به گزارش خبرنگار مهر در سنندج، کردستان به مرکزیت شهر سنندج، استانی سرسبز و خرم با وسعتی حدود 203 هزار و 28 کیلومتر مربع در غرب ایران و در مجاورت بخش شرقی کشور عراق ( مناطق کردنشین) قرار دارد.
شهرستانهای این استان شامل بانه، بیجار، دیواندره، سقز، سنندج، قروه، کامیاران، مریوان و سروآباد است. این استان منطقه ای کاملا کوهستانی است که از مریوان تا دره قزل اوزن و کوه های زنجان جنوبی گسترده شده است. میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگلهای انبوه بلوط و گونه‌های مختلف درختان جنگلی شده است و پوشش گیاهی این ناحیه مناظری شگفت انگیز و باشکوه دارند.
استان کردستان از حیث جاذبه های گردشگری دارای غنای چشم اندازها و منابع طبیعی است که هر یک به عنوان یک جاذبه مهم توریستی قلمداد می‌شوند.
استان کردستان از حیث برخورداری از قابلیتهای تاریخی، فرهنگی جایگاه ممتازی دارد، غار کرفتو، قلعه زیویه، محوطه های باستانی تاریخی جنوب استان، موسیقی و رقص و آداب و رسوم رایج در استان و آثار تاریخی و مذهبی و آیینهای دراویش قادریه و نقشبندیه در پهنه استان از جمله قابلیتهای با ارزش تاریخی و فرهنگی منطقه محسوب می‌شوند.
از میان آثار باستانی این استان می توان به سنگ نوشته تنگیور کامیاران در 500 کیلومتری شمال غربی شهر کامیاران "تنگه کوه‌های زینانه " اشاره کرد که در بلندترین نقطه صخره کوه قرار دارد که به خط میخی آشوری است و در یک طاق نما به ارتفاع ۱۲۰و پهنای ۱۷۰و عمق ۳۵سانتی متر حجاری و نقش شده است. درون طاق نما و در غرب آن، نقش برجسته انسانی به طول نیم متر و عرض 35 سانتی متر حک شده که احتمالا تصویر "سارگن دوم" پادشاه آشوری است. نقش شاه به صورت نیم رخ با کلاهی استوانه ای و شبیه باشلاق، پای راست خود را در جلو و پای چپ را عقب قرار داده است، دست راست شاه به طرف بالا بلند شده و دست چپ در مقابل شکم قرار دارد.
در کنار این نقش برجسته، کتیبه ای به خط میخی با حدود ۱۲۰سانتیمتردیده می‌شود، این کتیبه به خط میخی و به زبان آشوری باستان است که پس از ستایش خدایان آشوری مانند خدای آشور، مردوک، نابو، سین، شمش و ایشتار به شرح پیروزیهای خود پرداخته و در ادامه به نقاط مختلف شهرها، روستاها و مناطقی که در این جنگ تصرف و ویران کرده، اشاره دارد. تاریخ کتیبه احتمالا مربوط به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد است.
قلعه تاریخی قمچقای بیجار نیز یکی دیگر از جاذبه های این استان است. این قلعه در ۴۵کیلومتری بیجار و روی یکی از کوه‌های بلند منطقه قرار دارد، موقعیت جغرافیایی این قلعه به دو دلیل از اهمیت و عظمت خاصی برخوردار است، نخست آن که از یک سو به دره ای مشرف است که در قدیم به دره شاهان شهرت داشت و تیغه‌های بلند و هولناک این کوه با پرتگاه‌های مخوف و بلند، بالا رفتن از آن و رسیدن به دژ را بسیار دشوار می کند. از سوی دیگر از جنوب غربی، جنوب شرقی و شرق نیز به پرتگاهی دیگر مشرف است. از این رو ایجاد استحکامات برای این قلعه لازم نبود، اما در سمت شمال که پشته از ارتفاع کمتری برخوردار است، بقایای دیواری عریض و محکم از سنگ لاشه با ملات و برجهای نیم استوانه موجود است.
دروازه قلعه در این سمت قرار دارد، بقایای این حصار یادآور دیوارهای تخت سلیمان است و احتمالا به دوره ساسانی تعلق دارد. در پای پشته سنگی، حصارهای دیگری از قرون وسطی، عمود بر بستر رودخانه کشیده شده است، استحکام قلعه و نشانه‌های ساختاری بنا از جمله پی‌های خانه هایی که مشهود است نیز این گمان را تقویت می‌کند که این قلعه ساسانی باشد.
در بخش هایی از این قلعه نیز سفالهای دوره اسلامی ( قرن ۷هجری قمری ) به چشم می‌خورد و خارج از قلعه در سمت شمال غربی، روی پشته پست تر، بقایایی از دیواره ها و تراس بندیها دیده می‌شود. این پشته از طریق پلکانی که از سنگ کوه تراشیده شده با اراضی مرتفع شمالی مرتبط بود.
سنگهای تراش خورده " قمچقای " دارای مشخصاتی نیست که بر مبنای آن بتوان زمان ساخت بنای قلعه را به دقت تعیین کرد، با این حال به احتمال قوی می‌توان آن را متعلق به دوره‌های پیش از میلاد مسیح، مثلا دوره مانایی و ماد دانست که تا دوره‌های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده بود.
منابع ذخیره آب که توسط تونل پله داری به پایین راه می‌یابد، تا حدودی به آب انباری که در زندان سلیمان وجود دارد شبیه است و نشانه دیگری از قدمت قلعه تا دوره مانایی است.
قلعه "هه لوخان" مریوان نیز در روزگار حکمرانی "سرخاب بیگ اردلان"، حدود سال ۹۴۵هجری قمری است که در سه کیلومتری جنوب شرقی شهر فعلی مریوان بر روی کوه ساخته شده است. این قلعه از آجر بود و آثار پله و آب انبار آن که از سنگ تراشیده شده، به عنوان شالوده آخرین بنای قلعه، هنوز بر جا مانده است.
قلعه مریوان تا روزگار "سلیمان‌خان اردلان"، یکی از چهار مرکز حکمرانی خاندان اردلان در کردستان و در روزگار "سرخاب بیگ" مرکز و مقر حکومت کردستان بود، سرخاب بیگ این قلعه رفیع را دارالملک خود ساخت. این قلعه همچنان مرکز حکمرانی کردستان به شمار می‌رفت، تا این که "هه لوخان" به رغم تعمیر و پدید آوردن ابنیه‌های تازه مثل مسجد و افزودن استحکامات جدید بر قلعه، مرکز حکمرانی خود را به قلعه پالنگان منتقل کرد.
سایر قلاع استان کردستان که بقایای اندکی از آنها بر جای مانده و نیاز به بررسی بیشتر دارد عبارتند از قلعه کهنه و قز قلعه در شهرستان بیجار، قلعه‌های سیاومه ، نمشیر بروژه ، کیوه رو، شوی، آرمرده در شهرستان بانه و قلعه قپلانتو در شهرستان سقز است.
قرآن تاریخی و ارزشمند نگل نیز در مرکز دهستانی به همین نام از توابع بخش کلاترزان سنندج است که در ۶۵ کیلومتری غرب سنندج و در مسیر جاده سنندج به مریوان قرار دارد. در کتابهای تاریخی حدیقه ناصریه و تحفه ناصریه مطالبی به این شرح آمده است: "در یکی از دهات این بلوک که نگل اسم دارد ... مسیر قدیمی که به مسجد عبدالله عمر یا عبدالله عمران مشهور است و قرآنی در این مسجد هست خیلی بزرگ به خط کوفی نوشته شده".
در داخل مسجد روستای نگل، قرآن خطی از دوران گذشته وجود دارد که بنا به اعتقادات و باورهای مردم یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان عثمان بن عفان (خلیفه سوم اهل سنت) به رشته تحریر در آمده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است به همین دلیل، مردم اعتقاد زیادی به این کلام الهی دارند و در حل مشکلات و گرفتاریهای زندگی خود از آن یاری می‌جویند و قسم دروغ به آن را گناهی بزرگ و نابخشودنی می‌دانند.
قطع قرآن، رحلی بزرگ، جلد آن چرمی و رنگ آن قهوه ای تیره است و صفحات قرآن ضخیم و به علت تشابهی که با پوست دارد در بین مردم به پوست آهو شهرت یافته است. خط قرآن کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمت سر سوره ها و شماره های آیات مطلا و مزین به نقوش گیاهی است.
بر اساس شواهد موجود و شیوه نگارش و اعراب‌گذاری آن، احتمالا این قرآن در سده‌های چهارم یا پنجم هجری قمری نگاشته شده است.
مسجد دارالاحسان سنندج (مسجد جامع) نیز از دیگر جاذبه های استان کردستان است. این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی(ره) سنندج قرار دارد و بر اساس کتیبه‌های موجود، مسجد در سال ۱۲۲۷هجری قمری توسط امان الله خان اردلان والی کردستان ساخته شد.
این بنا شامل دو ایوان شرقی و جنوبی، گل دسته‌های بالای ایوان شرقی، صحن مرکزی، ۱۲حجره در اطراف، شبستان ستون دار با ۲۴ستون سنگی مارپیچ و ... است. این مسجد را می‌توان مسجد مدرسه دانست، زیرا بخشی از آن به حجره های طلاب علوم دینی اختصاص دارد و بخش جنوبی آن صحن اصلی مسجد است. این بنا دارای تزیینات کاشی کاری هفت رنگ مینایی فوق‌العاده پرکار، ظریف از اره‌های مرمرین، آجرکاری لعاب دار و معقلی، حوض سنگی و فواره های زیبا و همچنین ستونهایی با تزیینات طنابی است.
از عمده تزیینات بنا، نگارش آیات قرآنی در قسمتهای گوناگون مسجد است و ثلث قرآن مجید در این بنا نگارش شده است. این مسجد در گذشته یکی از مهمترین دارالعلم‌های دینی بوده و بسیاری از علما در این دارالعلم به کسب علوم مختلف پرداخته‌اند. مسجد دارالاحسان، یکی از ارزشمندترین مساجد استان کردستان از نظر معماری و تزیینات معماری است.
عمارت آصف (موزه خانه کرد) نیز یکی از مهمترین آثار باستانی این استان است. احداث بنای اصلی عمارت آصف که شامل تالار تشریفات است به دوران صفویه باز می‌گردد و در دوره‌های بعدی به ویژه در دوران قاجاریه و پهلوی به تدریج بخشهایی به آن افزوده شده است.
سردر ورودی بنا با نمای آجری که به شکل نیم هشتی است بر اساس سبک باروک ایرانی ساخته شده است. تالار تشریفات آن ایوان ستوندار با اروسی پرکار آن ازبخشهایی بسیار زیبای بنا محسوب می‌شود. عمارت دارای یک رشته قنات است که اکنون آب آبنمای مقابل تالار ازآن تامین می‌شود.
بنا شامل تزئینات معماری همانند گچبری، آینه کاری و کار چوب است. در ضلع جنوب غربی عمارت حمام مخصوص با سبک و اسلوب معماری حمامهای ایرانی ساخته شده است که دارای نقشهای آهکبری است. مرمت این بنا از سال ۱۳۷۷با عملیات حفاظتی شروع شد و در سالهای بعدی تا سال ۱۳۸۱همچنان ادامه پپدا کرده است و قسمتهای آسیب دیده مرمت شد همچنین تزیینات آن نیز مرمت و بازسازی شده است.
آهکبری‌های حمام خصوصی و سیستم آبرسانی آن نیزکه ازبین رفته بود دوباره احیا شده است. در قسمت جنوبی و در ابتدای ورود به عمارت و مسیر دالان منتهی به حیاط مرکزی دری به سمت راست باز می‌شود که در گذشته حیاط مستخدمین بوده و با توجه به اینکه بخشهای مختلف این قسمت به کلی تخریب شده و هیچ آثار و شواهدی از گذشته به جای نمانده بود با مسقف نمودن بخش عمده‌ای از این فضا به وسیله گنبدهای آجری و احیا نمودن حوض اصلی و ساخت رواق دراطراف آن، بخشی از این قسمت به نگارخانه و بخش دیگر آن تبدیل به چایخانه سنتی می‌شود.
با توجه به اتمام عملیات مرمتی در این بنا و با توجه به ارزش تاریخی بنا به موزه مردم شناسی غرب کشور (خانه کرد) تبدیل شده است که در آن مجموعه ای از شیوه‌های کار و زندگی مناطق کردنشین به معرض نمایش گذاشته شده است.
عمارت خسروآباد سنندج نیز در سال ۱۲۲۳هجری قمری این عمارت توسط امان‌الله‌خان اردلان حکمران مقتدر کردستان برای پسرش خسروخان بنا شد و علاوه بر دو بخش ساختمان اصلی ( قصر سلطنتی با ورودی ستوندار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام گردشها و ایوان ستوندار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا) دارای فضاهای دیگری همچون حمام، اطاق قاپچیان و خدمتکاران و... است.
تزیینات معماری شامل گچبری، آجرکاری اروسی‌های زیبا (پنجره‌های رنگی ) و حوض صلیبی شکل داخل حیاط ساخته شده از سنگ است. عمارت خسروآباد مقر حکومت امان‌الله‌خان اردلان بوده است.
گنجینه سنندج موزه سنندج از دیگر مراکز دیدنی استان کردستان است. این بنا در قسمت بیرونی یکی از بناهای دوره قاجاریه دایر شده است، این بنا به منزل " سالار سعید " معروف است و مقارن با سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار در حدود ۱۵۰سال پیش توسط یکی از علمای بنام اهل سنت " ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام" قاضی القضاه منطقه کردستان، در دو قسمت حیاط و ساختمان بیرونی و حیاط و ساختمان اندرونی بنا شد.
عمارت بیرونی شامل یک حیاط بزرگ و ساختمان دو طبقه با تالار تشریفات مزین و همچنین زیرزمین و حوض خانه زیبا و انبار است که قبلا در تملک "عبدالمجید خان سنندجی" معروف به (سالار سعید) بود. این بنا در سال ۱۳۵۴شمسی به موزه سنندج تبدیل شد که از دو بخش مجزا تشکیل شده است:
صنایع دستی استان کردستان نیز از شهرت جهانی برخوردار است. دست ساخته های مردم کردستان که از قدمتی به درازای تاریخ منطقه برخوردار است را می‌توان یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری استان کردستان دانست که در سالهای اخیر به شدت مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است.
از دیگر جاذبه های بکر طبیعی در استان کردستان روستای تاریخی اوارامان تخت و تالاب زیبای زریبار مریوان است که در گزارش های بعدی به صورت مفصل به آن پرداخته خواهد شد.