موضوع وحدت کامل کشورهای آفریقایی همواره یکی از جنجالی‌ترین موضوعات آفریقا بوده است. با اینکه رهبران سیاسی آفریقا درباره اصل وحدت اتفاق نظر دارند اما فرمول های مختلفی را برای تحقق آن مطرح کرده اند. نخستین فرمول که "ایالات متحده آفریقا" نامگذاری شده ، توسط "معمر قذافی"، رهبر لیبی ارایه گردیده که خواهان ایجاد یک دولت واحد آفریقایی است.
قذافی در این اجلاس خواستار تعیین وزرای امور خارجه و دفاع برای اتحادیه حداکثر تا اجلاس بعدی سران در سال آینده شد. وی استدلال کرد که مناقشه های منطقه ای از قبیل منطقه شاخ آفریقا و سومالی روند وحدت قاره را با مانع مواجه می کند، اما عاقلانه نیست که برای تشکیل ساختار دولت آفریقایی منتظر بمانیم صلح در این مناطق برقرار شود، بلکه بهتر آن است ابتدا دولت قاره ای تشکیل شود و آنگاه کشورهای متخاصم نیز به آن خواهند پیوست. پیشنهاد لیبی از حمایت قاطع سنگال و تعدادی از کشورهای غرب آفریقا برخوردار شده است.
فرمول دوم با عنوان "دولت اتحادیه آفریقا" توسط "اولسنگان اوباسانچو"، رئیس جمهوری سابق نیجریه ارائه شده و بر اساس آن 15 نهاد آفریقایی که تا کنون تحت نظارت اتحادیه آفریقا تاسیس شده اند، به مثابه یک دولت آفریقایی محسوب گردیده و ۵۴کشور عضو اتحادیه، بخشی از حاکمیت و وظایف خود را به آن واگذار خواهند کرد. "عمرو یارالدوعا"، رئیس جمهور فعلی نیجریه در اجلاس امسال خواستار اجتناب از تعجیل شد و گفت باید ابتدا بر حل مناقشه های منطقه ای قاره تاکید شود.
سومین فرمول ایده ای است که توسط "تابو امبکی"، رئیس جمهوری آفریقای جنوبی ارایه شده است و بر اساس آن دولت های آفریقایی باید همین اتحادیه کنونی راکه فقط 5 سال از تاسیس آن گذشته ابتدا تقویت کنند و سپس به فکر ایده های بلندپروازانه ای همچون وحدت قاره بیافتند.
"آلفا عمرکوناری" رئیس کمیسیون اجرایی اتحادیه آفریقا نیز در سخنرانی افتتاحیه اجلاس خواستار اتحاد کامل سیاسی و اقتصادی آفریقا شد و گفت امروز آفریقا به کشور جدیدی به نام آفریقا نیاز دارد. کوناری در عین حال از نبود اراده جمعی بین رهبران آفریقایی برای تحقق وحدت این قاره انتقاد کرد.
اما سران 53 کشور عضو نتوانستند بر اختلاف نظرهای خود درباره نحوه تشکیل کنفدراسیون فائق آیند و فقط درباره انجام 4 تحقیق که به کمیته ای از وزراء ارائه خواهد شد، بسنده کردند. این تحقیق ها درباره تعریف محتوای مفاهیم دولت اتحادیه و ارتباط آن با دولت های ملی، و دیگری درباره حوزه اختیارات و تاثیر آن بر استقلال و حاکمیت ملی کشورها است. دو تحقیق دیگر درباره تهیه نقشه راه و چارچوب زمانی تشکیل دولت اتحادیه و نحوه تامین منابع مالی دولت مزبور است.
به گزارش خبرگزاری مهر، کمیته منتخب پس از دریافت و بررسی این تحقیق ها توصیه هایی را به اجلاس بعدی سران که احتمالاً ژانویه(دی ماه) خواهد بود، ارائه خواهد کرد.
ایده وحدت آفریقا نخستین بار توسط "قوام نکرومه"، بنیانگذار غنا مطرح شد و اجلاس سران امسال اتحادیه آفریقا مصادف با پنجاهمین سالگرد استقلال غنا - نخستین کشور آفریقایی که از استعمار غرب رهایی یافت- برگزار شد. سران شرکت کننده در بیانیه پایانی اجلاس تاکید کردند که دیدگاه نکرومه را در ایجاد "ایالات متحده آفریقا" هدف نهایی خود تلقی می کنند.