به گزارش خبرنگار مهر، دکتر محمد میرشکرایی عضو هیئت علمی دایره المعارف بزرگ اسلامی در نشست شاخصه های هنر اسلامی به بررسی عناصر ایرانی در نمایش تعزیه از دیلمان تا زمان حاضر پرداخت و گفت: شبیه خوانی یا تعزیه که امروزه برجسته ترین و نمایان ترین شکل نمایش سنتی و مذهبی است، از زمانهای کهن در دوردست های تاریخ مایه گرفته است.
وی افزود: عناصر متعدد این صورتهای اجرایی نمایشی، در طول زمان، با حفظ جنبه تقدس خود در بستر سنت شفاهی آشکار و پنهان تداوم یافته اند و در آخرین مرحله تطور که جریان زادمردی را تداعی می‌کند در قالب شبیه خوانی نشسته‌اند.
سردبیر فصلنامه پژوهشگاه میراث فرهنگی در ادامه تصریح کرد: این گونه عناصر نمایشی در همه مراحل تحول خود از پشتوانه اقبال عامه مردم در گروه های اجتماعی و قشرهای مختلف جامعه برخوردار بوده‌اند و به تناسب فضای فرهنگی هر دوره گسترش سرزمینی داشته‌اند.
میرشکرایی در ادامه به عناصر ایرانی تعزیه پرداخت و گفت: از جمله عناصر ایرانی تعزیه می‌توان به رجزخوانی اشاره کرد. رجزخوانی به معنای خود را ستودن و از افتخارات خود در مقابل حریف گفتن است.
وی افزود: از جمله عناصر دیگر ایرانی تعزیه می‌توان از نیرنگ در نبرد، همانندی چهره ها و همه آگاهی نام برد. "اورمزد" نزد ایرانیان همه آگاه است و اهریمن ناهمه آگاه است. شخصیتهای منتسب به امام حسین(ع) نیز همه چیز آگاه هستند و از پیش از مسائل آگاه هستند.
در ادامه این نشست دکتر محمد خزائی استاد دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس موضوع "تأویل نمادین نقوش در آثار مذهبی هنر صفوی" را مورد بررسی قرار داد و گفت: یکی از مهمترین عوامل شکل دهنده هنر ایران ارتباط بسیار نزدیک بین هنر و آداب معنوی برگرفته از مذهب است. به عبارتی دیگر یکی از شاخصه های مهم هنر ایرانی نگاه معنوی هنرمند در اثر هنری خویش است.
وی تصریح کرد: بسیاری هنرمندان از مفاهیم عمیق و اندیشه‌های بلند عرفان و حکمت اسلامی بهره گرفته و جلوه هایی از آن را در آثار هنری خویش در قالب عناصری نمادین متجلی نموده‌اند.
وی یادآور شد: از جمله این جلوه‌ها می‌توان به نمادهای به کار رفته در آثار مذهبی دوره صفوی اشاره کرد. طرحهای دو طاووس که نگهبان درخت زندگی هستند، مرغ لا(نقش لا)، دو حرف "واو"، خورشید و سی و سه پل اصفهان نمونه‌هایی از این نمادها هستند.
در این نشست جهانگیر نصری اشرفی پژوهشگر تاریخ و فرهنگ موضوع "کاگان ها و لحنهای آوازی ملی و قومی ایران در مناسبات شیعی" را مورد بررسی قرار داد و اظهار داشت: مجموعه لحنهایی که در قالب رپروتوارهای مختلف در مراسم و مناسبتهای شیعه عرضه می‌شوند بی تردید در میان مذاهب اسلامی و غیر اسلامی چه از نظر کمی و کیفی، هنری منحصر بفرد به شمار می‌آیند.
وی افزود: انواع لحنها بر اساس موسیقی ردیفی و لحنهای بی شمار قومی- عشایری به منظور بازتاب و انعکاس آیینها و تشریفات مذهبی شیعیان دهها لحن را تشکیل می‌دهند.
وی یادآور شد: بخشی از این لحنها و تشریفات مربوطه با سابقه مذهبی از سنتهای قدیم ایران عاریت گرفته شده و در خدمت آیینهای شیعی قرار گرفت. انواع لحنهای سحرخوانی، مناجات، دعاها و ندبه‌ها از چنین سابقه‌ای برخوردارند.
اشرفی تأکید کرد: گروه دیگری از لحنهای مربوط به سوگواری در انتقال به مراسم شیعه از سنتی نسبتاً متأخر برخوردار بوده و وام‌دار موسیقی ملی ایرانیان است. تفکیک و دسته‌بندی این گروه پرشمار از لحنها و آوازها بر اساس موقعیتها و آیینها حاکی از تعامل سازنده فرهنگ ایرانی و دیدگاههای مذهبی در جهت غنی سازی، تعمیق و ماندگاری آیینهای شیعی است.
نظر شما