محمدرضا شرفی، استاد روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران درباره اثرات تربیتی و ظرفیت های آموزشی اربعین به خبرنگار مهر گفت: شاید از جهات مختلفی بتوان آثار تربیتی اربعین را تبیین کرد. اولین اثری که همایش میلیونی پیاده روی اربعین دارد، ایجاد روحیه استقامت و پایداری در برابر مشکلات است. زمانی که جمعیت های مختلف از کودک تا کهن سال کیلومترها راه را پیاده می روند و دراین مسافت طولانی احساس خستگی نمی کنند و دوام و پایداری از خود نشان می دهند، به این معناست که می توانند با عنایت الهی و عزم جدی در برابر مشکلات دیگر زندگی هم استقامت کنند.
ایجاد روحیه استقامت
وی تصریح کرد: حتی کودکان، نوجوانان و جوانانی که در شرف ورود به زندگی اجتماعی و در شرف تشکیل خانواده هستند، وقتی در این راهپیمایی بزرگ شرکت می‌کنند، احساس می‌کنند، توانسته اند بر یک سلسله موانعی در این راه غلبه کنند و این امر باعث می‌شود، توان خود را دربرابر مشکلات دیگر زندگی بالا ببینند و با خودشان فکر کنند وقتی خداوند به آنها توفیق داده چنین راه طولانی و مهمی را طی کنند و بر خستگی و گرسنگی غلبه پیدا کنند، بر مشکلات کوچک تر از آن هم طبیعتاً می‌توانند توفق و غلبه داشته باشند.
تأمین الگویی برای تربیت
شرفی در ادامه افزود: نکته بعدی این است که کودکان، نوجوانان و حتی جوانان ما از لحاظ تربیتی برای دست یافتن به یک شخصیت کامل نیاز به یک الگو و اسوه برای همانندسازی دارند، همان نیاز همانندسازی که در مکاتب مختلف روانشناسی از آن نام برده شده و وقتی این جمعیت‌های میدانی به سوی کربلا در این راهپیمایی عظیم حرکت می کنند، آنچه مدنظرشان است این است که آرمان سالار شهیدان را که اعتلای کلمه حق بود را بشناسند و این آرمان را حفظ کرده و به آن عشق و محبت داشته باشند. طبیعتاً هم آنها الگوی خود را پیدا می کنند چرا که انسان کاملی که دارای جمیع ابعاد پرظرفیت انسانی است، مثل حضرت سالار شهیدان(ع) برای هر کسی که قدم در این راه می‌گذارد، یک الگو، آرمان و اسوه محسوب می شود.
وی افزود: بنابراین جنبه آرمانی و داشتن الگو برای شخصیت آینده ای که هر کسی می خواهد شخصیت محکم و استواری داشته باشد، تأمین می شود و وجود سالار شهیدان الگویی در همه ابعاد است که می تواند انسان را به این سمت سوق دهد و جاذبه وجودی ایشان انسان را از نظر الگویی می تواند تأمین کند.
اجتماعی شدن
شرفی با بیان اینکه زاویه دیگری که می توان از لحاظ تربیتی به این موضوع نگاه کرد، فرایند اجتماعی شدن است، گفت: معمولاً می‌گویند انسان در سفر، خودش و ظرفیت هایش را بهتر می‌شناسد، چون بر اثر مسئولیت هایی که وجود دارد، نوعی تعاون و همکاری به وجود می آید و این مسأله فرایند اجتماعی شدن از زمانی که افراد از کاروان‌های بزرگ و کوچک حرکت می کنند تا برسند به مقصد کربلا و برگردند نوعی فعالیت کامل اجتماعی را می بینیم که هر کسی به سهم خود هم برای خود و برای دیگران کاری انجام می دهد که این امر می تواند دغدغه اجتماعی شدن را در افراد به عنوان یک مدرسه ای که میلیون ها نفر شاگرد آن هستند، پیاده کند و روند اجتماعی شدن را تسهیل کند.
توسعه و ترویج فرهنگ ایثار
این استاد دانشگاه تصریح کرد: زاویه چهارمی که می توان از نظر تربیتی، اربعین سیدالشهدا(ع) را تبیین کرد، توسعه و ترویج فرهنگ ایثار و از خودگذشتگی است. این را در دو جلوه می توان توضیح داد. خود واقعه کربلا بهترین مظهر ایثار و از خودگذشتگی است که امام حسین(ع) و اصحاب و اهل بیت بسیار باوفای حضرت نشان دادند که در طول این سفر طولانی ایثار و از خودگذشتگی را به جلوه جهانیان در آوردند. چون می خواستند کلمه حق اعتلا پیدا کند و حق بر باطل پیروز و عدالت بر ظلم پیروز شود. منزل دیگر این است که در تصاویر تلویزیونی ملاحظه می کنید که روزها و شب ها هزاران نفر در این موکب‌های پذیرایی درآمد یکسال خود را که پس انداز کرده اند، می آورند با تمام عشق و علاقه و اخلاص تقدیم راهپیمایان می کنند و از آنها خواهش می کنند که بیایید تا ما از شما پذیرایی کنیم. چنین ایثار و ازخودگذشتگی را در هیچ جا نمی‌توان دید. به طوری که وقتی افراد بر می گردند تا آخر عمرشان این صحنه ها همچنان در ذهنشان نقش می بندد.
قدرت نمایی اسلام و ایجاد احساس اعتماد به نفس
شرفی افزود: نکته دیگر پیاده روی اربعین از نظر تربیتی این است که هر کسی که به دین و شریعتی پایبند است، باید در این هزاره جدید احساس کند می‌تواند به دینی افتخار و تکیه کند که این دین می تواند منطق و پشتیبان درزندگی‌اش قلمداد شود و در سختی‌ها بتواند او را مددکار باشد. همایش اربعین نوعی قدرت نمایی اسلام در برابر دشمنان اسلام است. همه نوجوانان و جوانان و کودکان مسلمان وقتی این همایش عظیم را می بینند یک نوع اعتماد به خودشان و اعتقاد راسخ تر به مکتب شان پیدا می کنند، چون می بینند تنها مکتبی که می‌تواند، بیست و چند میلیون را با عشق و علاقه از تمام نقاط جهان به کربلا برساند فقط آیین اسلام است. هیچ دینی نمی تواند این جمعیت را برای کاری جمع کند که رنج و زحمت در آن است. این اعتقاد به این آیین به عنوان اسلام باعث می شود نوجوانان و جوانان قدر اسلام و دین خود را بدانند و انسان‌های متدین دیگر هم از این دین که توانسته خود را به نمایش جهانیان بگذارد، با تمام وجود پشتیبانی و حمایت کنند.
سفر اربعین باید با مطالعه و آگاهی باشد
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره راهکارهای دوری از خرافه پرستی و بیراهه رفتن در این حرکت عظیم گفت: طبیعتاً وقتی گروه‌ها و فرقه های مختلفی به خصوص دانش‌آموزان دبیرستانی و نوجوانان برای این مراسم حرکت می کنند، معلمانی در کنار آنها هستند که این آداب، حرکت و زیارت را به آنها توضیح می دهند، توصیه می شود حتماً قبل از این سفر با عظمت، مطالعاتی در خصوص این سرزمین مقدس و راجع به عتبات، زیارت و اسرار و فلسفه زیارت و پیام اصلی حضرت سیدالشهدا(ع) داشته باشند و بدانند در چه راهی و با چه آرمانی قدم می گذارند، در این صورت، دیگر جایی برای اشاعه خرافه به وجود نمی آید. توصیه دیگر هم به نوجوانان و جوانانی که به این سفر می روند این است که دلنوشته هایی را برای خود یادداشت کنند، این دلنوشته ها اگر تبدیل به کتاب شود که برای نسل های آینده بسیار خوب است و اگر هم این گونه نشد، هربار که خودشان این دلنوشته ها را مطالعه می کنند، آن شور و شوق حسینی که با ظهور معنوی همراه است در دل آنها زنده می شود.