خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ- هانیه شریفی؛ سرعت شیوع ویروس کرونا و انواع و اقسام واکنش‌هایی که برای مقابله و مدیریت آن اتخاذ شده است فرصت غور کردن در جنبه‌های مغفول این جریان را گرفته است. امروز نهادها و مؤسسات مختلفی در حال ارائه تحلیل‌هایی از جنبه‌هایی غیر از مسائل بهداشتی و درمانی ویروس کرونا هستند.
کرونا بیشتر ایرانیان را مثل بقیه مردمان کره زمین خانه نشین کرده است و امروز هزاران انسان در خانه گیرکرده داریم که اکثر فعالیت‌هایشان را گاه در ذهنشان و اغلب با کمک تلفن‌های همراه انجام می‌دهند؛ دید و بازدید، مطالعه، ورزش و حتّی سفر کردن!
این روزها که کمتر کسی رغبت می‌کند تا به دیگری نزدیک شود، اقرب للناس همان تلفن‌های همراه هستند.
از پیش از شیوع این ویروس هم این جسم بعضاً سبک جایگاه مهمی در زندگی روزمره افراد داشت اما خانه نشینی و به اصطلاح فاصله اجتماعی این جایگاه را روز به روز جدی کرد. تلفن همراه است و اینترنتش! اینترنت که باشد می‌شود ساعت‌ها به آن صفحه معمولاً مستطیلش زل زد و از نقاط مختلف جهان خبردار شد و مهمانی رفت و کتاب خواند و....
طبق آمار رسمی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، میزان مصرف اینترنت در روزهای شیوع ویروس کرونا و خانه‌نشینی بسیاری تا ۵۰ درصد نسبت به یک روز عادی افزایش داشته است
بهار که دانشجوی ۲۲ ساله ساکن تهران است این روزها مثل خیلی از ما به خاطر ترس از کرونا از خانه بیرون نمی‌رود. او می‌گوید از اواسط اسفند ماه تا امروز در خانه است. در گفت‌وگوی کوتاهی که با او داشتم از مصارف رسانه‌ایش در این دوران پرسیدم.
او در این مدت چندین برنامه جدید به تلفن همراهش اضافه کرده تا فعالیت‌هایش را در آن‌ها پیگیری کند. او با تلفن همراهش ورزش می‌کند، در جلسات کاری و دانشگاهی‌اش شرکت می‌کند، در کنسرت‌های آنلاین، که خودش پدیده‌ای نوظهور و زاییده این ویروس ناخوانده است، شرکت می‌کند، فیلم تماشا می‌کند. برای تازه کردن دیدار با دوستان و خانواده‌اش از تماس‌های تصویری استفاده می‌کند که می‌گوید قبلاً استفاده چندانی از این امکانات نداشته. از او در باره‌ی میزان فعالیتش در شبکه‌های اجتماعی پرسیدم که به گفته-ی او تولیداتش در این فضاها بیشتر شده و خانه‌نشینی خلاقیت او را برای تولید محتوا تقویت کرده.
تحلیل جدیدی که توسط نیویورک تایمز انجام شده نشان می‌دهد که کووید ۱۹ همان‌طور که قابل پیش بینی بود مصرف رسانه‌ای زندگی روزمره مردم را تغییر داده است؛ در این تحلیل آمده است که اپلیکیشن‌های ویدئو کنفرانس و پیام‌رسانی افزایش شدیدی در تعداد کاربران تجربه کرده‌اند.
مدیر مارکتینگ فیدیبو در گفت و گو با مهر گفت: استفاده از این برنامه در این زمان حدود ۷ برابر افزایش داشته است و از مجموع ۵۰۰ کتاب تخفیف خورده این مجموعه، ۲۵۰ کتاب با تخفیف ۹۰ درصدی ارائه شدند تا استفاده کاربران از این برنامه سهل‌تر باشد.
این تغییرات در رژیم مصرفی افراد متعلق به گروه و سن خاصی نیست و به دلیل فراگیری این ویروس، پیامدهای آن گریبان‌گیر تمام جامعه است.
خانم خانه‌داری که به نظر می‌رسد نباید این دوران خانه نشینی برایش تازگی داشته باشد هم از تغییرات سبک زندگی اش می‌گوید: با اینکه کارم در خانه به نسبت قبل بیشتر شده و برای پخت یک غذای ساده باید چندین بار مواد اولیه و وسایل کارم را ضدعفونی کنم اما برای تهیه مواد غذایی دیگر از منزل خارج نمی‌شوم و از امکانات خرید آنلاین استفاده می‌کنم تا کمتر در معرض خطر ابتلاء قرار بگیرم. در جلسات مذهبی شرکت می‌کنم و سعی می‌کنم فشار محدودیت‌های این دوران را کمتر کنم.
این ویروس بر رفتار مذهبی و دینی مردم تأثیر گذاشته، مناسک عبادی جمعی را تعطیل کرده، در مساجد، حرم‌ها را بسته، آئین‌های مذهبی را لغو یا محدود کرده است؛ پدیده نسبتاً جدید دیگری که در این دوران روی کار آمده مجالس ترحیم آنلاین و برگزاری هیئت‌ها به صورت لایوهای اینستاگرامی و زیارت امکان متبرکه در صفحه گوشی‌های موبایل.
البته قبل از این دوران نیز نرم افزارهای زیادی در جهت پخش مستقیم مراسم مذهبی تولید شده بودند اما به دلیل شرایط خاص این برهه زمانی میزان استفاده از آن‌ها و فراگیرتر شدنشان بیشتر به چشم می‌آید
کودکان و نوجوانان گروه دیگری هستند که امکان گریز از این ویروس و پیامدهای آن را ندارند و اتفاقاً به دلیل حساسیت‌های آن‌ها بیش از پیش نیاز به مراقبت دارند.
این گروه که از خانه نشینان اولیه این ویروس هستند، با تعطیلی کلاس‌های درسی‌شان امکان استفاده از فیلم و سرگرمی‌های بسیاری را در بستر رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر را پیدا کرده‌اند. فیلیمو و بازار از نخستین پلتفرم‌هایی بودند که با رایگان کردن انیمیشن‌های خود، دسترسی این گروه به محتواهایشان را آسان کردند.
به گزارش سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا)، رسانه‌های فیلم‌نت، کاناپه، نماوا، دیجیتون، نمایش نت، اپیدو هر کدام با ارائه تسهیلاتی به کاربران خود سعی در اجرای مسئولیت‌های اجتماعی‌شان دارند.
روابط عمومی فیلیمو از تغییر رفتار کاربران این پلتفرم در روزهای شیوع ویروس کرونا گزارش داد و اعلام کرد: رشد ۶۵ درصدی میانگین دقیقه تماشای روزانه در حالی در یک ماه گذشته در فیلیمو ثبت شده است.
برگزاری کلاس‌های دانش‌آموزان به صورت آنلاین هم امکان دیگری بود که در این مدت دانش‌آموزان و اهالی آموزش را حسابی به خودش مشغول کرده. این مدل آموزش ویژگی‌ها و الزامات متفاوتی از شیوه‌های حضوری دارد. ویژگی بارز آن تغییر ارزش‌های سرکلاس نشستن به شکل سنتی است؛ تا پیش از این شیوه‌ی حضور در کلاس درس بسیار حائز اهمیت بود و به طور مثال دانش‌آموزان حق حضور در کلاس بدون پوشش فرم مدرسه‌شان را نداشتند اما حالا آنان از روی تخت خواب و کاناپه‌های خانه‌ها کلاس‌ها را دنبال می‌کنند.
آرسام و رهام دو برادر تازه وارد مدرسه‌ای هستند که بعد از گذشت چند ماه از شروع سال تحصیلی حالا باز هم در خانه هستند اما این بار به عنوان دانش‌آموز و محصل، آن‌ها در این مدت حسابی وارد فضای مجازی و امکانات مختلفش شده‌اند؛ در طول روز چندین ساعت از تلفن همراه مادرشان با دوستان خود در شبکه‌های اجتماعی صحبت می‌کنند و قرارهای مجازی برای دیدار یکدیگر می‌گذارند.آن‌ها هنوز به طور جدی با ضوابط آموزش‌های سنتی سرکلاس آشنا نشده وارد فضای ناآماده آموزش آنلاین شدند. رهام که هنوز حروف الفبا را کامل یاد نگرفته سخت می‌تواند از امکان نوشتن در شبکه‌های اجتماعی استفاده کند و بیشتر از صدای ضبط شده‌اش را منتشر می‌کند.
اما از طرف دیگر، با اینکه تقریباً ۲۰ سال از شعار هوشمند سازی مدارس در ایران می‌گذرد اما نه معلمان و نه دانش‌آموزان یک دوره آنلاین را تمرین و تجربه نکرده‌اند و حال که مدیران در زمان بحران به اهمیت این نوع آموزش پی برده‌اند هر دو طرف این جریان را با چالش‌هایی روبه‌رو کرده است. یکی از عمده‌ترین مسائلی که این روزها دانش‌آموزا و معلمان با آن دست به گریبانند آماده نبودن یک بستر مناسب برای برگزاری کلاس‌ها در فضای وب است و در بررسی‌هایی که از شهرها و روستاهای ایران انجام شده، اغلب والدین نسبت به سرنوشت تحصیلی فرزندان خود نگران هستند، روستاییان از ضعف یا حتی نبود اینترنت گلایه دارند.
به طور کلی دوران بحران، تأثیر زیادی روی نحوه‌ی زندگی مردم دارد. بحران‌ها از هر نوعی که باشند، الگوی مصرف، خرید و دیگر رفتارهای مردم را تغییر می‌دهند. به‌علاوه، در دنیای امروز نیاز به دریافت سریع و مداوم اخبار، روی نحوه‌ی استفاده‌ی ما از اینترنت و دیگر منابع هم تأثیر داشته است.
رفتار کاربران اینترنت در روزهای اخیر در روزگار پساکرونایی بر بازارهای اینترنتی مؤثر بوده. این موضوع باعث شده است تا بسیاری از مراکز ارائه دهنده محتواهای آنلاین نیز به فکر توسعه کسب و کار خود بیفتند.
این تغییر مصرف در نوع رسانه‌ها در دنیا نیز به چشم می‌خورد و نتایج مؤسسه تحقیقاتی گلوبال ایندکس که توسط وب سایت پژوها منتشر شده است نتایج جالبی را به دست می‌دهد.
این گزارش نشان می‌دهد که در کل دنیا ۷۰ درصد می‌گویند که در حال حاضر زمان بیشتری را صرف استفاده از تلفن‌های همراه‌شان می‌کنند.
سایت بلومبرگ از افزایش ۷۵ درصدی بازدید اخبار در یوتیوب خبر می‌دهد. یوتیوب که بزرگ‌ترین پلتفرم توزیع محتوای ویدئویی است، ماهانه بیش از دو میلیارد بازدیدکننده دارد که از زمان شیوع ویروس کرونا، افزایش قابل توجهی در ترافیک داشته است.
برخی کارشناسان معتقدند این آشنایی و استفاده اجباری ایرانیان از امکانات و فرصت‌های فضاهای دیجیتال توانسته موجب ورود پیش از موعد ایران به عرصه‌های جهانی دیجیتالی بشوند و حال پرسش اینجاست که اولاً آیا زیرساخت‌های ارتباطی و مدیریتی جمهوری اسلامی گنجایش این حجم وسیع تغییرات را دارد؟ و ثانیاً آیا کاربران اینترنت آشنایی لازم برای رویارویی با این دنیای جدید را دارند؟ و ثالثاً آیا می‌توان امیدوار بود که با گسترش استفاده از شبکه‌های داخلی به جهت مصرف ترافیک اینترنت کمتر به تثبیت فضاهای داخلی پرداخته شود و در جهت ملی شدن فضای وب گام‌های تازه‌ای برداشته شود؟
پساکرونای ایران چگونه خواهد بود؟