به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو ظهر امروز شنبه ۲ آذر با حضور غلامعلی حداد عادل، سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد، محمدرضا سعیدآبادی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، محمد اللهیاری دبیر هفته کتاب، هیراناند پورکیت مدیر دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران، علی شجاعی صائین، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، محمود آموزگار دبیر انجمن ناشران و کتابفروشان تهران، محمدرضا وصفی مدیرکل دفتر مجامع و تشکل‌های فرهنگی هنری وزارت ارشاد در محل کمیسیون ملی یونسکو برگزار شد.
شجاعی صائین در این برنامه گفت: کتاب فارغ از هر شکل و فرمی که عرضه شود، نقطه‌ای است که نیازهای فرهنگی جامعه، علم و هنر به هم گره می‌خورد. نشر کتاب امروز یکی از بزرگ‌ترین فعالیت‌های فرهنگی و اقتصادی در جهان است. کتاب از ابزارهای مهم توسعه ملل محسوب می‌شود و توجه به آن از ضروری‌ترین مناسبات کشورهاست. نشر کتاب در ایران یکی از مهم‌ترین ارکان صنعت فرهنگی کشور است. رشد جمعیت، افزایش مردمان باسواد و گسترش نیازهای آموزشی در آینده، و اصولا افزایش نیاز به اطلاعات، چشم‌اندازی را ترسیم می‌کند که به واسطه آن، نیازمند سازماندهی نشر هستیم.
وی افزود: تعداد کل عناوین کتاب‌های منتشر شده بعد از انقلاب تا امروز، ۸۲۱ هزار و ۲۶۱ عنوان بوده است. سال ۹۰ از نظر پرکاری، بهترین سال نشر و سال ۶۰ بدترین سال بوده است که در آن کمترین فعالیت را داشته‌ایم. رقم کل شمارگان کتاب‌های منتشر شده در ایران نیز بعد از انقلاب، عبارت است از ۳ میلیارد و ۴۱۵ میلیون و ۲۹۹ هزار و ۲۹۸ نسخه. با وقوع انقلاب، شاهد رشد چاپخانه‌ها و فعالیت نشر بودیم، ولی با آغاز جنگ، و به تبع آن گرانی مواد و مصالح کتاب به ویژه کاغذ، شاهد افت میزان نشر در اواسط دهه ۶۰ بودیم، اما بعد از دهه ۶۰ و سامان یافتن اوضاع کشور، صنعت نشر هم شاهد رونق مجدد بود. با این وجود مشکلاتی داریم که در ادامه به بیان آن‌ها می‌پردازم.
مدیرعامل خانه کتاب ادامه داد: ناکارآمدی شبکه توزیع، عدم دسترسی مناسب مخاطبان سراسر کشور، اطلاع‌رسانی نامناسب از تازه‌های نشر کشور و عدم آشنایی درصد قابل توجهی از ناشران کشور با الزامات حرفه‌ای نشر، وضعیتی نه‌چندان مناسبی را برای صنعت نشر کشور ایجاد کرده است. همچنان که باید دانش فنی‌مان در این حوزه ارتقا پیدا کند و با بازارهای بین‌المللی و جهانی ارتباط بیشتری داشته باشیم، باید جلوی کتاب‌سازی را هم بگیریم. عدم عرضه کتاب برای اقشار و سطوح متفاوت مخاطبان هم از دیگر مشکلات ماست.
شجاعی صائین گفت: یکی از مشکلات اساسی نشر ما کمی سرمایه در گردش است. بسیاری از کتابفروشان کشورمان، به این پیشه، به عنوان شغل اول خود نگاه نمی‌کنند. مقایسه‌ها نشان می‌دهد که آن دسته از ناشران و کتابفروشانی که به عنوان شغل اول، در این پیشه فعالیت دارند، وضعیت مناسبت‌تری در بازار نشر دارند. دولت می‌تواند با انواع بیمه و خدمات اجتماعی برای فعالیت تمام وقت ناشران و کتابفروشان، زمینه مناسبی فراهم بیاورد. تجمیع رسانه‌های جمعی برای تبلیغ کتاب که اگر توسط دولت انجام شود، از دیگر فعالیت‌های موثر در این زمینه خواهد بود. سیستم آموزشی کشور ما باید به گونه‌ای باشد که دانش‌آموزان برای تحصیلات تکمیلی‌شان به سراغ کتاب‌های دیگری علاوه بر کتاب درسی‌شان بروند. افزایش تورم هم از دیگر مشکلات ناشران و کتابفروشان است که دولت و وزارت ارشاد می‌تواند برای مهار بخشی از معضلات ناشی از آن، کمک کند.
وی در ادامه گفت: فروشگاه‌های بزرگ و مدرن فروش کتاب می‌توانند موثر باشند و به ویژه در شهرستان‌ها، باری را از دوش صنعت نشر کشور بر دارند. انتقال بلندمدت حمایت‌های مستقیم دولت به حمایت‌های تدریجی هم، فعالیت سازنده دیگری است که می‌توان در این زمینه انجام داد. عامل دیگری که به آن نیاز داریم، اتحادیه‌های صنفی و غیرنمایشی و همین‌طور انجمن‌های نویسندگان است که می‌توانند در حکم زیرساخت‌های محکمی در زمینه صنعت نشر کشورمان باشند.
محمود آموزگار سخنران دیگر این برنامه با موضوع فعالیت‌های صنفی نشر در ایران به سخنرانی پرداخت و گفت: تمدن علمی، فرهنگی و هنری کشور ما نیاز به توضیح ندارد و واقعیتی است که سالیان سال، بخش‌های مختلف جهان از آن بهره برده‌اند. منتهی اختراع ماشین چاپ، وضعیتی را فراهم کرد که بحث‌های اقتصادی جدی وارد این حوزه شدند. کنوانسیون برن برای اولین بار سعی کرد مناسبات این زمینه را فراهم کند. در کشور ما هم حرکت‌هایی در ارتباط با انتشار کتاب و استفاده از تکنولوژی‌های جدید چاپ آغاز شد و ما هم، کم کم به چرخه تولید انبوه کتاب وارد شدیم.
دبیر انجمن ناشران و کتابفروشان تهران افزود: در آن زمان، ناشرانی که به طور تخصصی و به تعداد محدود مشغول بودند، مبادرت به ایجاد فروشگاه‌های کتاب کردند؛ البته نه به عنوان یک شغل اقتصادی مستقل بلکه برای عرضه کتاب‌هایشان. برای همین هم اغلب کسانی که به صورت حرفه‌ای در صنف ناشران کار می‌کردند، کتابفروشی هم دایر کردند چون سعی داشتند زمینه‌ای فراهم کنند تا آثارشان به دست مخاطبان برسد. نکته مهم تمرکز ناشران و کتابفروشان در شهر تهران است. حدود ۷۵ درصد فعالیت‌های نشر کشور، در تهران متمرکز است و متاسفانه فاصله مرکز این فعالیت با اطراف آن زیاد است. اگر در شهرهای دیگر هم کتابفروشی وجود داشته باشد، بیشتر کتابفروشی‌های آموزشی و کمک آموزشی هستند.
وی گفت: بعد از انقلاب، با افزایش تعداد عناوین روبرو بوده‌ایم اما در بخش‌های قابل توجهی به ویژه شمارگان، آمار دلگرم‌کننده‌ای نداریم. در طول سال به طور متوسط ۷۰ هزار کتاب تولید می‌شود که با شمارگان هزار نسخه‌ای، حکایت از یک مشکل جدی دارد که باید حل شود. درباره فعالیت‌های صنفی، اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران اهمیت و جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کند و از ۵۵ سال پیش که فعالیت خود را آغاز کرده تا امروز، هزار و ۲۰۰ عضو دارد. به دلیل این که در قانون نظام صنفی تاکید شده صلاحیت مراکز مانع از اخذ پروانه کسب از اتحادیه‌های صنفی نمی‌شود، درخواستی از وزارت ارشاد داشتیم تا دوستانی که برای گرفتن پروانه نشر مراجعه می‌کنند، زمینه عضویت در اتحادیه را هم داشته باشند. طبیعتا همه این هزار و ۲۰۰ عضو، همه بضاعت شهر تهران نیست.
آموزگار در بخش دیگری از سخنانش گفت: در ۳ سال گذشته، اتحادیه بخش بین‌الملل و طبیعتا کاری به مناسبات فرامرزی نداشت. با شکل‌گیری این بخش در اتحادیه، مقدمات حضور در نمایشگاه فرانکفورت امسال فراهم شد و اتحادیه به طور رایگان از طرف موسسه فرهنگی نمایشگاه‌ها، ۲۸۰ اثر از ناشران را در این نمایشگاه عرضه کرد. با وجود این که انتظار نداشتیم در اولین دوره حضورمان در فرانکفورت، به توفیق چندانی در زمینه فروش حق کپی‌رایت کتاب‌ها دست پیدا کنیم، اما با اتفاقات خلاف انتظارمان روبرو شدیم. یکی از مسائلی که اتحادیه به آن توجه دارد، این است که در بازارهای بین‌المللی کتاب، درآمد اصلی ناشران بیشتر از فروش کپی‌رایت کتاب‌ها حاصل می‌شود نه فروش عناوین. موسسات کوچک نشر هم در دیگر کشورها، سعی می‌کنند به سمت این کار که اشاعه دهنده فرهنگ ملی‌شان است بروند، و به همین دلیل مورد حمایت دولت‌هایشان قرار می‌گیرند. سوئیس، آلمان، فرانسه، ترکیه و مکزیک تعدادی از این کشورها هستند.
دبیر انجمن ناشران و کتابفروشان تهران ادامه داد: این موضوعی است که تا به حال مغفول واقع شده است. ارشاد می‌تواند نقش مهمی در حمایت از ناشرانی که می‌خواهند حقوق نشر آثارشان را به دیگر کشورها منتقل کنند، داشته باشد. چون ما به قانون جهانی کپی‌رایت نپیوسته‌ایم، با سختی و دشواری می‌توانیم جایگاهی در بازار نشر جهانی پیدا کنیم. ما بضاعت زیادی در محتوا داریم اما متاسفانه برخی از اساتید، کتاب‌های تخصصی‌شان را به زبان انگلیسی چاپ می‌کنند و گاهی هم رو به ناشران خارجی می‌آورند که وقتی علت امر را از آن‌ها جویا می‌شویم، می‌گویند می‌خواهند از اثرشان حراست شود.
نظر شما