خبرگزاری مهر، گروه استانها- زهرا بهرامی: به گفته مدیران و تصمیم گیران در حوزه جهادکشاورزی گلستان، استان به سمت کشاورزی مدرن و پیشرو در حرکت است اما به گفته کارشناسان این حرکت کند بوده و می‌توان از آن به حرکت لاک پشتی تعبیر کرد.
هم اکنون بیش از ۷۰ درصد اقتصاد گلستان به طور مستقیم و غیرمستقیم به کشاورزی وابسته و این استان از داشتن صنایع بزرگ محروم است؛ لذا عبور از کشاورزی سنتی می‌تواند یکی از محورهای اصلی توسعه استان باشد.
بر اساس تعریف‌های ارائه شده کشاورزی نوین یا صنعتی بر چهار اصل تولید بذر مناسب کمی و کیفی، استفاده اصولی از آفت کُش‌ها، تغذیه گیاهی مناسب و میکانیزاسیون کشاورزی استوار است.
به تعبیر دیگر کشاورزی مدرن، کشاورزی علمی و اصولی و همگام با ترویج و آموزش است اما به گفته کارشناسان، گلستان برای عبور از کشاورزی سنتی از سه مولفه اصلی کشاورزی نوین غفلت کرده و فقط به بخشی از مکانیزاسیون کشاورزی (تجهیز و نوسازی ماشین آلات و ادوات) توجه دارد.
خبرگزاری مهر با حضور مدیران جهادکشاورزی استان گلستان، اعضای خانه کشاورز استان و کشاورزان پیشرو نشست تخصصی چالش‌های پیش رو عبور از کشاورزی سنتی و رسیدن به کشاورزی مدرن را برگزار کرد و در این میزگرد چالش‌های اصلی این حوزه مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
ابتدا رئیس اداره مکانیزاسیون جهادکشاورزی گلستان در پاسخ به این سوال که گلستان برای عبور از کشاورزی سنتی چه گام‌هایی را برداشته و چه مسیری را برای حرکت در این حوزه ترسیم کرده است، سیمایی از مکانیزاسیون استان ارائه و اظهار کرد: در پنج سال گذشته شاهد تغییرات کیفی در حوزه مکانیزاسیون گلستان هستیم و کل ماشین آلات و ادوات کشاورزی استان از ۱۴۳ هزار دستگاه در پایان سال ۱۳۹۱ به ۲۱۷ هزار دستگاه رسیده است.
سالانه ۱۴ درصد رشد داشتیم
عیدی محمد فاروقی با بیان این‌که افزایش ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی سالانه ۱۴ درصد رشد داشته است، افزود: بر مبنای تکلیف برنامه پنجم توسعه رشد و توسعه مکانیزاسیون را با نگاه به فناوری‌های نوین در دستور کار قرار دادیم و ضریب مکانیزاسیون استان را از ۱.۰۹ درصد در پایان سال ۹۱ به ۱.۶ درصد رساندیم.
وی با اشاره به این‌که آمار گویای این مطلب است که گلستان در حوزه افزایش ماشین‌های کشاورزی فراتر از برنامه عمل کرده است، گفت: گلستان با مشارکت خوب بهره برداران به لحاظ تعداد کمباین رتبه دوم، تراکتور رتبه پنجم، سمپال رتبه نخست، کارنده رتبه سوم کشور را داراست و در سایر ادوات در پنج سال اخیر از استان‌های وسط جدولی به استان‌های صدر جدولی ارتقاء پیدا کرده است.
ماشین آلات و ادوات کشاورزی تولید داخل بر اساس نیاز کشاورز تولید نمی‌شود؛ صنعت‌کار ماشین آلات و تجهیزات را می‌سازد و ویترین می‌کند و کشاورز مجبور به خرید آن استوی اضافه کرد: هم اکنون گلستان در خرید اداوات و ماشین آلات کشاورزی، خاک ورزها و کارنده‌ها توفیقات خوبی داشته و تنها در ناوگان برداشت (کمباین و حمل محصولات کشاورزی) مشکل داریم.
فاروقی تصریح کرد: گلستان به رغم داشتن ناوگان فرسوده برداشت، رتبه پنجم کشور را کسب کرده و ضایعات آن در این حوزه حدود ۴.۵ درصد است که از میانگین کشوری ۵.۷ درصد، پایین تر است.
وی از برگزاری دوره‌های آموزشی و بازآموزی معاینه فنی و ... برای کشاورزان و رانندگان خبر داد و خاطرنشان کرد: وضعیت مکانیزاسیون استان به سمت بهبود کمی و کیفی در حرکت است و در نوسازی و بهسازی ماشین آلات و تجهیزات در مسیر توسعه قرار گرفته‌ایم.
ماشین آلات در انبارهای کشاورزان خاک می‌خورد
مکانیزاسیون کشاورزی مفهوم گسترده‌ای دارد و استفاده از علوم ریاضی، آمار شیمیایی، اکولوژیک و حتی دستیابی به سامانه‌های نوین آبیاری و ... را شامل می‌شود و نمی‌توان این اصل را در خرید ماشین آلات و ادوات کشاورزی خلاصه کرد.
با این وجود فاروقی معتقد است وضعیت مکانیزاسیون کشاورزی گلستان به سمت بهبود کمی و کیفی در حرکت است و در مسیر توسعه قرار گرفته است اما سوال اساسی اینجاست آیا این ابزار و تجهیزات از کارآیی لازم برخوردار است و پاسخگوی نیاز کشاورزان گلستانی هست. آیا می‌شود با اتکاء به آن اذعان داشت که گلستان از کشاورزی سنتی عبور کرده و در مسیر کشاورزی مدرن و نوین در حرکت است.
این سوال را دبیر خانه کشاورز استان گلستان پاسخ داد و گفت: آن‌چه توسط رییس اداره مکانیزاسیون بیان شد آمار و اطلاعات موجودی ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی در استان است اما از کارآمدی این ابزار صحبتی نشد.
تولیدات داخل جوابگوی نیاز کشاورزان نیست
علی قلی ایمانی افزود: سال‌های سال کشاورزان محکوم هستند تراکتور ساخت داخل را خریداری کنند؛ هرچند بهتر از شخم با اسب و گاو است اما جوابگوی نیاز کشاورزان نیست و نمی‌توانیم بگوییم کشاورزی گلستان دیگر سنتی نیست و از ماشین آلات و ابزار به روز استفاده می‌کنیم.
وی با بیان این‌که تولید ماشین آلات کشاورزی کشور در انحصار یک یا چند شرکت است، ادامه داد: ماشین آلات و ادوات کشاورزی تولید داخل بر اساس نیاز کشاورز تولید نمی‌شود؛ صنعت‌کار ماشین آلات و تجهیزات را می‌سازد و ویترین می‌کند و کشاورز مجبور به خرید آن است حال آن‌که این تجهیزات در یک زمین پاسخگوست و در زمین دیگر کارآیی ندارد.
رییس بنیاد گندمکاران کشور با تأکید بر این‌که صنعت ما باید در خدمت کشاورزی باشد و ماشین آلات و تجهیزات بر اساس نیاز زراعت تولید شود، اظهار کرد: چند سالی است همه (مدیر و کارشناس و دادستان و ... ) می‌گویند بقایای کشاورزی (گندم، کلزا و ...) را پس از برداشت آتش نزنید؛ اما هیچ کس به این سوال پاسخ نداده اگر آتش نزنیم چگونه کشت دوم انجام دهیم؟ با بقایای جمع آوری شده که برای خوراک دام هم کاربرد ندارد چه کنیم؟
وی اضافه کرد: آیا برای کشاورز با پنج هکتار زمین توجیه اقتصادی دارد که یک میلیارد تومان برای خرید تراکتور، کارنده و سایر ادوات هزینه کند؟
ایمانی با بیان این‌که انبار کشاورزان گلستانی از ادوات و تجهیزاتی که خاک می‌خورد پُر است، متذکر شد: ابزار و ادوات باید بر اساس نیاز کشاورزان منطقه، طراحی و ساخته شود.
نگاه به کشاورزی باید تغییر کند
وی با تاکید بر این‌که برای عبور از کشاورزی سنتی باید نگاه به کشاورزی تغییر کند، گفت: هم اکنون دو نگاه به کشاورزی وجود دارد؛ نگاه نخست سیاست‌گذاری‌های اقتصاد مقاومتی است که کشاورزان در کنار امنیت غذایی، در مقابل تکانه‌های دشمن با چنگ و دندان باید تلاش کنند، استقلال کشور حفظ شود.
امکانات و تجهیزات به روز در بازار موجود است اما جیب کشاورز خالی است و توان خرید آن را ندارد؛ ارقام داخلی و خارجی بذر هم وجود دارد اما اطلاعات علمی وارد عرصه زراعت استان نمی‌شود وی افزود: بر مبنای نگاه دوم کشاورزی محور توسعه نیست و سهم آن از اشتغال کم و ناچیز است و هرساله درآمد ناخالص ملی آن پایین می‌آید؛ کشاورزی ۱۰ درصد درآمد ناخالص ملی و ۱۷ درصد اشتغال را به خود اختصاص داده است و سرمایه گذاری در این بخش کارآمدی لازم را ندارد.
به گفته ایمانی هم اکنون این دو نگاه به کشاورزی در کنار هم قرار دارد و همین امر باعث شده فراز و فرود بخش کشاورزی زیاد باشد؛ یک روز در تولید گندم خودکفا شده و روز دیگر به وارد کننده بزرگ گندم تبدیل می‌شویم.
وی متذکر شد: برای عبور از این مرحله نیازمند تغییر نکاه‌ها در این حوزه هستیم و باید اسناد بالادستی تکلیف را مشخص کند که به طور دقیق از کشاورزی چه انتظاری دارد و باید کدام نیاز را مرتفع کند.
دبیرخانه کشاورز استان برای عبور از سنتی کشاورزی گلستان بر تغییر نگاه به کشاورزی و مشخص بودن برنامه این حوزه بر اساس اسناد بالادستی تاکید دارد اما مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان گلستان معتقد است گلستان به سمت کشاورزی مدرن حرکت کرده اما همچنان با چالش کشاورزی معیشی و دیرپذیر بودن کشاورزان مواجه است.
از کشاورزی معیشتی عبور کنیم
محمدرضا عباسی اظهار کرد: هم اکنون انواع تجهیزات و ماشین آلات با قیمت و کیفیت مختلف در بازار وجود دارد اما توان مالی کشاورزان پایین آمده و حمایت‌های دولت کاهش یافته؛ کشاورزی معیشتی است و در حوزه مکانیزاسیون سهامی زراعی ندار یم و در این شرایط نمی‌توانیم برای پیشرفت کشاورزی استان ساز و کار فراهم کنیم.
وی افزود: هم اکنون توان علمی و نیروی متخصص داریم، ابزار و ادوات، سم پاش‌ها و کارنده‌های متفاوت را وارد استان کرده‌ایم و حتی سم‌پاشی با پهباد در گلستان را آزمایش کردیم اما برای عبور از کشاورزی سنتی باید روش‌های کشت هم تغییر کند.
مدیر زراعت جهادکشاورزی گلستان با اشاره به این‌که به سمت کشاورزی مدرن حرکت کرده‌ایم، ادامه داد: مشکل اصلی برای عبور از کشاورز سنتی را باید در عبور از کشاورزی معیشتی گلستانی جستجو کرد.
وی اضافه کرد: امکانات و تجهیزات به روز در بازار موجود است اما جیب کشاورز خالی است و توان خرید آن را ندارد؛ با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده ارقام داخلی و خارجی بذر هم وجود دارد اما اطلاعات علمی موجود وارد عرصه زراعت نمی‌شود و بخش قابل توجهی از کشاورزان استان دیرپذیر هستند.
عباسی به توضیح بیشتر این موضوع پرداخت و بیان کرد: هم اکنون ۵۰۰ کارشناس پهنه در استان فعال هستند و ۳۵۰ مرکز توزیع سموم مجاز، ۴۲۰ سم فروشی و ۵۰ تعاونی تولید در استان فعالیت می‌کنند اما هنوز هم عده‌ای از کشاورزان توصیه‌های کارشناسی را جدی نگرفته و یا سموم و نهاده‌ها را از مراکز غیرمجاز با قیمت پایین تر تهیه می‌کنند در این شرایط هم جیب کشاورز خالی می‌شود و شاهد کاهش عملکرد تولید هستیم وهم ورود سموم غیرمجاز به زنجیره غذایی، سلامت جامعه را با خطر مواجه کرده و سرطان افزایش می‌یابد.
چشم انداز توسعه‌ای برای کشاورز گلستانی تعریف نشده
کشاورز پیشرو حاضر در این میزگرد و کشاورز نمونه ملی در تولید دانه‌های روغنی بر خلاف مدیر زراعت جهادکشاورزی گلستان چالش جدی عبور از کشاورزی سنتی گلستان را در مشخص نبودن چشم انداز توسعه‌ای این بخش دانست و گفت: چشم انداز توسعه کشاورزی برای کشاورز گلستانی تعریف نشده و به دلیل نبود امنیت کافی در این حوزه هر روز تعداد کشاورزان استان کاسته می‌شود و نسل جدید رغبتی به فعالیت در حوزه کشاورزی ندارند.
فریدون فدایی افزود: کشاورزان فعال هم اگر رغبتی به سرمایه گذاری در این بخش داشته باشند احتمال سرقت تجهیزات و ادوات کشاورزی به ویژه در آبیاری نوین وجود دارد و گذاشتن نگهبان بر سر هر لوله امکان‌پذیر نیست.
وی ادامه داد: ادوات و تجهیزات کشاورزی ما بارها به سرقت رفته است و به دادستان می‌گوییم به داد ماهم برسید؛ پیشنهاد می‌دهد دور زمین کشاورزی خود دیوار بکشید؛ می‌گوییم مطابق قانون موجود، جهادکشاورزی اجازه دیوارکشی به ما نمی‌دهد. می‌گویند که فنس بکشید اما واقعا توان مالی چنین کاری برای همه کشاورزان استان وجود ندارند و اگر هم وجود داشته باشد تمام وقت باید نگهبانی حضور داشته باشد و مواظبت کند فنس‌ها را ندزدند.
فدایی اضافه کرد: در سال‌های اخیر حمایت‌های دولتی به حداقل ممکن رسیده و حمایت در پرداخت تسهیلات خلاصه شده و توان خرید کشاورزان استان هم به حداقل رسیده است.
وی تصریح کرد: اگر قرار است گلستان در مسیر کشاورزی مدرن قرار گیرد باید ابتدا برنامه و چشم انداز توسعه‌ای را برای کشاورزان ترسیم کنیم و در کنار حمایت‌های دولتی، شرکت تعاونی‌های کاشت، داشت و برداشت فعال شوند تا بار خرید تجهیزات و ادواتی که فقط در یک مقطع زمانی کوتاه مورد استفاده قرار می‌گیرد، از دوش کشاورز برداشته و امنیت شغلی و کاری کشاورزان در همه زمینه‌ها فراهم شود.