گیاهان دارویی؛ سرمایه ای که مغفول ماند/ سایه بی توجهی مسئولان بر مرکز تخصصی گیاهان دارویی

گزارش خبرنگار مهر، خراسان جنوبی به دلیل برخورداری از چهار فصل سال و شبهای سرد و روزهای گرم دارای اقلیم بسیار مناسبی برای رویش منحصر به فرد گیاهان دارویی است و اسانس، عطر و طعم این گونه ها را از گیاهان دارویی سایر استانها متمایز کرده است.

حدود هشت هزار نوع گونه گیاهی در کشور وجود دارد، که خراسان جنوبی به دلیل دارا بودن اقلیم چهار گانه 10 درصد از این گونه ها را به خود اختصاص داده و هم اکنون دارای 800 گونه گیاهی شناخته شده است.

گیاهان دارویی، فرصتی برای اشتغالزایی است و در حالی که در دنیا به گیاهان دارویی به عنوان فرصتی اشتغالزا نگریسته می شود، اما این استعداد هنوز در استان خراسان جنوبی و حتی می توان گفت در ایران به فرصت اشتغالزا تبدیل نشده است.

یکی از نیازهای اساسی و اولویت های استراتژیک در کشور و استان، تحقیق و پژوهش در زمینه گیاهان برپایه گیاهان بومی، استراتژیک و دارویی است , مراکز تخصصی و تحقیقاتی می توانند نقش موثری در زمینه توسعه، صادرات و اشتغال در زمینه گیاهان دارویی داشته باشند و بر این مبنا و نظر بود که مسئولان خراسان جنوبی از 10 سال پیش کار ساخت مرکز تخصصی گیاهان دارویی را آغاز کردند اما انگار قرار نیست این مرکز به این زودی ها وارد مدار اجرایی و به بار بنشید.

هم اکنون ساخت این مرکز سالانه به طور میانگین یک درصد پیشرفت را نشان می دهد و پس از 10 سال از آغاز کار تنها شاهد 10 درصد پیشرفت بوده ایم.

10 سال کار ؛10 درصد پیشرفت

رئیس جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با اشاره به  اینکه کار ساخت مرکز تخصصی گیاهان دارویی از سال 82  آغاز شده است، گفت: عملیات ساخت این مرکز در زمینی به مساحت 14 هکتار در نزدیکی شهر خوسف استارت خورد اما هنوز به مرحله عملیاتی نرسیده است.

هادی زینی ملک آباد در پاسخ به سوال خبرنگار مهر که تا کنون چه اقداماتی برای این مرکز انجام شده، ادامه داد: فنس کشی زمین، تسطیح چهار هزار متر مربع از زمین، گرفتن مجوز حفر چاه و ایجاد سایت اداری از مهم ترین اقداماتی است که برای این پروژه انجام شده است.

وی با بیان اینکه کمکی از سوی دستگاه های اجرایی استان برای ساخت این مرکز نداشته ایم، عنوان کرد: پس از 10 سال کار پیشرفت پروژه 10 درصد برآورد شده است.

تکمیل مرکز تخصصی گیاهان دارویی نیازمند100 میلیون اعتبار / مسئولان کمک اعتباری نکردند

وی اعتبار هزینه شده برای این مرکز را  100 میلیون تومان اعلام کرد و افزود: تکمیل پروژه به حداقل 100 میلیون تومان اعتبار دیگر نیاز دارد.

رئیس جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه در ساخت پروژه هیچ کمک استانی نداشته ایم، گفت: کمکهای استانی تنها در حد همکاری و هماهنگی برای ساخت بوده است.

 وی با بیان اینکه به دلیل پیشرفت پایین کار در مقطعی تا از دست دادن پروژه پیش رفتیم، عنوان کرد: ایجاد این مرکز می تواند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اشتغال زایی استان داشته باشد و در این راستا می طلبد مسئولان استان کمک مالی به این پروژه را از اعتبارات استانی مد نظر قرار دهند.

 وی با بیان اینکه جهاد دانشگاهی ردیف بودجه دولتی ندارد، گفت: عمده در آمد جهاد دانشگاهی از محل برگزاری دوره های آموزشی و مراکز دانشگاهی تحت پوشش است و اگر بخواهیم برای این پروژه اعتبار بگذاریم باید از دیگر سرفصل ها کم کنیم و این موجب ضرر و زیان به بخشهای دیگر می شود.

 وی با بیان اینکه استان در بحث اشتغال اعتبارات خوبی را دارد، بیان داشت: مسئولان کمک به ساخت این مرکز را از این سرفصل اعتبار ات اشتغال یا توسعه بخش کشاورزی مورد توجه قرار دهند.

 توسعه کشاورزی استان با گیاهان دارویی میسر است

 وی تصریح کرد: خراسان جنوبی با توجه به خشکسالی های پی درپی با کمبود منابع آب روبرو است، گفت: کمبود منابع آبی کشاورزی استان را نیز دچار مشکل کرده و می توان گفت در آینده فلج خواهد کرد اما با توجه به مقاومت بالای گیاهان دارویی در برابر سرما، گرمام و خشسالی و همچنین نیاز پایین به آب می توانند تنها راه توسعه کشاورزی استان باشند.

 وی ببا بیان اینکه مرکز تخصصی گیاهان دارویی بنا ندارد یک منبع در آمد برای جهاد دانشگاهی باشد، عنوان کرد: اصلاح نسل گیاهان دارویی، شناسایی گیاهان دارویی مقاوم با شرایط استان و فرآوری آنها  و تربیت دانش آموختگان در این زمینه در این مرکز دنبال خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه مسئولان در بدو کار  از راه اندازی این مرکز را بسیار مشتاقانه استقبال کردند، گفت: اما پای کار که می رسد عملا هیچ کمکی را نمی ببینیم و حتی برخی از امور با رابطه ها پیش برده می شود.

زینی ملک آباد با بیان اینکه هم اکنون بسیاری از گیاهان دارویی ما که ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارند به خارج استان و حتی خارج کشور صادرات می شوند، گفت: اگر فرآوری این گیاهان را در استان داشته باشیم می توانیم گامهای موثری در توسعه اقتصادی و اشتغال استان برداریم.

وی عنوان کرد: راه اندازی مرکز تخصصی گیاهان دارویی و زعفران می تواند گامی موثر در توسعه و افزایش صادرات استان داشته باشد.

بنابراین با راه اندازی این مرکز و نگاه مبتنی بر یک شناخت واقع گرایانه از وضعیت موجود گیاهان دارویی، می توان با کاربرد روش های علمی و صحیح در تمام ابعاد اعم از کاشت، داشت، برداشت و بهره برداری صنعتی و اقتصادی آن، چه از طبیعت و چه به صورت کشت مکانیزه، به درکی واقعی و اصولی در خصوص نقش و بازدهی گیاهان دارویی در استان رسید که علاوه بر حفظ و حراست این گیاهان  موجب شکوفایی و توسعه پایدار نیز خواهد شد.

شناسایی 70 گونه گیاه نادر و ویژه در خراسان جنوبی

پژوهشگر گیاهان دارویی خراسان جنوبی گفت: حدود هزار گونه گیاه خودرو، زراعی و باغی در این استان وجود دارد که از این تعداد تاکنون 700 گونه با خواص دارویی در استان شناسایی شده است.

محسن پویان افزود: از این 700 گونه شناسایی شده 70 مورد نادر است که گیاهان چوبک ، بو مادران جنوبی، ناز بیابانی، سوگند بیرجندی، شصت عروس، مستار، زیبا کوتوله، اسکن بیل خراسانی و پیچک درختچه ای از جمله آن است.

وی ادامه داد: خراسان جنوبی با وسعت 95 هزار و 388 کیلومتر مربع هر چند بدلیل منابع آبی و نزولات جوی از محدودیتهای جدی برخوردار است ولی گیاهان این منطقه به دلیل تنشهای خشکی و شدید محیطی از نظر وجود مواد موثر دارویی کیفیت و اثر گذاری بسیار خوبی دارند.

در خراسان جنوبی حدود 177 هزار و 146 هکتار زیر کشت گیاهان دارویی خودرو ، زراعی و باغی است که درمنه‌، بادام کوهی، هزار خار، سیاه گینه، چرخه، عجوه، جوبک هراتی، آنغوزه، باریجه، بنه، ورک، ارمک، قدومه، جعده، گرگ تیغ، چلیپای بیابانی، قلیانک و اسفند رومی از دیگر گونه های این گیاهان در این استان است.

مصرف بی رویه گیاهان دارویی خطر انقراض را در پی دارد

متاسفانه سودآوری های کلان اقتصادی و توجه روز افزون به تجارت جهانی گیاهان دارویی، مشکلات و مسائل ناگواری را برای این منابع به وجود آورده و نسل گونه های گیاهی را با خطر انقراض مواجه کرده است.

چرا که بخش عظیمی از تجارت مربوط به گونه های گیاهان دارویی است، که بعضا با شیوه های نادرست از طبیعت جمع آوری شده و علاوه بر اینکه به انقراض نسل گونه ها می انجامد، تنوع زیستی منطقه و جهان را نیز با خطر نابودی مواجه می سازد.

استفاده مطلوب، منطقی و بهینه از این منابع که به لحاظ فناوری، بسیار کم هزینه تر و ساده تر از صنایع دارویی شیمیایی است، می تواند ضمن تامین بخشی از نیازهای عمده بهداشتی و درمانی جامعه از خروج مقادیر متنابهی ارز جلوگیری کرده و مانع گسترش وابستگی به بیگانگان شود.

 امید است با حمایت مسئولان استان از مرکز تخصصی گیاهان دارویی گام های اصولی در توسعه کشاورزی این استان خشک و صادرات و توسعه اقتصادی آن برداشته شود.

..................

گزارش : فاطمه زیراچی