به گزارش خبرنگار مهر، مطالعات سایمون جرویس انگلیسی در دهه 30 به عنوان اولین شمارشگر و ثبت کننده تعداد پرنده های تهران و حومه رقم 150 گونه را نشان می‌دهد. 20 سال بعد در دهه 50 دکتر اسکات هموطن او تنها 80 گونه پرنده را شناسایی کرده بود تا در دهه 70 دکتر جمشید منصوری پرنده‌شناس ایرانی از کاهش فوق‌العاده گونه‌های پرنده در تهران پرده بردارد و تنها 61 گونه را به ثبت برساند.
دکتر منصوری بیشترین جمعیت پرندگان شهر تهران در سالهای اخیر را از یکسو متعلق به کلاغها و زاغها دانست که به خاطر تحمل و مقاومت بالا در برابر آلودگی هوا مانده‌اند و از سوی دیگر به تخریب باغ‌ها و مزارع قدیمی شهر و مهمتر از همه آلودگی هوای تهران اشاره کرد و راز فرار قمری‌ها، توکاها، بلبل‌ها و دیگر پرندگان نایاب در تهران را اتفاقات اخیر دانست.
این استاد دانشگاه زیاد شدن گونه‌های پرنده در سطح شهر تهران را بعید دانست و اضافه کرد: وقتی شهر تهران با آلودگی شدید مواجه است که حتی آدمها را از بین می‌برد، چگونه پرندگان دارای دستگاه تنفسی حساس می‌توانند در این شرایط زیاد شوند و اگر عقل سلیم را قاضی کنیم می‌بینیم آلودگی تهران باعث بهبود سامانه زیستی در هیچ موجودی نیست و پرندگان نیز جزو این گروه و حتی حساستر از همه هستند.
* زیاد شدن گونه‌های پرنده طبق مطالعات گروه طرلان
با این حال گروه پرنده‌شناسی "طرلان" که تمرکزی ویژه روی تعداد گونه‌های پرنده در تهران و حومه دارد و به طور متناوب ورود و خروج گونه‌های پرنده شهر تهران را در پنج سال اخیر مطالعه می‌کند، از افزایش گونه‌های پرنده تا رقم بالاتر از 140 گونه در تهران خبر می‌دهند.
بلبل خرما، پرنده‌ای زیبا که در تهران هم دیده شده است
یک کارشناس ارشد محیط زیست به مطالعات گروه پرنده شناسی دکتر اسکات و همکاران ایرانی اش به عنوان آغاز مطالعه جدی در حوزه پرنده نگری و پرنده شناسی اشاره کرد که این گروه تمام نواحی ایران را پایش کردند و این مطالعه با حمایت دولت نیز همراه بوده است.
علیرضا هاشمی مطالعات خود و همکارانش را با اتکا به 70 گونه پرنده در ابتدای کار مثال زد و گفت: در ادامه با مطالعه همزمان در چندین نقطه تهران و با تعداد افراد زیادتری به نتایج بهتر و مطلوب تری رسیدیم و با این شیوه به جای یک یا دو چشم، دهها چشم همزمان حضور پرنده ها را رصد می کردند.
| بیشترین جمعیت پرندگان شهر تهران در سالهای اخیر متعلق به کلاغها و زاغها است |
| جمشید منصوری |
این پرنده شناس به بعضی از دلایل و احتمالات افزایش گونه های پرنده در سالهای اخیر اشاره کرد که امکان شمارش نشدن تعدادی از پرنده ها در سالهای گذشته از سوی پرنده نگرها، یکی از این دلایل عنوان شد با این تاویل که ممکن است پرنده ای از سوی آنها مشاهده و ثبت نشده باشد.
همچنین از یکسو گرم شدن زمین که موضوعی جهانی و فراگیر است از عمده دلایل مهاجرت پرنده های مناطق جنوبی به مناطق شمالی تر و همچنین تمایل برخی مهاجران زمستانه به ماندن در مناطق بالاتر بوده و مطالعه این گروه با ثبت و مشاهده تعدادی از پرنده ها، این تغییرات را نشان می دهد که از طرف دیگر تغییر ناگهانی آب و هوا باعث یکسری تغییرات مانند مشاهده توکای طوقی در زمستان سرد پارسال در پارک جمشیدیه تهران می شود که حضور این گونه از سوی این گروه مشاهده و ثبت شده است.
با این حال و به قول علیرضا هاشمی، فشار شدید از جنبه های مختلف به محیط زیست پرندگان در سالهای اخیر مانند: توسعه شهرک ها و خیابان ها و همچنین تغییر معماری شهری و ... توانسته توازن پرنده ها را در شهر تهران و حومه بر هم بزند به طوری که شهر تهران با توسعه از جهات مختلف به کویرهای جنوب و شرق و شمال نزدیک شده و فشارهای محیطی پرندگان را مجبور به تغییر زیستگاه های خود کرده است.
مگس‌گیر سینه‌سرخ پرنده‌ای زیبا و مهاجر است که گاهی به تعداد انبوه دیده می‌شود
این کارشناس ارشد پرنده نگری، حضور بلبل خرما، طوطی طوق صورتی و شاه طوطی که گونه ای غیر بومی و از دید بسیاری از متخصصان رهاشده از قفس است را نشان دهنده قابلیت سازگاری بالای این گونه ها در تغییر روند معادلات به سود خود ارزیابی کرد.
مطالعات این گروه از سوی دیگر نشان می دهد: تغییر معماری شهری در خانه های تهران نیز مزید بر علت شده تا به طور مثال کبوتر چاهی و چلچله ها و پرستو ها که زیر شیروانی و یا اطراف خانه های قدیمی و سنتی تهران لانه سازی می کردند حالا نمی توانند با معماری جدید و برجهای صاف و قد کشیده لانه سازی کنند و اطراف خانه های سنتی و این مساله یکی از دلایل کاهش تعداد آنها در سالهای اخیر است.
هاشمی به تهران و نواحی اطراف به عنوان مسیری برای مهاجرات پرنده ها اشاره کرد و گفت: بسیاری از پرنده ها از اینجا به عنوان فرودگاهی ترانزیتی استفاده می کنند و به طور موقت زمانی را در این محدوده جغرافیایی می گذرانند و همین عاملی برای افزایش تعداد آنها در یک دوره زمانی خاص است و برای نمونه مگس گیر سینه سرخ یکی از این نمونه ها است که در یک دوره زمانی خاص به تعداد زیاد دیده می شود و سپس تعدادش به شدت کم می شود که دلیل این اتفاق مهاجرت پاییزه این پرنده به مناطق جنوبی تر است.
این پرنده شناس گفت: اگر 140 گونه در تهران هست و می دانیم این تعداد رقم چشمگیری است، باید فکر کنیم اگر این الودگی نباشد و به محیط زیست اطرافمان احترام بگذاریم و به سوی توسعه و حفاظت پایدار میل کنیم، چه بهشتی از رنگها و صداها می تواند در اطراف ما وجود داشته باشد.
----------------------------
گزارش: جواد حیدریان
عکس: گروه پرنده نگری طرلان