سمنو همدلی را در کوچه های کاه گل مشهد صدا می زند

به گزارش خبرنگار مهر در مشهد، هر سال با فرا رسیدن بهار در زایش دوباره گندم ها پخت سمنو که در روستاها و محلات به سمنک، یوملک، سمنی و سمنه نیز معروف است توسط بانوان انجام می شود.

بررسی های انجام شده درباره گرامیداشت نوروز و آیین های آن نشان می دهد در کشورهای همسایه از جمله تاجیکستان، افغانستان همچنین ترکمنستان و ازبکستان نیز زنان و دختران با مهربانی و صفا دور هم جمع شده و شب تا صبح مشغول پخت این غذای سنتی می شوند.

سمنو در تاریخ

فرهاد امینی کارشناس علوم اجتماعی و مردم شناس می گوید: سمنو در دوره ی قاجار وارد سفره هفت سین شد تا جایی که در شهرها و روستاهای خراسان رضوی نذری هم به آنان می نگرند.

وی می افزاید: سمنو نماد زایش و رویش و باروری در سفره نوروزی است که به آن غذای مرد آفرین هم گفته می شود، چرا که بسیار مقوی و بدون هیچ افزودنی از گندم تازه طبخ می شود.

وی می گوید: اکنون در مشهد، چناران، فریمان، سبزوار و در نیشابور پخت سمنو به شیوه ای سنتی رایج و مرسوم است.

در محله قدیمی سراب مشهد، جایی که هزار توی رنگ و نور و آوا از قرنها با بازارچه و تیمچه گره خورده است به منزل عمه طوبی دعوت می شوم. خانه ای که بانوان محله هر سال قبل از نو شدن سال با دیگ و آتش و گندم، رویش و رستن را به هم هدیه می دهند.

طوبی حیدری انگار عمه همه اهالی است، با لبخندی شیرین در منزل به رویم می گشاید، چشم بهار بارانی بود و نم نم باران روی دیگ و آتش می ریخت. دخترکی سینی چای به دست از راه می رسد هفت، هشت تایی بانو با چادرهای گل ریز به نقش فروردین به لطف و صفا جمع شده اند، طیبه میرزاپور از آن میان می گوید: من نذر کردم حالا که برآورده شد در دیگ سهیم شدم.

سفره ای در یکی از اتاق ها پهن است بعضی ها گرداگرد آن دعا می خوانند می بینیم عمه، سینی سبزه ها را بر می دارد.

عطر صلوات به آسمان می رسد هر کس حاجتی دارد اما بانی مجلس برای ملت ایران دعا می کند و سبزه ها را برش می زنند.

نذر حضرت زهرا (س)

زنان می گویند: سی سال است این رسم را انجام می دهند و برای حضرت زهرا (س) نذر می کنند، 10 کیلوگرم گندم و برای هر کیلو گندم، سه کیلو آرد استفاده می کنند.

عمه طوبی می افزاید: باید شیره گندم را صاف کنیم. اول گندم را پاک کرده و خیس می کنیم بعد داخل کیسه ریخته تا جوانه بزنند پس از 14 روز گندم ها را داخل جعبه می ریزیم و آب می دهیم تا رشد کرده و قد بکشند.

سپس ادامه می دهد: بعد از این مرحله هفت بار گندم ها را داخل هاون می کوبیم تا شیره گندم بدست بیاید.

در مرحله بعدی هم دیگ بر پا کرده و با نام خدا آتش می گیرانیم و زیارت نامه می خوانیم، وقتی مواد جوش آمد آن ها که آرد نذر دارند کم کم به آن اضافه می کنند.

عصمت صاحب زمانی از دیگر خانم های مجلس می گوید: بعد از آن باید سمنو را دم کرد که یک روز طول می کشد.

صاحب مجلس با صلوات در دیگ را بر می دارد و بقیه با تلاوت آیه های قرآن و دعا همراهی اش می کنند.

زهرا جواهری ادامه می دهد: وقتی سمنوها را در ظرف ریختیم، دختران آن ها را به فامیل و اهل محل هدیه می دهند، اهالی هم بعد از دعا کردن برای صاحب نذر، با شیرینی یا قند و نبات کاسه ها را بر می گردانند.

فرهاد امینی با اشاره به تهیه سمنو در تاجیکستان می گوید: صبح روز قبل از عید زنان و دختران جمع می شوند و تا پخت آن با زدن دف در وصف نوروز ترانه می خوانند که سمنک در جوش ما کفچه می زنیم، دیگران در خواب ما دفچه می زنیم.

این کارشناس علوم اجتماعی می افزاید: تاجیک ها معتقدند سمنو حیات بخش است و هر کس بیماری دارد با دعا می تواند از آن شفا بگیرد.

از پیچ و خم نمناک کوچه های محله سراب که می گذرم، گیسوی بلند بهار روی باغچه ها تاب می خورد، سبزه و سمنو و سنجد روی طاقچه کنار قرآن و آیینه به انتظار نخستین شعر طراوت در حریری از خیال به رویم می خندد.