درخت، خمیر، کاغذ/ آنچه باید از بزرگ‌ترین کارخانه چوب و کاغذ کشور بدانیم

خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: اواخر هفته گذشته شركت صنايع چوب و كاغذ مازندران، میزبان جمعی از خبرنگاران رسانه‌های گروهی بود که طی سفری 2 روزه و بازدید از این شرکت، تا حدودی با روند تولید کاغذهای مختلف در بزرگترين کارخانه توليد كننده كاغذ ايران آشنا شدند.

به گفته مسئولان شركت صنايع چوب و كاغذ مازندران، برای راه‌اندازی این کارخانه 600 ميليون دلار آمريكا شامل سرمايه‌گذاری ريالی و ارزی و هزينه‌های فاينانس، سرمايه‌گذاری شده است. شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران یک شرکت سهامی عام است که مطالعات اولیه آن در سال 1351 آغاز شده و نهایتاً در سال 1376 به بهره‌برداری رسیده است. آنها اصلی‌ترین اهداف این شرکت را حفظ و احياء و بهره‌برداری اصولی از جنگل‌های كرانه دريای خزر، کاهش وابستگی كشور به واردات كاغذ، کاهش خروج ارز از كشور، ايجاد اشتغال و رونق اقتصادی در منطقه و كشور و رشد و توسعه تخصص‌های امور جنگل و صنعت كاغذسازی می‌دانند.

محصولات توليدی شركت صنایع چوب و كاغذ مازندران، شامل كاغذ روزنامه در گراماژهای 45، 48.8 و 52 به صورت رول و شيت، كاغذ چاپ و تحرير در گراماژهای 50، 60، 70، 75 و 80 به صورت رول و شيت، کاغذ كرافت لاينر قهوه‌ای در گراماژهای 70، 80، 113، 120، 130 و 135  135 به صورت رول، کاغذ كرافت لاينر سفيد در گراماژهای 113 و 120 به صورت رول، کاغذ لاينر سفيد در گراماژهای 75، 80 و 100 به صورت رول، کاغذ تست لاينر در گراماژهای 100 و 140 به صورت رول، کاغذ روتو گراور در گراماژهای 55، 60، 70، 75 و 80 به صورت رول و شيت، کاغذ فلوتينگ در گراماژهای 113، 120، 127، 140، 150، 160 و 175 به صورت رول و شیت است.

چیزی که در نگاه اول توجه کسانی را که برای نخستین بار از شركت صنايع چوب و كاغذ مازندران بازدید می‌کنند، به خود جلب می‌کند، وسعت این شرکت است. مهندس شادپور که در این بازدید دو ساعته توضیحات لازم را به خبرنگاران ارائه می‌کرد، مساحت کارخانه را 700 هکتار اعلام کرد و گفت: «ظرفيت تولید شركت صنايع چوب و كاغذ مازندران، میزبان مجموعاً 175 هزار تن شامل 90 هزار تن كاغذ روزنامه و چاپ و تحرير و 85 هزار تن كاغذ فلوتينگ است که سال گذشته برای اولین بار رکورد تولید را شکستیم و به جای 175 هزار تن، 192 هزار تن انواع کاغذ تولید کردیم».

یکی از واحدهای اصلی شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، واحد توليد خرده چوب (چيپس) است که کارکرد آن خمیرسازی برای تولید کاغذ است. در این واحد که بوی خاص آن سراسر محوطه مربوطه را دربرگرفته است، هر 16 ساعت 4400 مترمکعب خرده چوب تولید می‌شود که برای تولید این میزان خرده چوب، 430 هزار مترمکعب چوب لازم است. این شرکت، خمیر مورد نیاز برای تولید کاغذهای روزنامه و چاپ و تحریر را از درخت‌های راش تامین می‌کند که این خمیر اصطلاحاً CMP نام دارد. همچنین برای تولید انواع کاغذهای فلوتینگ، این شرکت از گونه‌ای دیگر از درخت‌ها استفاده می‌کند و خمیری که در نهایت از خرده چوب‌های این درخت‌ها به دست می‌آید، اصطلاحاً NSSC نام دارد.

تولید خرده چوب (چیپس) از درخت برای تهیه خمیر کاغذ

هر شبانه‌روز در شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران 276 تن کاغذ روزنامه و 241 تن کاغذ چاپ و تحریر تولید می‌شود و در مجموع، سرعت ماشین‌های تولیدکننده این کاغذها، 1000 متر در دقیقه است. این کارخانه همچنین در شبانه‌روز 258 تن کاغذ فلوتینگ تولید می‌کند که سرعت ماشین‌های تولیدکننده این نوع کاغذ نیز 600 متر در دقيقه است.

یکی از واحدهای جالب و در عین حال بسیار حیاتی شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، واحد تصفيه آب آن است. مهندس شادپور گفت که این واحد، بزرگ‌ترین پساب صنعتی ایران است و نکته جالب‌تر آنکه هیچ یک از کارکنان شرکت در این واحد کار نمی‌کنند و تمام امور آن به صورت مکانیزه و بدون نیاز به نیروی انسانی انجام می‌شود. این پساب به صورت آنلاین به سیستم مرکزی سازمان محیط زیست متصل است تا هرگونه فعالیت مشکوک در جهت تخریب محیط زیست در آن کنترل شود.

به گفته شادپور، در این واحد کار توليد و تصفيه آب برای تامين مصارف آب صنعتی كارخانه، آب آشاميدنی و آب مورد نیاز برای موارد آتش نشانی انجام می‌شود. در این قسمت روزانه 28 هزار و 512 مترمکعب آب تولید و تصفیه می‌شود. در این قسمت تصفیه پساب صنعتی طی فرآيندهای تصفيه فيزيكی، بيولوژيكی و شيميايی و با هدف رسيدن به استانداردهای زيست محيطی انجام و روزانه 20 هزار و 352 متر مکعب پساب صنعتی تصفیه می‌شود.

این کارشناس شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران همچنین گفت که برای تست آبی که در این قسمت تصفیه می‌شود، چند مزرعه و برکه در قسمت‌های خروجی آن ساخته شده که ماهی‌ها در درون این برکه ـ که از آب پساب کارخانه تصفیه شده است ـ بدون کمترین مشکلی به زیست خود ادامه می‌دهند. همچنین تمام فضای سبز محوطه وسیع این کارخانه با آب تصفیه شده این پساب آبیاری می‌شود و از این بابت هم تاکنون مشکلی به وجود نیامده است.

واحد تصفیه پساب صنعتی

شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران اجازه بهره‌برداری از بیش از 150 هزار هکتار از جنگل‌های شمال را در اختیار دارد اما بنا بر اعلام مسئولان آن، این شرکت بدون اجازه کارشناسان اداره کل منابع طبیعی مازندران حق قطع حتی یک اصله درخت را هم ندارد و تنها درخت‌هایی که توسط این کارشناسان شماره‌گذاری شده‌اند، برای تولید کاغذ قطع خواهند شد. این درخت‌ها هم عمدتاً درخت‌های فرسوده را شامل می‌شوند.

نهال‌هایی که به جای درختان فرسوده کاشته می‌شوند

خبرنگاران در این بازدید، مقادیر زیادی کاغذهای کهنه که پس از دسته‌بندی روی هم انبار شده بود، دیدند که راهنمای این بازدید به آنها گفت که اینها کاغذهایی است که به شیوه‌ بازیافت از سراسر کشور به شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران آمده و پس از انجام کارهای فراوری، دوباره تبدیل به کاغذ مصرفی می‌شوند.

این شرکت برای تهیه خمیر نهایی به منظور تولید کاغذ، خمیر الیاف را از برخی کشورها وارد می‌کند و پس از ترکیب کردن آن با 15 درصد خمیر داخلی، خمیر لازم برای تولید کاغذ تحریر و فلوتینگ را فراهم می‌کند. البته در مورد اخیر این شرکت تنها لایه خام فلوتینگ را تولید می‌کند و اساساً کارخانه کارتن‌سازی نیست. نحوه تولید این نوع کاغذها هم به این ترتیب است که خمیر در قسمت ابتدایی ماشین تصفیه و سپس توسط وکیوم‌هایی، مکش می‌شود و در نهایت در قسمت خشک کن، ماحصل نهایی که همان کاغذ فلوتینگ است، به صورت زیگزاگ از آن عبور می‌کند.

نمونه‌ای از راه‌های ساخته شده در جنگل‌های تحت اختیار کارخانه

یکی دیگر از واحدهای مهم شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، بخش راهسازی آن است. مسئولان این کارخانه، واحد راهسازی را يكی از موفق‌ترين واحدهای اجرایی بخش جنگل به حساب می‌دانند. تا پايان سال 1389 حدود 1100 كيلومتر انواع جاده جنگلی در اطراف این کارخانه و در مسیر دسترسی به جنگل‌های در اختیار آن کشیده شده است.

ابوالفضل روغنی گلپایگانی، مدیرعامل شرکت در جمع خبرنگاران گفت: یکی از عواملی که از آتش گرفتن این جنگل‌ها در آتش سوزی چند سال پیش جنگل‌های مازندران و گلستان جلوگیری کرد، همین جاده‌ها بوده است، چرا که امکان دسترسی سریع به محل‌های آتش گرفته و اطفاء سریع حریق را فراهم کرده‌اند. در عین حال روستاییان اطراف از بخش عمده‌ای از این جاده‌ها به عنوان راه‌های ارتباطی و مواصلاتی استفاده می‌کنند.

شاید بهتر این باشد که گزارش بازدید از شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران را با شعری که روی یکی از سیلوهای نگهداری رول‌های کاغذ ـ شاید توسط یکی از کارکنان این کارخانه ـ ماندگار شده است، به پایان برد:

چگونه شرح دهم لحظه لحظه خود را

برای این همیشه ناباور خیال‌پرست

-------------------------------

گزارش از کمال صادقی