هيچ سريال مناسبي درباره امام حسين (ع) ساخته نشده است ؛ بازخواني پرونده سريالي كه ساخته نشد

به گزارش خبرنگار تلويزيوني " مهر"، يكي از كارهاي بسيار خوب تلويزيون طي چند سال اخير، ساخت سريال هايي است كه به زندگي ائمه معصومين (س) مي پردازد. هر چند حرف و حديث هاي بسياري در مورد هزينه هاي توليد اين نوع آثار وجود دارد و برخي بر اين اعتقادند كه به جاي ساخت يك سريال بلند و پرهزينه مي توان تعداد زيادي اثر توليد كرد، اما بايد به اين نكته توجه داشت كه در تمامي كشورهاي جهان متوليان تلويزيون و سينما گاه با صرف هزينه هاي زياد دست به توليد آثاري مي زنند كه به عبارتي فاخر و ماندگار باشد و به عنوان يك اثر شاخص و قابل اعتنا در كارنامه مديران و دست اندركاران توليد اين عرصه باقي بماند. 

تلويزيون كشور ما هم طي سال هاي اخير به گوشه هايي از زندگي و فعاليت امام حسن (ع)، امام رضا (ع) و حضرت علي (ع) پرداخته است  كه اين آثار با برخورداري از حمايت خوب مالي به نسبت آثاري قابل توجه به حساب مي آيند. اما تاكنون هيچ مجموعه تلويزيوني يا فيلم قابل اعتنا و شاخصي در خصوص زندگي و شخصيت امام حسين (ع) در زمان حيات پربارش توليد نشده است. اين درحالي است كه امام حسين (ع) همواره يكي از نمادهاي اصلي شيعه در جهان بوده كه با شهادت خود و خلق واقعه كربلا تاثير عميقي بر پيروان دين اسلام گذاشته است و از سوي ديگر در كشور ما هر ساله در ايام عاشورا و تاسوعا و درماه محرم، واقعه شهادت امام حسين (ع) و يارانش در دشت كربلا از سوي مردم ، با شكوه خاصي با عزاداري و سوگواري مورد توجه قرار مي گيرد. البته در زمينه ساخت سريال درباره امام حسين (ع) در سال 82 تلاشي پيگير و جدي صورت گرفت كه متاسفانه به سرانجام نرسيد و در اينجا با بازخواني اين پرونده نگاهي به شرايط توليد نشدن چنين اثري مي شود.

مجموعه تلويزيوني امام حسين (ع) كه قرار بود به عنوان يكي از آثار ماندگار تلويزيوني توليد شود، در اسفند ماه سال 81 با حضور علي لاريجاني، رييس سابق سازمان صدا و سيما و جمعي از مديران بخش هاي مختلف تلويزيون و از جمله محمد مهدي حيدريان، معاون سينمايي وقت وزارت ارشاد، با بازبيني محل ساخته شدن دكورهاي اين سريال و بازبيني پلان هايي كه از ساخت شكل و چگونگي قرارگيري بخش هاي مختلف اين سريال به وسيله عبدالحميد قديريان به عنوان مديرهنري سريال تهيه شده بود، كار ساخت دكورها با برافراشتن پرچمي با نام مبارك امام حسين(ع) آغاز شد. در اين مراسم لاريجاني تاكيد كرده بود كه با وجود همه مشكلات مالي كه تلويزيون با آن دست به گريبان است، اهتمام ويژه اي براي ساخت اين سريال به خرج خواهد داد.

اما اين مرحله آغاز مسايل و مشكلات فراواني بود كه بر سر راه توليد اين سريال به وجود آمد. اين اثر كه مرحله پيش توليد را 2 ماه قبل از افتتاح رسمي آغاز كرده بود تا 8 ماه پس از تعيين محل ساخت دكورها اين مرحله را براي انتخاب عوامل ادامه داد، اما مخالفت هاي موجود باعث شد تا درمرحله پيش توليد وقفه به وجود بيايد و اين مساله به طول بيانجامد. هرچند پس از مدتي توليد آغاز شد، اما درهمان گام هاي نخست آغاز توليد سريال و با وجود ساخت بخشي از دكور، دوخت لباس تعدادي از شخصيت ها و پيش بيني امور فني و توليد حدود 100 دقيقه به طور كامل متوقف و به باد فراموشي سپرده شد. چنان كه اكنون با حضور رييس جديد سازمان صدا و سيما هيچ خبري از آغاز مجدد توليد اين سريال وجود ندارد. اين در حالي است كه در همان زمان حدود يك ميليارد و دويست ميليون تومان براي سريال هزينه شده بود!

مجتبي فرآورده، نويسنده فيلمنامه مجموعه امام حسين (ع) درباره روند توليد و توقيف اين اثر طي گفت و گويي كه در همان زمان با خبرگزاري مهر انجام داده بود، در اين باره اظهار داشت: وقتي من فيلمنامه اين سريال را براي ارايه در 14 قسمت به نگارش درآوردم، متن نهايي به رييس سازمان ارجاع داده شد تا نظرات وي هم در اين زمينه لحاظ شود. وي ضمن ارزيابي فيلمنامه آن را مثبت خواند و بر جلوه بيشتر مقام امامت و ولايت امام حسين (ع) در متن تاكيد كرد. اثر دوباره بازنويسي شد تا 20 قسمت اول سريال به مساله حركت امام به سوي دشت كربلا و وقايع عاشورا بپردازد و 12 قسمت مسايل مربوط به حضور اسرا در كوفه و شام را روايت كند. در اين بازنويسي محوريت اصلي داستان به مساله امامت و ولايت سيد الشهدا اختصاص داشت. فيلمنامه نهايي در 32 قسمت مورد تاييد قرار گرفت و امور پيش توليد و سپس توليد آغاز شد و پس از چند ماه متوقف شد.

فرآورده در مورد دلايل و شرايط توقف توليد اين سريال توضيح داد:  يك مركز پژوهشي فعال در تلويزيون كه مشورت هاي تحقيقاتي به رييس سازمان صدا و سيما مي دهد، راي به غير قابل قبول بودن اين اثر دادند. اين افراد كه 5 نفر هستند و در ميان آنها 2 روحاني وجود دارد، به ما اعلام كردند كه مسايل مطرح شده در اثر با حقايق ديني منطبق است، اما ارايه آن در جامعه به صورت يك مجموعه تلويزيوني به صلاح نيست. در اين متن نگاه من به واقعه عاشورا صرفا" تاريخي نبوده است؛ بلكه در اين اثر به سوي شناخت و معرفي معارف موجود پيش رفتم. در حالي كه گروه مخالف ساخت اين اثر به وجود يك نگاه صرفا" سياسي اعتقاد دارند و تطبيق وقايع داستان با عقلانيت را بسيار مهم مي دانند...

وقتي صحبت از ساخت يك سريال تاريخي - مذهبي به ميان مي آيد، بحث دو بخش  را در بر مي گيرد. يكي مساله تاريخي است كه از اسناد و مدارك مورد نياز برخوردار است و به شكل هاي مختلف اين اسناد را مي توان به دست آورد كه بر همين اساس مي توان روي استنباط تاريخي نويسنده صحه گذاشت. اما وقتي مساله مسايل مذهبي و محتواي اثر به ميان مي آيد، نكته اصلي بر سر نقطه نظرات فيلمنامه نويس، حساسيت هاي موجود در جامعه، نوع نگاه كارشناسان كه در بخش هاي مختلف و گسترده با اختلاف نظر همراه است و بسياري از مسايل كه مي تواند در ساخت يك سريال و سپس بازخورد آن موثر باشد. اما اين سوال در ذهن مطرح مي شود كه طي سال هاي اخير با آنكه توليد آثار تصويري در عرصه هاي مختلف فيلم و سريال كه داستان آنها برگرفته از مسايل تاريخي - مذهبي باشد، رشد قابل توجهي پيدا كرده است، اما هنوز يك مركز واحد براي بررسي آثار وجود ندارد كه چنين مشكلاتي پيش نيايد.

البته در حال حاضر مراكز پژوهشي و مشاوره اي زيادي در سازمان ها و ارگان هاي مختلف دولتي كه به نوعي متولي و دست اندركار توليد فيلم و سريال هستند در كشور به فعاليت مشغولند، اما مشكل اصلي نبود تصميم گيري واحد و در آخر برخورداري از ضمانت اجرايي است. براي نمونه سريال امام حسين (ع) زير نظر رييس سازمان صدا و سيما نوشته مي شود و به نتيجه مي رسد، اما با اين وجود مجال توليد نمي يابد. بايد روند و شرايط مشخصي وجود داشته باشد تا يك اثر به سرانجام برسد. يعني از آغاز ارايه طرح و مضمون و سپس پرداخت موضوع و توليد آن سير مشخصي به وجود بيايد تا سرانجام رضايت بخش و موثر باشد.

عبدالحميد قديريان كه طراح صحنه و لباس و مشاور فيلمنامه اين سريال است، همان زمان به خبرنگار مهر گفته بود: با توجه به هزينه خوبي كه صدا و سيما به اين امراختصاص داد و فهم حرفه اي بسيار بالاي تهيه كننده، كار با فشردگي و سرعت خيلي خوبي پيش رفت . ما حدود 80 درصد امكانات فني مورد نياز اثر را تامين كرديم و 20 درصد باقي مانده هم بايد بسته به نياز قسمت ها و صحنه هاي مختلف سريال در ادامه كار تامين مي شد. از نظر زيبايي شناسي هم شرايط مناسب آماده شده بود .اگر پروژه با همان روند ادامه پيدا مي كرد، اثر به كيفيت بسيار خوبي دست مي يافت.

قديريان پيشنهاد كرد:  لازم است مركز يا كانوني تشكيل شود و وظيفه تبيين افكار و انديشه هاي مختلف را برعهده بگيرد تا يك اثر وابسته به انديشه و اعتقاد ديني، گرفتار مسايل سياسي و گرايش هاي جناحي نشود و با حضور تعدادي از بزرگان علم و هنر و انديشه اين گونه مسايل به سرانجام خوبي برسد.

 نكته قابل بحث اين است كه هنوز مركز مشخصي براي بررسي آثار تاريخي - مذهبي به وجود نيامده و روند توليد و نگارش آثار تاريخي - مذهبي در عمل متوقف شده و به شاخه ديگري كه توجه به زندگي پيامبران ( به خصوص آنهايي كه داستان زندگي شان در قرآن وجود دارد) منتقل شده است. يعني به نظر مي رسد دست اندركاران امر صورت مساله را پاك كرده اند و با قطع روند توليد آثار درباره امامان معصوم(ص) موضوع را در نوعي سكوت به فراموشي سپرده اند. درحالي كه بدون ترديد تلويزيون ما به چنين آثاري نياز دارد و مخاطب از تماشاي چنين فيلم و سريال هايي مي تواند به لذت بصري و هم لذت معنايي برسد. درعين حال چنين آثار فراگيري مي تواند بر اطلاعات و دانسته هاي مخاطب بيافزايد و از سوي ديگر برخي از خرافات موجود را اصلاح كند كه اين دو مقصود از اهميت بسيار زيادي برخوردارند.

به نظر مي رسد در دوره جديد فعاليت سازمان صدا و سيما كه با حضور مهندس عزت الله ضرغامي در پست رياست اين سازمان شكل گرفته است، بايد در اين زمينه، چاره اي جدي انديشه شود و روندي مشخص و قانون مند به وجود بيايد و از فيلمنامه نويسان و كارگردان هاي آثار تاريخي - مذهبي براي فعاليت در اين زمينه دعوت به عمل بيايد تا فيلم ها و سريال هايي فاخر و ماندگار در باره زندگي و شخصيت امام حسين(ع) توليد و به عاشقان امامت و ولايت عرضه شوند.