به گزارش خبرنگار مهر، نصرت‌الله انصاری یکی از شهیدان والامقام انقلاب اسلامی قزوین است. وی همزمان با تحصیل علوم حوزوی به مبارزات سیاسی روی آورد و فعالیت‌های ضد رژیم انجام می‌داد. همچنین به همراه گروهی از همفکرانش به تشکیل صندوق قرض‌الحسنه تعاون اسلامی در قم همت گماشت. حجت‌الاسلام انصاری سرانجام در سال ۱۳۵۴، به دست ساواک که به فعالیت‌های مخفی او پی برده بود دستگیر شد و پس از تحمل شش ماه شکنجه به شهادت رسید و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
حجت‌الاسلام حسین آقاعلیخانی در خاطرات خود در رابطه با نحوه شهادت شیخ نصرت‌الله انصاری نقل می‌کند: حجت‌الاسلام حاج شیخ نصرت‌الله انصاری از مؤمنین و هیئت مدیره مؤسسه تعاون اسلامی قم بود و از مبارزان فعال و باجناق آیت‌الله باریک‌بین و هر دو داماد اخوان هاشمیان بودند. سید غلامحسین هاشمیان که با ما دستگیر شده برادر واقعی همسر شهید انصاری است. وی در ارتباط با هاشمیان از قم دستگیر و مثل همه در کمیته مشترک زندانی شده بود. ما که در کمیته مشترک بودیم، طبیعی بود که از دستگیری و شهادت وی بی‌اطلاع باشیم.
ملاقاتی نداشتیم تا از طریق ملاقاتی‌ها کسب خبر کنیم. در زندان قصر در بند محکومین ده سال به بالا و بعد از مدتی، یکی از زندانیان وقتی که فهمید من قزوینی‌ام و طلبه، گفت: در بیمارستان شهربانی در اتاقی که من بودم و حالم بسیار وخیم بود آقایی ظاهراً روحانی به نام انصاری قزوینی حضور داشت، لیکن به آسانی قادر به تکلم نبود و او اینقدر شکنجه شده بود که دچار آسم و تنگی نفس شده بود به گونه‌ای که در همان بیمارستان من دیدم که به زحمت شهادتین را گفت و به فوز شهادت نائل آمد.
بعد از پیروزی انقلاب معلوم شد این گونه افراد را در قطعه‌ای در بهشت زهرا با نشانه مختصری دفن می‌کردند که مرقد و مزار شریف او شناسایی گردید. در سالگرد شهادت این شهید پر افتخار روحانیت، مؤسسه تعاون اسلامی قم با چاپ و انتشار اطلاعیه‌ای برای او مجلس بزرگداشتی در ۱۸/۰۸/۱۳۵۶ در مسجد اعظم قم اعلان می‌کنند. اما ساواک درب‌های مسجد را می‌بندد و مانع از برگزاری فاتحه می‌شود، با آنکه در اعلامیه ذکری از زندان، شکنجه و شهادت نشده بود. در قریه عصمت‌آباد بوئین‌زهرا محل ولادت شهید انصاری، در همان موقع مجلس بزرگداشتی با حضور مؤمنین مؤسسه تعاون اسلامی قم و حضرت آقای امام‌جمارانی برگزار شد و حجت‌الاسلام محمد حیدری قزوینی از همکاران شهید سخنرانی کرد.
عیسی انصاری داماد و پسرعموی شهید در این زمینه می‌گوید: «یک نامه آمد خانه ما که بیایید ملاقات شیخ نصرت. ولوله‌ای افتاد در بین همه. پدر و مادر و فامیل آمدند و نذر کردند و همگی رفتیم که ملاقاتش کنیم؛ اما نگذاشتند ما داخل برویم. گفتند که فقط پدرش بیاید. پدرش رفت تو، بعد شکنجه‌گر ایشان منوچهری گفت که آقای انصاری، شما پدرش هستید؟ بیایید بنشینید. نشسته بود یک چایی گذاشته بود جلویش یک دسته پول هم گذاشته بود که پسر شما در زندان خودکشی کرده ما هم بردیم دفن کردیم».
سند مطابق اظهارات عیسی انصاری، منوچهری (رئیس ساواک قزوین) بی آنکه محل دفن نصرت‌الله انصاری را نشان بدهد به حاج علی‌اصغر گوشزد می‌کند که مراسم ختم نگیرند و اگر مراسمی برگزار کردند بگویند نصرت‌الله مریض بوده که فوت کرده. او تهدید می‌کند که اگر شلوغ کنند «همه را از بین می‌بریم». «… عمویم حاج اصغر پول و چایی را انداخته بود جلویش وقتی آمد بیرون، افتاد غش کرد. یک کم آب‌قند دادیم حالش بهتر شد و آمدیم خانه. تهران برای شیخ نصرت ختم گرفتیم اما منبری‌هایمان نتوانستند بگویند او شهید شده و گفتند از دنیا رفته…».
خبر به سرعت در قم، تهران و قزوین منتشر شد. در قزوین علی‌رغم مخالفت ساواک با برگزاری مراسم، به همت آیت‌الله باریک‌بین، مجلسی در مسجد آقا سید علی برگزار شد. خانواده شهید هم موفق شدند در روستای عصمت‌آباد مجلس ختمی برای شهید انصاری برگزار کنند. ظاهراً حساسیت در قزوین کمتر از قم بوده است؛ اما مأمورین ساواک در این دو جلسه حاضر و آماده بوده‌اند.
به نقل از گزارش ۲۳/۳۱۹۶ مورخه ۱۶/۰۸/۱۳۳۶ ساواک قزوین: «روز ۱/۸/۳۶ [۱۳۵۶] مجلس ختمی به مناسبت درگذشت نامبرده بالا در روستای عصمت‌آباد بویین‌زهرا و جلسه دیگری به همین مناسبت روز ۴/۸/۳۶[۱۳۵۶] در مسجد سید علی قزوین برگزار گردید. در این مجلس شیخ طهماسب علیخانی سخنرانی و اظهار نمود متوفی حدود یک سال و نیم قبل در قم دستگیر گردید و چون از وضعیت او اطلاعی در دست نبود پدرش دادخواست‌هایی جهت اطلاع از وضع فرزندش به ساواک ارسال و متعاقب آن مشارالیه از طریق اطلاعات شهربانی کشور شاهنشاهی احضار و موضوع فوت فرزندش را به وی ابلاغ و اضافه نموده‌اند که مشارالیه به علت بروز سکته در موقع انتقال وی از قم به تهران در همان روز دستگیری فوت نموده است».
در نظریه‌ای که ساواک در این خصوص در ادامه گزارش خود به تاریخ ۱۶/۰۸/۱۳۳۶ می‌نویسد آمده است: «خبر صحت دارد، ضمناً در اجتماع شایع است که یادشده به علت بروز سکته فوت ننموده بلکه به علت شکنجه مأموران کمیته به‌شدت صدمه دیده و ۲۰ روز پس از دستگیری در بیمارستان ارتش فوت می‌نماید».
همگان می‌دانستند که حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاری در زیر شکنجه ساواک به شهادت رسیده است. بااین‌حال مؤسسه تعاون در اعلامیه ترحیم هیچ اشاره‌ای به ماجرای شهادت انصاری ننمود. اعلامیه در مدارس علمیه شهر قم نصب شد. منابع ساواک که در شهر پخش بودند تحولات شهر قم را رصد می‌کردند. طلاب در پای اعلامیه‌ای که در مدرسه خان نصب شده بود با خودکار نوشته بودند که انصاری در زیر شکنجه دژخیمان پهلوی شهید شده است.
علی‌رغم چاپ و توزیع اعلامیه، ساواک از برگزاری مراسم ممانعت به عمل آورد. مطابق گزارش شماره ۲۱/۶۰۴۹ مورخه ۲۲/۰۸/۱۳۳۶ ساواک؛ «صبح روز ۱۸/۸/۳۶ یک برگ اعلامیه چاپی به امضای مؤسسه تعاون اسلامی که عکس نصرت‌الله انصاری روی آن کلیشه شده بود از طرف کارکنان مؤسسه تعاون اسلامی به دیوار مدرسه خان الصاق شد. مفاد اعلامیه مذکور آگهی مجلس ترحیم برای نصرت انصاری در مسجد اعظم بعد از نماز مغرب و عشاء روز پنجشنبه ۱۹/۸/۱۳۳۶ بود به‌محض الصاق اعلامیه مذکور تعدادی از طلاب مدرسه خان دور آن جمع شدند. ضمناً از نوع این اعلامیه در خارج از مدرسه نیز به تعداد زیادی در معابر الصاق گردید و رفته‌رفته بین افرادی که از اعلامیه مذکور اطلاع حاصل کرده و به مدرسه خان آمده بودند زمزمه‌هایی در زمینه این‌که نصرت‌الله انصاری در کمیته تهران و زیر شکنجه شهید شده به گوش می‌خورد و تقریباً تمام طلابی که به مدرسه خان می‌آمدند و می‌رفتند از ماجرا مطلع شدند و شایع شد که در جریان برگزاری مجلس ترحیم قرار است عده‌ای تظاهرات انجام و ضمناً اعلام نمایند که متوفی در زندان و زیر شکنجه شهید شده است »[۲].
پی‌نوشت
[۱]. کتاب «خاطرات حسین آقا علیخانی»؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
[۲]. روح الله شریفی، شیخ نصرت، سوره مهر مؤسسه حوزه هنری قزوین.