خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: رایزنی فرهنگی ایران در اتیوپی
مشخص است که نبرد آدوا تجاوز استعماری اروپایی‌ها را در آفریقا متوقف کرد و این اتفاق زمانی افتاد که نیروهای ارتش اتیوپی با شکست دادن نیروهای تا دندان مسلح نظامی ایتالیا که سعی در تسخیر امپراطوری اتیوپی در سال ۱۸۹۶ داشتند، جهان را غافلگیر کردند. در پشت این پیروزی بزرگ که اتیوپی را به عنوان تنها ملت آفریقایی که هیچگاه مستعمره نبوده حفظ کرد، یک استراتژیست زن به نام امپراطوریست تیتو بتول قرار دارد.
بر اساس اسناد تاریخی مختلف، تیتو بتول همسر وفادار امپراطور Menelik II بود که در سال ۱۸۸۳ هنگامی که او هنوز پادشاه شوا بود با او ازدواج کرد. ازدواج آنها فراتر از حد یک ازدواج عاشقانه بود چرا که اعتقاد بر این بود که یک ازدواج سیاسی با هدف متحد ساختن مناطق شمالی با یکدیگر است و خانواده تیتو بر این موضع اصرار می‌کردند.
تیتو پس از تولد در خانواده اشرافی خود به تحصیلات مشغول شد و برای یک زن اتیوپیایی در آن زمان یک استثناء محسوب می‌شد. وی به زبان امهریک می‌توانست بخواند و بنویسد و همچنین مسلط به زبان متون مقدس کلیسا یعنی گیز، نیز بود. با صعود منلیک دوم به تاج و تخت امپراتوری، تیتو در سال ۱۸۸۹ به امپراطوریست اتیوپی تبدیل شد و در این مقام یک مشاور ارزشمند برای پادشاه بود.
امپراطور قبل از تصمیم گیری‌های مهم و با توجه به هوش و وفاداری همسرش در قبال تاج و تخت و کشور، با وی مشورت مشورت و نظرات و پیشنهادات او را در امور اداری، سیاسی، نظامی و همچنین امور خارجی اعمال می‌کرد.
تیتو مصمم به حفاظت از کشور خود و منافع شوهر بود. وی در ادامه به درگیری میان ایتالیا و اتیوپی در سال ۱۸۸۹ وقتی که قراردادی میان دو کشور امضاء گردی وارد شد، که درآن اتیوپی در نسخه امهریک زبان، روابط دو کشور را برابر و در راستای دیپلماتیک می‌دانست و در نسخه ایتالیایی، اتیوپی را مستعمره ایتالیا می‌دانست.
هنگامی که تیتو از فریب ایتالیا در قرارداد آگاه شد، پیمان نامه را پاره کرد و امپراطور را تحت فشار قرار داد تا اعلام جنگ علیه ایتالیا کند. وی اظهار داشت که ترجیح می‌دهد بجنگد تا ماده ۱۷ نسخه ایتالیایی پیمان نامه را که اتیوپی را مستعمره ایتالیا می‌دانست، بپذیرد.
موضع وی در برابر ایتالیایی‌ها عنوان «زن سرسخت» را به وی اعطاء کرد، زیرا نه تنها او به شوهر خود فشار آورد تا هیچ گونه امتیازاتی به ایتالیا ندهد، بلکه او اصرار داشت که هیچ مکالمه دیپلماتیک را نباید در مکاتبات دیپلماتیک به زبان ایتالیایی نوشت.
وقتی یک دیپلمات ایتالیایی در اتیوپی به تیتو هشدار داد که ابطال پیمان نامه ممکن است باعث شود ایتالیا عزت خود را از دست رفته ببیند و ملکه پاسخ داد: «ما نیز باید عزت خود را حفظ کنیم، شما می‌خواهید کشورهای دیگر اتیوپی را به عنوان پروتکل شما ببینند، اما این هرگز اتفاق نخواهد افتاد.»
اعلان جنگ منلیک دوم ایتالیایی‌ها را شوکه نکرد، زیرا آنها اتیوپی‌ها را بسیار دست کم می گرفتند و خود را پیروز مبارزه با آنها می‌دانستند که براحتی آنها را شکست خواهند داد. ارتش ایتالیا با اطمینان از اینکه در میدان نبرد با فشار روبرو نخواهند شد، از اریتره به امپراتوری اتیوپی حمله کردند. طی حمله به سربازان ایتالیایی، تیتو در جبهه نبرد فرماندهی مقدماتی حدود ۵۰۰۰ سرباز پیاده نظام و ۶۰۰ سرباز سوار را در خط مقدم خود به عهده داشت.
تیتو به عنوان بانوی ارشد امپراتوری، تیتو همچنان قدرت زیادی را به کار می‌گرفت و وقتی بیماری امپراتور در سال ۱۹۰۶ قوت گرفت وی تصمیم گرفت از طرف وی تصمیم گیری کند. او بعدها از صحنه سیاسی تا زمان مرگش در سال ۱۹۱۸ قدرت را در کشور به عهده داشت.