تهدید سیستم اکولوژیکی دریای خزر با ساخت جزیره مصنوعی توسط ترکمنستان

محمد رضا فاطمی استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: ساخت این جزیره می تواند صدمات جبران ناپذیر محلی و منطقه ای به اکوسیستم دریایی این منطقه وارد کند. آسیبهای بسیار شدید و کوتاه مدتی که در هنگام ساخت این جزیره بر اکوسیتم و جاندران این منطقه وارد می شود از یک سو و خسارتهایی که در طول زمان و بعد از ساخته شدن این جزیره بر آنها تحمیل می شود از سوی دیگر تهدیداتی جدی برای دریای خزر به شمار می روند.

فاطمی با اشاره به اینکه این منطقه در جنوب شرقی دریای خزر که یکی از کم عمق ترین مناطق این دریا و نزدیک به تالاب گمیشان است واقع شده که فلات قاره گستردگی زیادی دارد و محیط بسیار مناسبی برای رشد و تکثیر آبزیان است اظهار داشت: ساخت این جزیره بر جانداران و زیست بوم این تالاب اثرات منفی بسیار شدیدی می گذارد.

به اعتقاد وی، دیگر موجودات دریایی به غیر از ماهیان خاویاری و فک های خزری به شدت تحت تاثیر اختلالات ایجاد شده در اثر جزیره سازی قرار می‌گیرند که این موضوع، می تواند آسیبهای جدی را به آنها وارد کند.

فاطمی با اشاره به جریان عمومی دریای خزر که بر خلاف عقربه های ساعت از غرب به شرق است تأکید می کند: اگر سازه های این جزیره گستردگی زیادی داشته باشند ممکن است در این جریان اختلال ایجاد شود و کل سیستم اکولوژیکی دریای خزر را بر هم بزند.

خطر مرگ ومیر گسترده آبزیان

وی با اشاره به اثرات رسوبگذاری حاصل از ساخت این جزیره اضافه می کند: این موضوع موجبات مرگ ومیر گسترده آبزیان دریای خزر می شود.

فاطمی به نگرانی هایی که در خصوص ورود فاضلاب این جزیره به دریای خزر پس ازساخته شدن وجود دارد اشاره می کند: این نگرانی تا حدودی بی مورد است زیرا اولاً در حال حاضر فاضلاب تمام شهرهای شمالی کشور به این دریا ریخته می شود و در ضمن بانک های جهانی تا هنگامی که مطمئن نشوند که سیستم تصفیه فاضلاب و پساب در جزایر مصنوعی برنامه ریزی نشده به کشورها تسهیلات ساخت جزایر مصنوعی را نمی دهند.

وی در پاسخ به اینکه آیا با توجه به اثرات ساخت این جزیره بر آبزیان ایران سازمان محیط زیست می تواند نسبت به ساخت این جزیره اعتراض کند می گوید: با توجه به اینکه رژیم حقوقی دریای خزر به طور کامل مشخص نیست نمی توان به این موضوع اعتراض کرد اما بر اساس پروتکل تهران که ایران و ترکمنستان هردو عضو آن هستند می توان با مطرح کردن این موضوع سازمان محیط زیست ایران خواهان همکاری برای کاهش خسارات شود.  از سوی دیگر وقتی در داخل کشورمجوز احداث سازه های مشابه به راحتی داده می شود چگونه می توان به دیگر کشورها اعتراض کرد.

پروتکل جلوگیری از تخریب و آلودگی سواحل تصویب نشده است

همچنین محمد باقر نبوی معاون سابق محیط دریایی سازمان محیط زیست با بیان اینکه اطلاعات چندانی از این طرح در دست نیست به خبرنگار مهر می گوید: به طور کلی طرح های جزیره سازی درحاشیه دریاها مشکلاتی ایجاد می کند که مهمترین آن تخریب رسوباتی است که طی هزاران سال در بستر دریا جمع شده اند.

وی اضافه می کند: همچنین موادی که برای خاکریزی و ساخت جزیره ها وارد محیط می شوند، کدورت آب را بالا برده و برای آبزیان مشکلاتی ایجاد می کند.

نبوی با اشاره به اینکه در کاپ 3 پروتکل تهران جلوگیری از آلودگی نفتی آبهای خزر تصویب شده اظهار می کند: هنوز پروتکل جلوگیری از تخریب و آلودگی سواحل تصویب نشده که به بتوان به صورت قانونی از این اقدام جلوگیری کرد.

به گفته وی، البته ساخت این جزیره اگر بر طبق موازین زیست محیطی باشد به گونه ای که شناور بوده و در جریان آب اختلال ایجاد نکند مشکلی ندارد.

نبوی با بیان اینکه هنوز از ابعاد و چگونگی ساخت این جزیرها اطلاعاتی نداریم ادامه می دهد: اگر ابعاد و ساختار آن به آبزیان و اکوسیستم خزر آسیب وارد کند اجازه ساخت آنرا نمی دهیم.

امروزه دیگر روش های نوین علمی تر و کم آسیب تر به محیط زیست مانند ساخت جزایر ساحلی جایگزین جزیره سازی شده و به جای ایجاد جزیره در آب و خشک کردن بخش هایی از دریا، آب را به ساحل هدایت می کنند که این به مراتب بهتر بوده و باعث افزایش تولید در محیط می شود.

همچنین به گفته برخی کارشناسان مرزهای سرزمینی کشورها بر اساس آخرین خشکی های متعلق به کشور در دریا حساب می شود و هنگامی که کشوری جزیره ایجاد می کند یعنی 12 مایل پیشروی می کند و این مسئله با توجه به منابع نفتی که در خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان وجود دارد کمی شائبه سیاسی بودن و توسعه طلبی مرزی ترکمنستان را به ذهن متبادر می کند.

جزیره سازی در دریا ریسک خطرات محیط زیست را افزایش می دهد

مزدک دربیکی پژوهشگر محیط زیست نیز معتقد است که جزیره سازی در دریا افزایش احتمال ریسک خطرات محیط زیست را در پی خواهد داشت که این مسئله می تواند بر اکوسیستم بسته دریای خزر بسیار بیش از دریای جنوب اثرات منفی بر جای گذارد؛ چرا که در دریای آزاد درصد خطر مقداری پایین تر است ولی در اکوسیستم بسته خزر، هر فعالیتی که توسط کشورهای حاشیه انجام شود می تواند برای همه مشکل آفرین باشد.

وی اضافه می کند: هرچند هنوز اطلاعات چندانی درباره مشخصات این پروژه در دست نیست و نمی توان به صراحت درباره مخاطرات آن نظر داد ولی اساسا احداث پروژه های خیلی بزرگ می تواند محیط زیست دریای خزر را تحت تاثیر پیامدهای منفی بیشتری قرار دهد.

به گفته دربیکی، اینکه آب مصرفی این جزایر از کجا تامین می شود بسیار مهم است؛ چرا که دستگاههای آب شیرین کن مشکلات محیط زیستی زیادی دارند. همچنین نحوه اجرای سیستم فاضلاب این مجموعه نیز ابهام دارد.