خبرگزاری مهر-گروه اقتصاد- معصومه مهری: افزایش مستمر تعداد تراکنش‌های پرداخت الکترونیک به خصوص با استفاده از ابزار کارتخوان‌های فروشگاهی، هزینه‌های سربار این تراکنش‌ها را به شدت افزایش داده؛ تا جایی که تأمین هزینه‌های تمامی اقلام مرتبط با این تراکنش‌ها، به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌ها و معضلات شبکه بانکی و پرداخت کشور تبدیل شده‌است.
گذشته از کارمزد پرداختی بابت تراکنش‌ها که بنا بر محاسبات سرانگشتی، تنها طی شش ماهه نخست امسال، هزینه‌ای در حدود ۱,۶۰۰ میلیارد تومان را به شبکه بانکی تحمیل کرده، هزینه تأمین کاغذ رسید که برای انجام تراکنش‌های با کارتخوان الزامی تعیین شده، در ماه‌های اخیر افزایش یافته است؛ به خصوص اینکه افزایش سرسام‌آور قیمت کاغذ در بازار داخلی حتماً فشار فراوانی به بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت وارد آورده است.
البته محاسبه هزینه تأمین کاغذ رسید به دلایل مختلف، کار دشواری است؛ بنابراین محاسبه این هزینه، تخمینی و در بهترین حالت، برآوردی نزدیک به میانگین است؛ عواملی مانند تفاوت قیمت خرید رول کاغذ از سوی هر شرکت پی‌اس‌پی، تفاوت طول رسیدها در هر شرکت، نامعلوم بودن الگوی رفتاری پذیرندگان در عادت و اصرار بر چاپ رسید دوم یا انصراف از آن، محاسبه دقیق مقدار کاغذ مصرف شده و هزینه‌های تأمین آن را دشوار کرده‌است.
با این حال می‌توان با درنظر گرفتن میانگینی برای هر یک از این موارد، به عددی تقریبی دست پیدا کرد تا شاید بر اساس آن، نهادهای ناظر بهتر بتوانند درباره تغییر یا عدم تغییر مقررات ناظر بر صدور رسید تصمیم‌گیری کنند. بر همین اساس ابتدا با فرض اینکه پذیرندگان از چاپ رسید دوم که متعلق به آن‌ها است، صرف‌نظر می‌کنند و بدون احتساب رسیدهای صادر شده بابت خطا در تراکنش‌ها یا نبود موجودی کافی در حساب، مقدار کل کاغذ مصرف شده در هشت ماهه نخست سال ۹۷ را می‌توان تخمین زد.
شبکه پرداخت چقدر کاغذ مصرف می‌کند؟
بررسی رسیدهای صادر شده در دستگاههای کارتخوان نشان‌می‌دهد طول استاندارد هر رسید که تمام مندرجات ضروری را در خود جا داده باشد، حدود ۸ سانتی‌متر است. بر این مبنا، از ضرب تعداد تراکنش‌ها در طول هر رسید، می‌توان به مجموع طولی رسیدها دست پیدا کرد و از تبدیل این مقدار به وزن رول کاغذ و به جمع تناژ کاغذ مصرفی رسید.
با درنظر گرفتن مفروضات مذکور و با نگاهی به آمار رسمی شاپرک و تعداد تراکنش‌هایی که بابت خرید، پرداخت قبض و مانده‌گیری انجام شده، برآورد می‌شود که طی هشت ماه اول سال جاری، حدود ۲۶۵۰ تن کاغذ حرارتی مخصوص کارتخوان‌ها مصرف شده است.
هزینه کاغذ رسید برای شبکه پرداخت
به گفته فعالان حوزه پرداخت و با استعلام از بازار، قیمت هر رول ۲۰ متری کاغذ حرارتی که برای رسید استفاده می‌شود، حدود ۳۸۰۰ تا ۴,۰۰۰ تومان است؛ بنابراین با احتساب قیمتی که در حال حاضر هر رول کاغذ در بازار آزاد دارد، می‌توان به مجموع هزینه‌ای که طی ۸ ماهه اول امسال بابت تأمین کاغذ رسید کارتخوان‌ها پرداخت شده است نیز، دست پیدا کرد که رقمی در حدود ۱۵۵ میلیارد تومان است. اگر قیمت دلار را حدود ۱۰ هزار تومان نیز در نظر بگیریم، می‌توان گفت طی فروردین تا پایان آبان ماه امسال حدود ۱۵.۵ میلیون دلار صرف واردات کاغذ رسید شده است.
پیگیری‌ها از شرکت‌های پرداخت این محاسبات را با اندک تفاوت‌هایی تائید می‌کند که قاعدتاً ناشی ازتفاوت در مدل خرید و تسویه است؛ اما اغلب این شرکت‌ها در محاسباتی که برای قیمت تمام‌شده هر تراکنش داشته‌اند، هزینه هر یک رسید را بین ۱۷ تا ۱۸ تومان بدست‌آورده‌اند.
حذف یا جایگزینی رسیدهای غیرکاغذی
فرهاد محمدی، یکی از فعالان حوزه پرداخت الکترونیک در گفتگو با خبرنگار مهر برای کاهش این هزینه، روش‌های مختلفی را پیشنهاد کرد. او گفت: اختیاری کردن دریافت رسید به صورت کلی، تعیین کف رقم تراکنش برای صدور رسید، استفاده از روش‌های صدور رسید غیرکاغذی، فراهم آوردن زمینه پرداخت بدون حضور کارت از جمله این مدل‌های پیشنهادی است.
البته باید دقت داشت هرگونه تغییر در صدور رسیدها باید با دقت و با درنظر گرفتن همه ملاحظات پیرامون آن باشد؛ چرا که رسید کارتخوان، نه تنها یک رسید، بلکه سندی جهت نشان دادن صحت تراکنش است؛ یعنی فروشنده و خریدار از طریق رسید صادر شده، رقم تراکنش انجام شده را بررسی و نسبت به صحت آن اطمینان حاصل می‌کنند. چه بسا گاهی یک فروشنده بابت خرید ۴ هزار تومانی، از کارت مشتری به اشتباه ۴۰ هزار تومان کارت کشیده است؛ یا برعکس، بابت یک خرید ۴۰ هزار تومانی، به اشتباه، ۴ هزار تومان کارت کشیده است. اما بدلیل صدور رسید، فروشنده و خریدار متوجه این خطا می‌شوند و نسبت به جبران آن اقدام می‌کنند اما اگر قرار باشد صدور رسید دستخوش تغییر شود، طرفین در این زمینه دچار مشکل خواهند شد.
محمد همچنین گفت: گذشته از نقاط ضعف و قوت این پیشنهادها و عملی بودن یا نبودن آن‌ها، مهم‌ترین نکته توقف ارائه رایگان کاغذهای رُل رسید به پذیرندگان است. رایگان بودن این کاغذها باعث شده پذیرندگان در موارد متعددی از همین رول‌ها در ابزارهای دیگری مانند ترازوهای دیجیتال استفاده کنند.
وی ادامه داد: دریافت رسید کاغذی دوم که متعلق به پذیرنده است هم یکی از شایع‌ترین نتایج ارائه کاغذ رایگان به پذیرندگان است. پرینت تمام تراکنش‌های روزانه که گاه طول رسید یکپارچه را به چندین متر می‌رساند نیز یکی از رفتارهای شایع پذیرندگان در سایه دریافت رایگان کاغذ است؛ هدرروی‌هایی که از یک واقعیت سرچشمه می‌گیرند و آن هم بی‌مبالاتی در مصرف کالای رایگان است.