خبرگزاری مهر، گروه استانها- طاهر خیری*؛ فضای مجازی کارکردهای مثبت و منفی فراوانی دارد. در واقع مثل چاقوی دو لبه عمل می‌کند. هم فرصت است هم تهدید. استفاده درست و هدفمند و نیز بهره برداری از ظرفیت‌های مجازی، می‌تواند فرصت‌های بی شماری پیش روی ما بگذارد. بر عکس استفاده بی حد و اندازه از این فضا رهاوردش اعتیاد و آسیب‌های جسمی و روحی به فرد خواهد بود.
ما و فرزندانمان اکنون دنیای متفاوتی را با فضای مجازی و در رأس آن شبکه‌های اجتماعی تجربه می‌کنیم. محیطی جذاب و تعاملی و در عین حال خطرناک برای کاربرانش. کاربرانی که نقش پویا و فعالی در این فضا ایفا می‌کنند.
پرسه کودکان در فضای مجازی
بدترین کار ممکن برای والدین این است که کودکشان را با موبایل، تبلت یا کامپیوتر در خانه تنها بگذارند تا او وارد دنیای بی در و پیکر فضای مجازی شود، یا اینکه ساعت‌ها خود را سرگرم بازی‌های موبایلی کند. چه بسا برخی از پدران و مادران در برابر خواسته‌های ممتد فرزندشان در داشتن تبلت یا موبایل مقاومت نمی‌کنند و تسلیم او می‌شوند. همین عامل مقدمه‌ای می‌شود تا کودک با فضای مجازی آشنا شود و با خود گرفتاری‌های متعدد به همراه آورد.
کودکان امروزی در عین حال که باهوش هستند، تنوع طلب هم هستند. آنها سوالات بسیاری دارند که والدینشان حال و حوصله پاسخ دادن به آن‌را ندارند، لذا منتظر نمی‌مانند و به فضای مجازی روی می‌آورند. چند ساعتی در این فضا پرسه می‌زنند، سرگرم می‌شوند و بازی‌هایی را انجام می‌دهند که دارای محتوای خشن و بدآموز هستند.
واقعیت این است که کودکان در استفاده از فضای مجازی به مراقبت و کنترل نیاز دارند. در غیر این صورت آسیب‌های جسمی و روحی متوجه او خواهد شد. بلوغ زودرس، گوشه‌گیری، دوری از جامعه، فردگرایی، افسردگی و اختلالات هویتی از جمله عوارض استفاده مکرر و بدون ضابطه کودکان از فضای مجازی است. گسترش حضور خانواده‌ها در فضای مجازی و عضویت آنان در شبکه‌های اجتماعی خواه ناخواه کودک را نیز به این فضای جذاب و فریبنده کشانده است به طوری که آنها نیز به همراه والدین خود عکس و فیلم می‌بینند و به دیگران می‌فرستند، یا اینکه بازی دانلود می‌کنند.
والدین باید بدانند که اگر کودک خود را به ابزاری برای نمایش در فضای مجازی درآورند در حقیقت او را قربانی فضای مجازی کرده‌اند. غافل از اینکه نباید از معصومیت و زیبایی کودک سوءاستفاده کرد و او را مثل یک کالا در فضای مجازی نمایش داد. خودنمایی و کسب پرستیژ به‌خاطر چند صد لایک و کامنت و فالوور، موجب به خطر افتادن آبرو و حیثیت خانواده می‌شود و امنیت روانی فرد مختل می‌گردد.
راهکار، ارتقای سواد رسانه‌ای والدین
والدین چاره‌ای ندارند جز اینکه سواد رسانه‌ای داشته باشند، آن‌را یاد بگیرند و ارتقا بدهند تا بتوانند هدایت‌گر حضور فرزندان خود در فضای مجازی باشند. بایدها و نبایدها را برای کودک بگویند تا او بداند چه چیزی در این فضا خوب است و چه چیزی بد.
سواد رسانه‌ای سبب می‌شود والدین آگاهانه، برنامه‌ها و مطالب مفید و مخرب را از هم تمیز داده و مفیدها را در اختیار کودکان قرار بدهند و یا اجازه بدهند خودشان از این برنامه‌های مفید و کاربردی بهره‌مند شوند.
کارکرد بازی‌های سنتی کجا، بازی‌های موبایلی کجا
وقتی از بزرگترها در مورد بازی‌های سنتی می‌پرسی، آنها بی اختیار خود را به روزهای کودکی شأن گره می‌زنند، روزهایی پر جنب و جوش با بازی‌های شادمانه. افسوس که از بازی‌های گروهی خبری نیست و در قاب خاطره‌ها جا خوش کرده‌اند. کودکان نسل امروزی با این بازی‌ها بیگانه است. نسل امروزی گرفتار در زندگی ماشینی و آپارتمان نشینی به فضای مجازی و بازی‌های موبایلی اعتیاد پیدا کرده است. بازی‌هایی که حاصلش دوری از جامعه و گوشه گیری برای کودکان بوده است. کودکان دیروز در فضای واقعی بازی می‌کردند و کودکان امروز در فضای مجازی.
بازی‌های سنتی سمبل کار جمعی و مشارکتی است اما بازی‌های موبایلی فردی است و کودک تنها در چاردیواری خانه می‌ماند. بازی‌های سنتی با فرهنگ بومی و محلی ما همخوانی دارد اما بازی‌های موبایلی که اغلب محصول غرب هستند به جای سازندگی تخریب را می‌آموزند. بازی‌های سنتی در برگیرنده تفکر و اندیشه است اما بازی‌های موبایلی آموزنده نیستند بلکه محرک بوده و روحیه خشونت طلبی را تقویت می‌کنند.
بازی‌های سنتی تحرک و فعالیت بدنی دارند اما در بازی‌های موبایلی خبری از تحرک نیست زیرا مقدمه بسیاری از بیماری‌ها است و عوارضی مثل تنبلی، سستی و چاقی به همراه دارد.
تخلیه هیجان کودکی در فضای مجازی
روان شناسان بر این باورند که کودکان امروزی برای تخلیه هیجان خود همچون گذشته به کوچه و خیابان نمی‌روند و فعالیت فیزیکی انجام نمی‌دهند، بلکه در خانه با بازی‌های نصب شده روی گوشی والدین و یا تبلت خود تخلیه می‌شوند.
راهکار مؤثر این است که والدین برای کودک خود قانون وضع کنند و مقتدرانه هم روی آن بایستند. به عبارت بهتر والدین می‌توانند با تعیین مقررات و نیز مشخص کردن زمان محدود، استفاده از بازی‌های موبایلی را برای فرزند یا فرزندان خود کنترل و مدیریت کنند تا علاوه بر سرگرم شدن کودک، آسیب‌های جسمی و روحی بازی‌های موبایلی به حداقل برسد.
والدین باید برای کودک خود وقت بگذارند. او به تحرک و شادی نیاز دارد. برای کاهش استفاده کودک از بازی‌های موبایلی گزینه‌های بسیاری وجود دارد. پدر و مادر برای کودکشان قصه بگویند. کتاب داستان بخرند. اسباب بازی‌های بخرند که قدرت خلاقیت و تفکر او را شکوفا سازد. کودک را به کوه، بوستان یا شهربازی ببرند و مدتی را با فرزند خود سپری کنند تا لحظات شیرین و خاطره‌انگیز با هم بودن در ذهن او نقش ببندد.
*کارشناس رسانه