به گزارش خبرنگار مهر، اولین نشست «یکشنبه‌های انسان‌شناسی و فرهنگ» در سری دوم فعالیت خود، با موضوع « انسان‌شناسی خانه و فضاهای درونی» دیروز یکشنبه 4 آبان ماه در سالن مرکز مشارکت های فرهنگی هنری شهرداری تهران برگزار شد. در این نشست، فیلم مستند «پیدایش» به کارگردانی حمید سهیلی، به نمایش در آمد. این فیلم، که اولین قسمت از مجموعه 33 قسمتی سهیلی با عنوان «معماری ایرانی» است به اثار معماری پیش از تاریخ کشور می پردازد. در این نشست دکتر ناصر فکوهی با عنوان «انسان‌شناسی خانه و فضاهای درونی» و منیژه غزنویان با عنوان «خانه و گفتگوی درون و بیرون» سخنرانی کردند.
دکتر ناصر فکوهی در این نشست گفت: خانه جایی است که در آن به دنیا می آییم در آن زندگی و رشد می کنیم بزرگ و پیر می شویم و در آن می میریم. خانه می تواند از یک ورود زیستی بررسی شود. البته در حال حاضر آدمها در بیمارستان به دنیا میآیند و در آنجا میمیرند ولی در گذشته نه چندان دور انسانها در خانه به‌دنیا می آمدند و می مردند و حتی در خانه دفن می شدند.
وی افزود: خانه جایی است که ما در آن یک تجربه زیستی دائم داریم. بنابراین بیولوژی انسان امروزی یک بیولوژی خانگی است که امروزه مورد اهمیت و توجه بسیاری قرار گرفته است. آدمها در بخش بزرگی از عمرشان در خانه به سر می برند. خانه یک امر تاریخی است خانه صرفاً خانه ای نیست که ما امروز درونش زندگی می کنیم. امروز از آشپزخانه ای استفاده می کنیم که بدون شک یک اثر پیشا تاریخی است. مربوط به کشف آتش و استفاده انسان از آن و توانایی روشن کردن آتش می شود که باعث پختن و خوردن غذاها شده است و کانون یا آغوش گرم خانواده به نوعی اشاره به همین مسئله دارد.
خاک خون خانواده خانه
سرزمین تبار /نژاد ملت کشور
که اتفاقی هم نیست که هر چهارتای اول به حرف خ شروع شده اند. که همه اینها را می توان بحث کرد.
فکوهی تصریح کرد:خانه یک سیستم فرهنگی است که هم به شکل مادی وجود دارد و هم در اشکال بازنمایی. بازنمایی ادبی خانه در داستانها و رومانها و قصه ها و اشعار موجود است. بازنمایی تجسم خانه؛ در نقاشی ها و مجسمه ها و معماری و غیره پیداست. بازنمایی تصویری خانه؛ در تصاویر و عکس ها و فیلمها و سریالها نقش شده است و بازنمایی اجرایی خانه؛ نمایش ها در مکانهای تجربه زیسته شده بیرونی در همه اینها به نوعی خانه خودمان را در بدن خودمان داریم. وقتی کسی را می بینیم که راه می رود نفس می کشد حرف می زند یا با شما صحبت می کند به نوعی خانه اش را در داخل خودش دارد. به همین جهت است که خانه در درون انسان و بدنش است. مابرون را ننگریم و قال را ما درون را بنگریم و حال را و این بیت از جامی که بس عمارت که بود خانه رنج / بس خرابی که بود پرده گنج.
منیژه غزنویان هم در این نشست گفت: بحثی که داریم به نوعی پروژه تحقیقی من بوده که خیلی جاها پرونده باز است و خیلی جاها با حدس و گمان همراه است. در مورد ارتباط فضای درون و بیرون که می خواهم مصداقی تر و تاریخی تر بحث و بررسی کنم. بعد از فیلمی که دیدید که بحث باستانشناسی و تاریخی را مطرح می کرد و صحبت های آقای دکتر که تیپی از انسان‌شناسی نظری بود شاید با این بحث مصداقی تر راحتتر بتوانید ارتباط برقرار کنید.
وی افزود: می خواهم درباره این صحبت کنم که خانه به عنوان یک فضای درونی چه چطور با فضای بیرون از خودش وارد ارتباط، گفتگو و بده بستان می شود و چه رابطه‌ای بینشان وجود دارد. با انقلاب صنعتی شرایط کار تغییر کرد. ماشین جای انسان را گرفت و خیلی از روابط تغییر کرد. شکل شهرها و خانه ها تغییر کرد. چیزهایی عجیب و غریب به وجود آمد. انسان‌شناسی و جامعه شناسی و خیلی از رشته های علوم انسانی و اجتماعی زاده آن دوران و نگرانی های آن دوران هستند. این تجربهای که در دنیای بیرون اتفاق افتاد فضای درون خانه ها را تغییر شگرفی داد.
این محقق و پژوهشگر انسان‌شناسی ادامه داد: در گذشته امکان شست و شو در داخل خانه ها خیلی محدود بود و کنیزها باید آب برای خانم و یا آقای خانه می آوردند. یادم هست که مادربزرگم هم در خانه برای پدربزرگم آب برای شستشوی دستش می آورد. مردم از استحمام می ترسیدند و تا مدتها با تعویض لباسهایشان که عرق را به خود می گرفت و شستن آنها به نوعی نظافت می کردند و حمام نمی گرفتند. اما از سال 1750 به بعد با مباحثی که در آب درمانی و خاصیت آب مطرح شد و چند تن از شاهزادگان به آن تن دادند آرام آرام ترس از آب از بین رفت و استحمام در خانه ها ایجاد شد.
وی افزود: آتش و شومینه محل گرم کردن خانه بوده و اعضای خانه کنار آن گرد هم جمع می شدند. خانه و خانواده محور گرما و دور همدیگر جمع شدن بوده است. اینچنین است که تمثیل آغوش یا کانون گرم خانواده ایجاد شده است.
