به گزارش خبرنگار مهر ، در دهه اخیر، روابط ایران - مصر همواره شاهد فراز و نشیب های بسیاری بوده است. مشارکت نیروهای مصری در جنگ تحمیلی علیه ایران و هم پیمانی آن با آمریکا، وقوع انقلاب اسلامی و عقد قرارداد "کمپ دیوید" و تلاش های قاهره برای ایجاد بلوک ضد ایرانی در منطقه و نگرش های متفاوت دو کشور نسبت به مسئله مهم جهان اسلام، یعنی فلسطین، از عوامل تاثیر گذار منفی در روابط دو کشور محسوب می گردد. ولی وقوع تحولات اخیر از حمله حمله نیروهای آمریکا به عراق و نیز سیاستهای تهاجمی رژیم صهیونیستی در منطقه و اصرار بر حفظ "انحصار هسته ای " در منطقه خاورمیانه از یک سو، و تمایل مقامات دو کشور بر لزوم برقراری مجدد روابط از دیگر سو، تاثیر خاصی بر تعاملات فیمابین داشته است.
برای بررسی بیشتر موضوع، خبرنگار مهر نظر دکتر محمد مهدی مظاهری استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل را در خصوص روابط ایران و مصر جویا شد .
دکتر مظاهری در تحلیل دلایل تاریخی قطع روابط تهران - قاهره توضیح داد : پس از صدور فرمان تاریخی امام راحل(ره) به دلیل امضای پیمان کمپ دیوید از سوی دولت مصر صورت گرفت، امضای این قرارداد از سوی انورسادات، شکاف بزرگی را میان کشورهای عربی ایجاد نمود و قبح داشتن روابط با رژیم صهیونیستی را در گستره جهان اسلام شکست . البته اقدام تاریخی بنیانگذار انقلاب کاملا با سیاست های جهان عرب همپوشانی داشت. بطوری که بعد از 35 روز از اقدام ایران، اتحادیه عرب نیز ضمن محکومیت اقدام مصر، این کشور را از این اتحادیه اخراج و زمینه را برای انزوای سیاسی آن فراهم نمود.
وی در خصوص دیگر عوامل قطع رابطه وتواوم آن میان دو کشور نیز توضیح داد : بی شک تمایلات رهبران مصر برای ایجاد صلح و سازش و پیشگامی آنها در طرح های خاورمیانه ای آمریکا و نیز حضور نیروهای مصری دوشادوش نیروهای عراقی در جنگ تحمیلی و همچنین طرح ادعاهای واهی مبنی بر حمایت ایران از اسلام گرایان مصری، در ایجاد تنش و بحران در آن مقطع تاریخی تاثیر گذار بودند.
این تحلیلگر مسائل بین الملل در خصوص دلایل عملی نشدن برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور در شرایطی که ایران بویژه در دولت قبل سیاست تنش زدایی را در پیش گرفته بود گفت : در تحلیل مسئله می توان گفت که شرایط منطقه ای و بین المللی موجود، فرصت مغتنمی را برای توسعه و پیشبرد روابط ایران و مصر فرا روی مقامات سیاسی دو کشور قرارداده است بطوری که با آغاز دهه 90 وفروپاشی شوروی تهران - قاهره تمایل خود را برای آغاز مناسبات رسمی اعلام داشتند . این تمایل برای عادی سازی روابط در دوره خاتمی با اتخاذ سیاست تنش زدایی بیشتر شد. بطوری که مقامات دو کشور در مناسبات مختلف از تجدید مناسبات خبر دادند.
وی افزود : با این وجود، به نظر می رسید اراده محکمی برای تجدید روابط نزد سران دو کشور وجود نداشت، البته هنوز هم برخی از طیف های سیاسی در داخل دو کشور موافق برقراری روابط نیستند . بطوری که برخی از جریان های سکولار و وابسته به آمریکا در داخل مصر هنوز ایران را به عنوان تهدیدی برای منافع مصر معرفی می کنند. برخی مسائل جزئی همانند نامگذاری خیابانی در تهران به نام خالد اسلامبولی را عامل بازدارنده در توسعه روابط می دانند.
دکتر مظاهری در پاسخ به این سوال که در شرایط فعلی چه زمینه هایی برای همکاری دو جانبه وجود دارد گفت : بی تردید سیاست برتری جویانه رژیم صهیونیستی در منطقه و تلاش برای اشاعه تسلیحاتی کشتار جمعی ، امنیت ایران و مصر را در معرض تهدید جدی قرار داده است. به طوری که به رغم روابط رسمی بین قاهره و تل آویو، اکثر مردم مصر، رژیم صهیونیستی را به عنوان یک کشور قبول ندارند و همچنان از قدرت نظامی رو به گسترش این رژیم، احساس خطر می کنند. در واقع تلاش های ایران و مصر در قالب طرح خاورمیانه عاری از تسلیحات هسته ای (1974) می تواند نقطه مشترکی برای پیگیری همکاری های دو جانبه باشد.
این تحلیلگر مسائل بین الملل همچنین افزود : مصر بارها از حقوق هسته ای ایران در محافل بین المللی دفاع کرده است . از سوی دیگر مصر احساس می کند که بعد از اشغال عراق توسط نیروهای آمریکایی، از اهمیت استراتژیکی آن برای غرب کاسته شده است، چرا که با حضور نیروهای اشغالگر در منطقه مواضع رژیم صهیونیستی تقویت شده و این رژیم به یک متغیر تاثیرگذار مستقل در منطقه تبدیل شده است.
وی ادامه داد : از نگاه مصری ها، رژیم صهیونیستی در سایه حمایت از سیاست های تجاوزکارانه آمریکا توانسته است که ضمن حضور در مرزهای دشمنان خویش (ایران - سوریه) از وابستگی های نظامی و اقتصادی خود به هم پیمانان قبلی خود بکاهد.
دکتر مظاهری در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار مهر مبنی بر اینکه مصر تا چه حد حاضر است که به خاطر کنترل تسلیحات هسته ای رژیم صهیونیستی به روابط خود با آمریکا خدشه وارد سازد گفت : بی تردید آمریکا برای حفظ ذخیره استراتژیک خویش (اسرائیل) در خاورمیانه حاضر است تا بالاترین هزینه نظامی و مالی را متحمل شود ، تبعیض آمریکایی ها نسبت به مسائل هسته ای خاورمیانه و تاکید این کشور بر حفظ برتری نظامی صهیونیست ها و پافشاری آن برحذف تسلیحات دیگر کشورها مانند مصر، ایران، از دلایل اصلی بحران موجود در منطقه است البته آمریکا از طریق اهرم اقتصادی و کمک های نظامی به قاهره در تلاش است همچنان مصر را نیز به عنوان یک متحد استراتژیک برای خود حفظ نماید. این در حالی است که شرایط افزایش و یا کاهش میزان وامهای اعطایی آمریکا به مصر بستگی تام به چگونگی ارتباط دولتمردان مصر با رژیم صهیونیستی دارد. از این رو به نظر می رسد دولت مصر برای کاستن از وابستگی های سیاسی - نظامی خود به آمریکا و اتخاذ سیاستهای مستقل با مشکلاتی مواجه است.
این استاد دانشگاه در پایان با بیان اینکه متولیان امر سیاست خارجی کشورمان باید از فرصت موجود در بهبود روابط با مصر بهره مند گردند و با تغییر نگرش مصری ها بستر مناسبی را جهت ایجاد وحدت و انسجام در جهان اسلام فراهم سازند افزود : نکته اصلی این است که باید برای مصری ها این مسئله روشن شود که ایران اسلامی نه تنها تهدیدی برای منافع این کشور نیست، بلکه می تواند خیرخواه و هم پیمان خوبی در مقابل سیاست تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی در منطقه باشد.
دکتر مظاهری تاکید کرد : نکته دیگری که به نظر می رسد مقامات ایرانی و مصری باید به شکل جدی آن را پیگیری کنند، این است که آمریکا و رژیم صهیونیستی همچنان به دنبال اجرای طرح خاورمیانه جدید هستند، خاورمیانه ای که قرار است با محوریت و سیطره نظامی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی رژیم صهیونیستی شکل گیرد ، لذا ضرورت اتحاد کشورهای اسلامی و عربی به ویژه ایران و مصر پیش از گذشته احساس می گردد و نقش مهم دو کشور در تقریب مذاهب اسلامی و ظرفیت های بالا برای گسترش روابط در ابعاد سیاسی و فرهنگی در صورت اهتمام طرفین می تواند به نفع کل جهان اسلام باشد.