که این افتخاری برای ما محسوب می‌شود که نویسندگان و محققان بیان می‌کنند که مولانا در پنج قصه از کتاب خود اختصاصاً به بایزید پرداخته است.
کیوانی در ادامه تصریح کرد: قصه‌های مطرح‌شده منصوب به بایزید مطابق با گرایش‌های فکری او است که در تذکره الاولیا با تغییراتی این مباحث بیان می‌شود که درواقع هرکدام از این قصه‌ها بایزید را در مقام خاصی ازجمله سالک راه، معلم و استاد و عالم قرار می‌دهد.
معرفی مفاخر برای جلوگیری از ترویج عرفان کاذب ضروری است
معاون وزیر ارشاد نیز در بین مردم شاهرود، مهمان این همایش بزرگ بود محمدمهدی احمدی در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه معرفی مفاخر شاهرود برای جلوگیری از ترویج عرفان کاذب ضروری است، ابراز داشت: مطرح‌شدن مفاخر و شخصیت‌های تأثیرگذار بر جامعه می‌تواند الگوی خوبی برای نسل فعلی ما محسوب شود چراکه فطرت انسان اجتماعی و لازمه آن الگوپذیری است که سبک زندگی افراد از همین الگو نشئت خواهد گرفت.
وی با ابراز اینکه شناخت نسل فعلی نسبت به مفاخر، علما، عرفای گذشته و شناخت سبک زندگی آن‌ها باعث می‌شود این نسل زندگی خود را بر اساس بزرگان شکل دهد، افزود: نسل جدید بااحساس هویت دیگر نیازی به پناه بردن به الگوهای متعارف و متضاد بافرهنگ ایرانی نخواهد داشت.
مشاور وزیر فرهنگ ضمن بیان اینکه با معرفی عرفان واقعی شکل‌گرفته بر تفکر قرآنی و اهل‌بیت (ع) عرفان کاذب کنار خواهد رفت، ابراز داشت: متأسفانه این نوع عرفان‌های کاذب هیچ ماهیت دینی واقعی در جامعه ندارند و باید عرفای اصیل که عرفان آن‌ها زاییده تفکرات دینی و سخنان ائمه (ع) است جایگزین آن‌ها شود.
احمدی در ادامه تصریح کرد: متأسفانه برخی کشورها به مصادره شخصیت‌های فرهنگی ما روی آوردند و آن‌ها را به خود نسبت می‌دهند و نسل بعدی نیز به دلیل عدم آگاهی، به انحراف کشیده خواهد شد، بنابراین معرفی این بزرگان نظیر شیخ ابوالحسن خرقانی و سلطان العارفین بایزید بسطامی از مصادره فرهنگی آن‌ها جلوگیری می‌کند.
جای شبهه‌ای در تأثیرگذاری عرفان اسلامی ایرانی در جهان نیست
نواده مولانا نیز مهمان این همایش بود خانم آسین چلبی در گفتگو با خبرنگار مهر، بابیان اینکه تأثیر اندیشه‌های مولانا مرزها را درنوردیده و به‌صورت جهانی در محافل مختلف موردبحث و بررسی قرار می‌گیرد، ابراز داشت: بدون شک وجود علمای ایرانی در عرفان اسلامی بی‌تأثیر نبوده است چراکه خوشبختانه در جغرافیای عرفان اسلام قرار داریم که همه یکدل و یک جان از کلام واحدی سخن می‌گویند.
وی بابیان اینکه هیچ جای شبهه‌ای برای تأثیرگذاری عرفان اسلامی ایرانی در جهان نیست، افزود: این اثرگذاری را امروز می‌توان در ادبیات جهان نیز مشاهده کرد که صدها سال بعد از مولانا همچنان کلام آن‌ها در آثار نویسندگان مشهور کشورهای دیگر به چشم می‌خورد.
نواده مولانا بابیان اینکه برادرم فاروغ چلبی ریاست بنیاد جهانی مولانا را بر عهده دارد، ابراز داشت: از کودکی می‌دانستیم که باید از مولانا همانند یک الماس گران‌بها نگه‌داری کنیم لذا در خانواده اشاعه فرهنگ مولانا را وظیفه خود دانسته و تلاش برای رسیدن به این مهم همچنان ادامه دارد.
چلبی در ادامه تصریح کرد: علیرغم تلاش‌های صورت گرفته در راستای شناختن مولانا شاید زوایای این شخصیت برجسته هنوز برای عده‌ای از عموم مردم به‌طور کامل معرفی نشده است که این وظیفه ما را در بنیاد جهانی مولانا در راستای انتقال اندیشه‌های ایشان سنگین‌تر می‌کند.
بسطام و خرقان شاهرود ازجمله مراکز فرهنگی فعال تاریخ
استاد تاریخ و فلسفه علم بابیان اینکه عموم بزرگان و عرفای بزرگ ما در فضای شهری زندگی می‌کردند، گفت: بسطام و خرقان شاهرود ازجمله مراکز فرهنگی فعال درگذشته بوده است.
حسین معصومی همدانی با بیان اینکه وجه بارز تمدن ما شهری بودن آن است، ابراز داشت: زندگی فکری ما شهری بوده است و عموم بزرگان و عرفای بزرگ ما در فضای شهری زندگی می‌کردند از سوی دیگر یکی دو نسل قبل از خرقانی بزرگ‌ترین عرفای ما در بغداد مهم‌ترین شهر جهان اسلام زندگی می‌کردند لذا تصور دور بودن عارف از اجتماع باطل است زیرا در آن زمان مراکز فرهنگی در دل شهرها مستقر بودند و طبیعتاً فردی نظیر شیخ ابوالحسن خرقانی زاده شهر محسوب می‌شود.
وی افزود: مولانا با کوچ از بلخ به قونیه به سمت یکی از شهرهای بزرگ آسیای میانه گام برمی‌دارد که در این مراکز شهری ارتباط بین مردم قوی بوده است و این‌طوری نمی‌شود تصور کرد که فلاسفه خیلی از عرفا خبر نداشتند بلکه عرفا و فلاسفه با همه اختلافات مایل به ارتباط با یکدیگر بودند.
استاد تاریخ و فلسفه علم، با بیان اینکه فضای زندگی بزرگان و عرفای ما بسیار فرهنگی بوده است، اضافه کرد: نمی‌توان قبول کرد که هیچ صورت فکری پشت این قضیه نباشد، در زمان آل‌بویه به دلیل برخورداری از پایتخت‌های متعدد باعث تنوع و گسترش مراکز فرهنگی شد که درواقع شاید منطقه‌ای مانند بسطام و خرقان یکی از مراکز فرهنگی فعال در آن زمان بوده است.
قدردان چهره‌های ماندگار باشیم
استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران بابیان اینکه وجود عرفای نامدار در طراحی قرن چهارم و پنجم هجری نشان می‌دهد که اندیشه مهمی پشت آن بوده است، ابراز داشت: بیش از هزاران سال پیش در ایران سه تمدن با یکدیگر برخورد کردند شواهد دیرینه‌شناسی نشان می‌دهد اقوام بومی، مهاجران و همسایگان ایران مثل بابل و سومر که از دانش بسیار گسترده‌ای برخوردار بودند در این سرزمین ساکن شدند.
محمود جعفری دهقی در ادامه تصریح کرد: افرادی که به‌عنوان مغان با در پیش گرفتن اندیشه‌های سیاسی و روحانیت توانستند آن را به آتن منتقل کنند در این سرزمین‌ها مدارس ایرانی تأسیس و حکمت در آن‌ها تدریس می‌شد، در طول هزاران سال این اندیشه‌ها به رشته‌های فلسفه، نجوم و پزشکی در دانشگاه جندی‌شاپور راه پیدا کرد و بعدها شاهد هستیم این اندیشه‌ها در بین الحکمه به زبان عربی ترجمه شد.
وی بابیان اینکه در طول تاریخ اندیشه‌های تمدن ایرانی به مغرب زمین راه پیداکرده است، افزود: باید باور کنیم دوره تعالی اسلامی حاصل اندیشه‌های چندین ساله ایرانیان است و به‌مرور این موارد منتقل شدند و دانستن این موارد وظیفه ما را در قبال حفظ داشته‌های خودمان بیشتر می کند.
رونمایی از آثار و اجرای آواز بخش‌های جانبی همایش میراث جهانی شاهرود
همایش میراث جهانی شاهرود، خرقان و بسطام برنامه های متنوعی نیز داشت از جمله بازدید از مقبره ابوالحسن خرقانی و حضور در مزار بایزید بسطامی، برگزاری کارگاه های تخصصی با موضوعاتی مانند زبان، گویش، عرفان، شناخت عرفای بزرگ، اندیشه و فلسفه و ... که با حضور خوب مردم روبرو شد. همچنین ازدحام مردم در اختتامیه این مراسم که به میزبانی برج کاشانه بسطام برگزار می‌شد به دلیل اجرای برنامه توسط شهرام ناظری، شاهو عندلیبی و سخنرانی چهره‌های شاخص کشور از جمله موارد قابل ذکر این همایش بزرگ بود.
در این همایش کتاب دستور الجمهور تألیف احمد بن الحسین بن شیخ خرقانی با کوشش محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار رونمایی شد، از سوی دیگر اهدای نشان عالی بنیاد مولانا به حسینی شاهرودی نماینده شاهرود و میامی در مجلس، اهدای نشان قونیه توسط نواده مولانا به نوازنده نی شاهو عندلیبی و معرفی یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار شهر بسطام در قرون گذشته ازجمله حواشی این مراسم بود.
همایش میراث جهانی شاهرود، خرقان و بسطام اما با بی مهری بسیاری نیز از سوی برخی مسئولان و موثرین روبرو شد، ولی در نهایت باید گفت این همایش دستاوردهای وسیعی را برای شناساندن مفاخر این مرز و بوم داشت.