خبرگزاری مهر - گروه استانها- مهدی غلامی: سقانفارها در کنار حسینیه‌ها و تکایا در مازندران ساخته شده که پس از حدود دو قرن از قدمت آنها، همچنان در میان مردم دیار علویان دارای جایگاه و قداست خاصی است.
سقانفار که در برخی از مناطق مازندران به آن سقانپار یا سقاتالار هم گفته می‌شود، سازه‌ای چوبی است که با ویژگی‌های مشخص برای جمع شدن و عزاداری در ماه محرم ساخته می‌شد.
کارکرد آب رسانی سقانفارها
سقانفارها که در بیشتر جاها با چوب ساخته شدند، دارای دو طبقه هستند که علاوه بر کارکرد آبرسانی به عزاداران امام حسین (ع)، طبقه بالایی آن، محل قرارگیری نوحه خوان است و طبقه پایین نیز به عنوان چایخانه عزاداران مورد استفاده قرار می گرفته است.
به طور کلی به اعتقاد کارشناسان میراث فرهنگی مازندران، سقانفارها در کنار حسینیه‌ها تداعی کننده نقش حضرت ابوالفضل العباس (ع) در آب رسانی به یاران و خاندان امام حسین (ع) در صحرای کربلا هستند و به همین دلیل نیز زمین سقانفارها در هر منطقه‌ای موقوفه حضرت ابوالفضل (ع) است.
وجود سقانفار در کنار حسینیه‌ها و مساجد این مزیت را هم داشت که شرایط برای حضور و عزاداری مردم در محوطه این مکان‌ها نیز فراهم می‌شد و به این ترتیب شور عزاداری حسینی افزایش می‌یافت.
از معروف‌ترین سقانفارهای مازندران می‌توان به سقانفار کیجا محله در شهر بابل، شیاده و کبریاکلا در اطراف شهر بابل و آهنگرکلا، زرین‌کلا و اجبارکلا' در آمل اشاره کرد.
شماری از عزاداران حسینی اجبارکلا در شهر بابکان از توابع شهرستان آمل به رسم سنت دیرینه مراسم‌های ویژه خود در دهه نخست ماه محرم را درسقانفار این شهر با ارادت خاص و ویژه به سالارشهیدان برپا کردند.
محمد خراسانی یکی از عزاداران حسینی و از عوامل برپایی مراسم عزاداری دهه محرم در سقانپار این منطقه گفت، برپایی مراسم‌های عزاداری دهه نخست محرم در سقانفار اجبارکلا از زمان ساخت آن تاکنون هر سال پرشور وپرحرارت درمیان جوانان منطقه برپا بوده و خوشبختانه همچنان قداست و جایگاه خاص خود را حفظ کرده است.
وی درخصوص جایگاه سقانفار و باور آن در مردم منطقه افزود: در واقع تکیه، مکان نشستن پیران و ریش سفیدان روستا برای عزاداری در ایام محرم بود و جوانان نیز با گردهم آمدن در کنار سقانفارها، شورانگیزترین عزاداری را برای مظلومان صحرای کربلا انجام می‌دهند.
یکی از عزاداران خانم در کنار این سقانفار با بیان اینکه بسیاری از خانم‌ها با اعتقادات مذهبی، به حضرت ابوالفضل متوسل و سفره‌های نذری پس از اجابت نذر در سقانفارها برپا می‌کنند، گفت، با گذشت سال‌ها از قدمت این مکان، همچنان این مراسم‌ها در میان خانم‌ها نیز در طول سال به صورت دورهمی برگزار می‌شود.
معماری خاص سقانفارها با فرهنگ مازنی‌ها
آنچه که سقانفارها را از سایر نفار یا نپارها در مازندران متمایز می‌کند، معماری منحصر به فرد آنها است که علاوه بر انتخاب نوع چوب و تراشیدن خوش سلیقه آن، در به کارگیری هنرهای متنوع از نقاشی گرفته تا خطاطی و رنگ آمیزی معنادار خود را نشان می‌دهد.
کارشناس ارشد میراث فرهنگی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری شهرستان آمل دراین خصوص گفت: سقانفارها گونه‌ای از معماری بومی درشمال کشور است که با تاثیرپذیری از قیام کربلا تبدیل به معماری آئینی و مذهبی درمیان مردم این خطه شده است.
حمیدرضا علیزاده افزود: این سازه‌ها از اواخردوره صفوی و ابتدای دوره قاجار درمازندران با اعتقاد بالای مذهبی مردم استان در کنار حسینیه‌ها و مساجد ساخته شدند.
وی بر تأثیر شرایط اقلیمی و باورهای مردم بر ساخت سقانفار در مازندران تاکید کرد و گفت: وجود سقانفار در کنار تکیه یا حسینیه نمادی از حضور حضرت ابوالفضل (ع) در کنار امام حسین (ع) است.
وی افزود: بناهای مذکور در دو اشکوبه و بر روی چهار پایه قطور چوبی به فرم چهارگوش، فضایی کوچک را در حریم امامزده‌ها، تکایا و مساجد به خود اختصاص داده‌اند ارتباط بین دو اشکوب از طریق نردبان یا پلکان چوبی که معمولاً در کنار بنا ساخته شده، امکان پذیر است.
این کارشناس ارشد میراث فرهنگی مازندران با اشاره به اینکه از جمله ویژگی‌های سقاتالارها می‌توان به نوع معماری، اجزا و عناصر به کار رفته در آنها است، اضافه کرد: عناصر سقاتالارها شامل نال (واشان)، ستون، سرستون (کُماچه)، دست‌انداز، نال بالای ستون، شیرسر، نگهدار (واوند یا بادبند)، لب‌بند، شوله‌ور، تخته، درزپوش تخته، پلور، رواق (گرد رفاق)، سقف (بوم یا بام)، نرده است که علاوه بر معماری، وجود انبوهی از طرح‌ها و خط‌ها و نقش‌های رنگین با تنوع موضوعات و مضامین به‌کار گرفته شده در سقاتالارها، برای هر بیننده‌ای جذاب و جالب است.
علیزاده یادآورشد: درواقع سقاتالارها نه تنها از لحاظ معماری مختص منطقه مازندران هستند، بلکه از لحاظ نقش پردازی‌ها و خوشنویسی‌ها نیز در ارتباط با حادثه کربلا و برای به تصویر کشیدن تمثال مبارک حضرت ابوالفضل (ع)، نقوش دینی دیگری دارند که از لحاظ مذهبی نشان‌دهنده اعتقاد مردم این سرزمین به ائمه اطهار (ع) است.
ثبت بیش از ۵۵ سقانفار مازندران در فهرست آثار ملی
درهمین حال معاون حفظ و احیای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران درگفت وگو با خبرنگارمهر، به وجود بیش از ۸۰ سقانفار با قدمت بیش از یک قرن در استان اشاره کرد و گفت: تاکنون ۵۵ سقانفار در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مهدی ایزدی، از سقانفارهای بی زکیه جویبار، پهنه کلای ساری، شیاده و کبریا کلای بابل، هارون کلا و اجبارکلا آمل به عنوان معروف ترین سقانفارهای مازندران یاد کرد و ادامه داد: ثبت بقیه سقانفارهای استان نیز در برنامه این اداره کل است.
وی با بیان اینکه برخی سقانفارهای مازندران به لحاظ قدمت بالای آنها نیاز به مرمت و بازسازی دارند، گفت، در تلاش هستیم با وجود مشکلات اعتباری و حداقل با تعیین منابع مالی مورد نیاز تعدادی از این بناهای باارزش معنوی و اعتقادی استان، مرمت و بازسازی شود.
معاون حفظ واحیای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران همچنین در پاسخ به این پرسش که برای رونق بخشی و ایجاد شور گذشته در سقانفارها، این اداره کل چه برنامه‌هایی دارد، گفت: با برنامه‌های مناسبتی و خاصی که از سوی این اداره کل پیش بینی شده تلاش خواهد شد تا سقانفارهای استان که در میان مردم منطقه جایگاه بالایی دارد، احیا و در راستای ترویج آن به نسل آینده اقدام شود.
بیش از ۳۰ آئین عاشورایی مازندران در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.