۳ مرداد ۱۳۹۱، ۱۲:۳۴

گزارش تصویری - تشریحی/

مرمت با طعم تخریب/ سردرب مسجد جامع زنجان قربانی مدیریت ناکارآمد

مرمت با طعم تخریب/ سردرب مسجد جامع زنجان قربانی مدیریت ناکارآمد

زنجان - خبرگزاری مهر: مرمت آثار تاریخی مسئله ای است که همواره در استان زنجان این امر با مشکلات و معضلات فراوان روبرو بوده است به گونه ای که در بسیاری مواقع مرمت در قالب تخریب خود را نمایان می کند و بدون توجه به سابقه تاریخی یک بنا بخش های سالم بنا نیز تخریب می شود.

به گزارش خبرنگار مهر، مشکلی که در زمینه مرمت سردر کارخانه کبریت زنجان رخ داد در حال حاضر در خصوص مرمت و بازسازی کتابخانه مسجدجامع (سید) زنجان در حال تکرار است، به گونه ای که به جای مرمت کتابخانه مسئولان امر سردرب و کاشیکاری سالم طاق سردرب ورودی مسجد و مدرسه جامع شهر زنجان را تخریب کردند.

بی شک حفظ ترکیب اصلی یک بنا به عنوان اصلی ترین عامل در روند بازسازی یک اثر تاریخی است که این مهم در برنامه ریزی های مسئولان میراث فرهنگی استان زنجان در خصوص مرمت آثار تارخی فراموش شده و یا توجهی به آن نمی شود.

آنچه که در حال حاضر به نام مرمت و بازسازی سردرب مسجد و مدرسه جامع(سید) زنجان صورت می گیرد هرچند بنا به اعلام مسئولان میراث فرهنگی استان زنجان نام مرمت و بازسازی را با خود یدک می کشد ولی به اذعان هر فرد منصف کارشناس و غیرکارشناس تنها می توان از لفظ تخریب برای آن استفاده کرد.

مسئولان مرتبط به دلیل عدم نظارت جامع و کامل به جای مرمت طاق کاشیکاری شده که هیچ ضرورتی در زمینه مرمت نمودن وجود نداشت با تخریب طاق سردرب ورودیی مشرف به خیابان سبزمیدان ناتوانی خود را در انجام بی نقض یک فعالیت عمرانی و مرمتی ثابت کردند. در حالی که دو شانه راست وچپ بنا که مجموعه کتابخانه حسینی(سید) را تشکیل می داد بازسازی و مرمتا می شد کل ورودی مسجد را تخریب کردند.

 

 تیشه ای که مدیریت های غیربومی حاکم بر میراث فرهنگی استان زنجان در خصوص مرمت آثار تاریخی وارد کرده  گواه و تاکیدی آشکار بر سخنان اخیر حجت الاسلام خاتمی نماینده ولی  فقیه و امام جمعه زنجان در خصوص ظلم به استان زنجان در بخش های مختلف در طی سالهای گذشته و حال حاضر است.

تاکید محمد رئوفی نژاد استاندار زنجان به رکود در زمینه پروژه های مرمت و بازسازی آثار تاریخی گواهی برضعف در زمینه فعالیت های حوزه میراث فرهنگی استان زنجان است، فعالیت های که یا صورت نمی گیرد یا اگر زمانی صورت می گیرد مسئولان میراث فرهنگی تفاوتی میان مرمت و تخریب قائل نمی شوند.

مرمت غیراصولی گنبد سلطانیه

از کاشیکاری های غیراصولی گنبد سلطانیه، تا تخریب سردرب تاریخی کارخانه کبریت که نام مرمت به آن دادند و در حال حاضر تخریب سردرب مسجد و مدرسه سید زنجان.

استاندار زنجان از رکود در مرمت و بازسازی ۹۴ طرح بازسازی بناهای تاریخی و باستانی استان زنجان انتقاد کرد و گفت: مرمت و بازسازی بناهای تاریخی و باستانی زنجان باید در اولویت برنامه اداره کل میراث فرهنگی باشد.

رئوفی‌نژاد افزود: این سازمان مرمت و بازسازی 94 بنای تاریخی را برعهده گرفته است که نمی تواند همزمان بازسازی آن ها را عملیاتی کند و باید با برنامه و اولویت بندی از پیش تعیین شده حرکت کند.

رئوفی‌نژاد با انتقاد از اینکه بیش از 30 طرح در حوزه صنایع‌دستی و میراث فرهنگی به حال خود رها شده است، عنوان کرد و افزود: در مدت یک سال باقی مانده از فرصت دولت دهم باید تسهیلات 3-4 طرح را به‌طور کامل دریافت کرد تا کارها به نتیجه برسد.
 
وی با بیان اینکه اگر طرح مرمت بناهای تاریخی به علم کردن داربست‌ها ختم شود، باعث ضایع کردن پول بیت‌المال و از دست رفتن فرصت‌ها منجرمی‌شود گفت: بر اساس طرح‌های ارائه شده از سوی میراث فرهنگی استان، هزینه 250 میلیارد تومانی برای چشم انداز 4 ساله برآورد شده است که این امر قابل تحقق نیست و راه به جایی نمی‌برد.
 
 
رئوفی نژاد افزود: باید بر اساس توان موجود در استان کار شود و از بلند پروازی‌های بی‌مورد پرهیز شود.

نگاهی گذرا به گذشته بازسازی و مرمت مسجد و مدرسه جامع زنجان این را نشان می دهد نوعی تضاد در بیان و عمل مدیران میراث فرهنگی استان زنجان  دارد.

آنچه که می توان در خصوص علت اجرای طرح مرمت سردر مسجد جامع(سید) گفت این است که طبقه فوقانی سردر مسجد  جامع زنجان به عنوان کتابخانه عمومی از سالهای گذشته مورد استفاده  قرار می گرفت که این مسئله تا سه سال گذشته  تدوام داشت که بنا به صلاحدید مسئولان نهادکتابخانه های عمومی استان برنامه ای برای بازسازی این مکان طراحی شد که در حین بازسازی این کتابخانه به علت عدم  رعایت اصول ایمنی یک نفر کارگر ساختمانی کشته شد و کسی پاسخگوی خانواده کارگر کشته شده نشد.

این  حادثه بهانه ای برای تعطیلی فرایند بازسازی ساختمان کتابخانه شد تا اینکه سال گذشته بعد از حضور استاندار زنجان در محل کتابخانه وی دستور اکید برای بازسازی بنا را به مسئولان داد، حال بعد این دستور مسئولان میراث فرهنگی به جای بازسازی و مرمت کتابخانه طلاق سر در مسجد جامع زنجان را تخریب کردند در صورتی که حتی فردی که به هیچ وجه سررشته ای از مرمت یک بنا نداشته باشد به خوبی متوجه می شود که برای بازسازی کتابخانه نیازی به تخریب سردرب مسجد سید نبود.

بنای تاریخی همراه با برانگیختن حس شگفتی ما را بر آن می دارد که درباره فرهنگ و معماری گذشته بیشتر بدانیم اگرچه دارای ارزشهای معماری، هنری، زیبائی شناختی، تاریخی، نمادی، معنوی، اقتصادی یا اجتماعی باشد، اما در نگاه نخست عاطفی است چون نمادی ازهویت فرهنگی وبقای مردم آن منطقه وهمچنین بخشی از میراث ما محسوب می شود و این اصلی است که در میان مسئولان میراث فرهنگی استان زنجان امری ناشناخته و غریب است.
 
 
اگر بناهای تاریخی مورد تعمیر قرار نگیرند بهتر از مرمت های غیراصولی کنونی است اصلی که متاسفانه مسئولان میراث فرهنگی در استان زنجان توجهی به آن ندارند و ناکارآمدی برنامه های خود را با تخریب بناهای تاریخی و بهره برداری تبلیغاتی از آن برای توجیه ضعف های خود است.

بنای تاریخی نوع مرمت و شیوه های استحکام بخشی را مشخص می کند و مرمت فرصتی است برای دستیابی به شناخت این بناها. اگر مرمتگر قادر به شناخت درست نباشد، جدای از اینکه فرصت خلاقانه را از دست می دهد، بنا را نیز دچار خدشه می کند.

مسجد و مدرسهٔ جامع زنجان معروف به مسجد سید، در قلب بافت تاریخى و قدیمى شهر قرار گرفته است. این مسجد از ضلع غربى با بازار قیصریه، از ضلع شرقى از راه کوچهٔ‌ مسجد سید و از جبههٔ‌ شمالى با خیابان امام و سبزه‌میدان در ارتباط است.
 
 
مجموعهٔ مسجد و مدرسهٔ‌ سید توسط «عبدالله میرزا دارا»، پسر یازدهم فتحعلى‌شاه قاجار، در هنگام حکمرانى در زنجان و به سال ۱۲۴۲ هجرى قمرى احداث گردیده است.
 
این مجموعهٔ تاریخى یکى از بناهاى ارزشمندى است که براساس طرح مساجد چهارایوانى ساخته شده است. این سبک، علاوه بر این که در طرح مدارس علمیه و کاروان‌سراها معمول گردیده است، با گذشته از مرزهاى ایران، در کشورهاى اسلامى اهل سنت و جماعت نیز مورد استقبال واقع شده است؛ به طورى که در مساجد مزبور، هر یک از ایوان‌‌هاى چهارگانه به مرکز تعلیم و تعلم علوم دینى یکى از مذاهب اربعه اختصاص یافته است
 
آنچه که در صحن مسجد بیش‌تر از هر چیز خودنمایى مى‌کند، ایوان‌هاى چهارگانه است که در چهار ضلع آن به قرینه جاى گرفته‌اند.
 
 
همهٔ ایوان‌هاى چهارگانه به سبک دو پوششه ساخته شده‌اند که پوشش نخستین آن‌ها، تکیه‌گاه تزئینات، و پوشش دوم سقف ایوان‌ها را تشکیل مى‌دهد.
 
 
این صحن چهارایوانى، داراى ۴۸ متر طول و ۳۶ متر عرض است. براساس اطلاعات موجود، در گذشته در وسط این صحن یک حوض وجود داشته است و گرداگرد آن را، به استثناى جلوى حجره‌ها و شبستان‌ها، باغچه‌هاى پرگل و گیاه پوشانده بوده است. در سال ۱۳۴۰ براى جلوگیرى از گسترش رطوبت، حوض و باغچه‌هاى صحن برچیده شده‌اند. در سال ۱۳۶۸ حوض و باغچه‌هاى صحن، به صورت محدود، بازسازى گردیده‌اند.
 
 
سقف ایوان همهٔ حجره‌ها با استفاده از مقرنس‌کارى گچى تزئین گردیده است و در بعضى از حجره‌ها فرو ریخته است. فیل‌پوش حجره‌ها با کاشى‌هاى ختایى دوران قاجار که نقش‌هاى اسلیمى و گل و بوته دارند، با تنوع خاصى تزئین گردیده است و در آن‌ها، دو رنگ زرد و مشکى بر سایر رنگ‌ها غلبه دارد.
 
مسجد و مدرسهٔ سید (مسجد جامع زنجان) همانند بقیهٔ بناهاى دوران قاجار، ساختارى ضعیف و شکننده دارد و حفاظت و توجه ویژه‌اى را مى‌طلبد.
....................................
گزارش: رحیم مقدمی
عکس: فاطمه هاشم نژاد 
کد خبر 1656819

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha