خبرگزاری مهر، گروه استانها: این روزها وقتی سخن از گردشگری به میان می‌آید در نخستین گام، آن‌هم خواه‌ناخواه فکر انسان به‌سوی پتانسیل‌های موجود در یک منطقه سوق پیدا می‌کند یا به زبان ساده، پاسخ این پرسش که کجا برویم آن‌هم به چه دلیل فلسفه گردشگری امروزی در کشورمان محسوب می‌شود و دراین‌بین استان سمنان با فعالیت‌هایی که در سال‌های اخیر صورت داده، می‌کوشد تا در زمره استان‌های مقصد گردشگری قرار بگیرد.
استان سمنان به‌واسطه موقعیت جغرافیایی و قرارگیری بر سر چهارراه شمال شرق ایران و همچنین وقوع بر تلاقی دو کریدور مهم شمال-جنوب و شرق-غرب همواره گذرگاهی برای مسافران نوروزی، زائران حرم امن رضوی، گردشگران خارجی و درنهایت هم‌وطنان ساکن شمال شرق ایران بوده است اما در سال‌های اخیر با توجه به فعالیت بیش‌ازپیش سمن‌های گردشگری، دیدگاه مثبت مسئولان به این امر، مسائل اقتصادی، رفع تدریجی تحریم‌ها و تمایل ایرانیان به سفرهای داخلی، استان سمنان می‌کوشد تا نه‌تنها یک گذرگاه بلکه خود به مقصد گردشگری بدل شود.
امروزه توجه به گردشگری معنوی باوجود مقبره علاءالدوله سمنانی، بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، سیخ حسن جوری و ابن یمین فرومدی در استان سمنان، در کنار گردشگری طبیعی باوجود جنگل ابر و اولنگ، آبشارهای مختلف، دشت کویر، ارتفاعات شهمیرزاد، پاده و گرمسار و همچنین توریسم زیارتی باوجود اماکنی چون امامزاده یحیی(ع)، امامزاده محمد بسطام، مسجد تاریخانه دامغان و ده‌ها بقعه متبرکه سمنان را در زمره استان‌های دارای پتانسیل برای بحث گردشگری معرفی کرده است.
برای پیگیری چگونگی قرارگیری سمنان در زمره استان‌های مقصد گردشگری و همچنین مهیا بودن زیرساخت‌های گردشگری در این استان، طی میزگردی تحت عنوان «گردشگری استان سمنان، فرصت‌ها و چالش‌ها» با حضور حمیدرضا حسنی رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شاهرود، پیمان روح‌پرور فعال ملی گردشگری، علی بنی‌هاشمی برگزارکننده تورهای مسافرتی در سمنان و همچنین محمدعلی میرزایی فعال و کارشناس گردشگری اهل دامغان و ساکن مشهد مقدس، به گفتگو نشستیم.
*سرمایه گذاری در بخش صنعت گردشگری مقرون به صرفه است؟
علی بنی‌هاشمی: امروزه صنعت گردشگری پس از خودروسازی و نفت، سومین صنعت پول‌ساز جهان محسوب می‌شود که این مهم نشان‌دهنده اهمیت پرداختن به موضوع گردشگری را بیش‌ازپیش نشان می‌دهد از سوی دیگر نکته حائز اهمیت این است که برای پدید آوردن صنعتی به نام نفت و یا خودروسازی باید میلیاردها ریال هزینه، وقت، انرژی و نیروی کار را به کاربرد تا درنهایت بتوان طی برهه زمانی میان‌مدت شاهد پای گرفتن این صنعت و در بلندمدت شاهد پول‌سازی در صنعت خودروسازی بود برای مثال کارخانه اتومبیل‌سازی فورد از روز تأسیس تا ورود به بورس تحت عنوان یک شرکت پول‌ساز، سیزده سال را گذراند.
اما گردشگری این ویژگی را ندارد کافی است با صرف هزینه‌ای میلیونی، و نه‌میلیاردی هم اسباب اشتغال پایدار خانواده‌ها و جوانان را فراهم آورد و هم به اقتصاد جوامع محلی کمک کرد. این مهم نیاز امروز استان سمنان است چراکه در این استان و به‌ویژه در شرق، به علت نبود صنایع شاخص بیکاری موج می‌زند و ما معتقدیم اگر این پتانسیل‌های ویژه واقع‌شده در شهرستان شاهرود شامل جنگل ابر، آبشارهای مختلف، کویر بیارجمند، پارک ملی توران و ... در هر کشوری وجود داشت هیچ جوانی در آن جامعه بیکار نمی‌ماند.
از سوی دیگر مشکلات اقتصادی امروزه عرصه را برای خانواده‌ها تنگ کرده است و این مهم توجه به صنعت گردشگری را بیش‌ازپیش می‌طلبد چراکه با صرف هزینه‌ای بسیار اندک می‌توان در عرصه گردشگری، صنایع‌دستی و راهنمایی تورهای گردشگری موفق عمل کرد و نمونه آن را در روستای قلعه بالای بیارجمند شاهرود می‌توان دید و بسیاری امروز در آن روستا از منازل خود برای اسکان، تهیه غذای توریست‌ها و ارائه خدمات به آن‌ها اشتغال‌زایی کرده‌اند.
*استان سمنان باوجود ظرفیت‌های خود آیا به جایگاه واقعی رسیده است؟
پیمان روح‌پرور: در استان سمنان و به‌صورت کلی کشورمان باید سعی شود تا علاقه مردم اعم از داخلی و یا خارجی به حضور در کنار مردم ایران، مشاهده و مطالعه آداب، رسوم و رفتار، بازدید از اماکن دیدنی و طبیعی جلب شود و این امر از طریق برنامه‌ریزی برای یک مطالعه جامع گردشگری که همۀ ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گردشگری را واکاوی کند میسر می‌شود.
خوشبختانه در استان سمنان پتانسیل‌های ویژه‌ای برای این منظور وجود دارد و تدوین شیوه‌های حمایتی اجرایی، سرمایه‌گذاری و اختصاص تسهیلات بیشتر برای هتل‌ها، شرکت‌های هواپیمایی، فرودگاه‌ها، سمن‌های فعال درزمینهٔ توریسم، تبلیغ و اشاعه جاذبه‌های گردشگری از طریق اینترنت، فیلم، بروشور، مقاله، نمایشگاه و ... می‌تواند مفید باشد که در پاسخ به این سؤال باید گفت باوجود ظرفیت‌های فراوان گردشگری در استان سمنان، هنوز به جایگاه ممتاز و ویژه نرسیده‌ایم اما با آن فاصله زیادی هم نداریم.
سازمان جهانی گردشگری تعداد گردشگران بین‌المللی را در سال ۲۰۲۰ افزون بر۱.۶ میلیارد پیش‌بینی کرده است بر این اساس مشاهده می‌شود علی‌رغم نابسامانی‌های مقطعی و منطقه‌ای به دلیل رشد اقتصادی سریع کشورهای پرجمعیتی چون چین، هند، برزیل، اندونزی و روسیه، گردشگری به نحو خوش‌بینانه‌ای گسترش خواهد یافت و در این میام کشورهایی موفق هستند که از این پتانسیل ویژه استفاده کنند در کنار این مهم، انتظار می‌رود جهانگردی بین منطقه‌ای نیز افزایش یابد درحالی‌که رشد جهانگردی برون‌مرزی در بلندمدت شاهد کاهش خواهد بود.
*جایگاه گردشگری به عنوان پردرآمدترين صنعت جهان در استان سمنان کجاست؟
محمدعلی میرزایی: امروزه اهميت گردشگري در توسعه اقتصادی كشورها تا اندازه‌ای است كه در محافل حرفه‌ای و علمی اقتصاد، از آن به‌عنوان صادرات نامرئی و یا صنعت سپید ياد می‌شد و ما در استان سمنان نیز وقتی می‌توان روی سپید این صنعت را ببینیم که برای آن برنامه‌ریزی کنیم.
در سطح جهاني تعداد گردشگران در سال ۲۰۱۲ برای اولين بار از مرز يك ميليارد نفر گذشت و به يك ميليارد و ۳۵۰ ميليون نفر رسيد، صنعت گردشگری در حال تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین و پردرآمدترين صنعت جهان است به‌طوری‌که ۱۰ درصد از توليد ناخالص،۱۰ درصد از اشتغال، پنج درصد از صادرات و پنج درصد از سرمایه‌گذاری جهانی را به خود اختصاص داده است اما این ارقام در کشورمان و یا در استان سمنان تا چه اندازه است.
امروزه باید علمی به مسائل نگاه کرد و باید دید که ما در زمین‌گردشگری استانمان چه کاشته‌ایم که امروز می‌خواهیم از آن محصول بگیریم. متأسفانه مسئولانمان نه‌تنها تا به امروز برای گردشگری کاری نکرده‌اند بلکه مانع پیشرفت آن نیز شده‌اند چراکه بیشتر به صنایع اهمیت داده‌اند.
نکته قابل‌تأمل دراین‌بین آن است که صنعتی مانند کک و یا فولاد با صد میلیارد تومان اعتبار درنهایت برای حدود ۲۰۰ نفر اشتغال ایجاد می‌کند و درآمدی ناچیز آن‌هم در اقتصاد کنونی کشور به فرض راه‌اندازی، تولید و درنهایت فروش محصولات عاید استان می‌کند اما در صنعت گردشگری و یا صنایع‌دستی با حدود یک‌میلیون تومان می‌توان دار قالی راه انداخت و برای سه نفر اشتغال‌زایی کرد حال فرض کنید با یک‌صد میلیون تومان چه میزان اشتغال‌زایی می‌توان کرد و یا چه میزان خانه روستایی را می‌توان به اقامتگاه تبدیل کرد.
*با توجه به پتانسیل‌های گردشگری استان سمنان آیا شرایط برای سرمایه گذاری آماده است؟
حمیدرضا حسنی: بله؛ شرق تا غرب استان سمنان دارای جاذبه‌های گردشگری منحصربه‌فردی است از ریگ جن و کویر سمنان و پاده گرمسار تا چشمه‌علی و دیباج دامغان و جنگل ابر و پارک ملی توران شاهرود و دشت‌های حاصل خیز میامی هرکدام برای جذب گردشگر داخلی و به‌ویژه خارجی یک استان کشورمان کافی هستند حال شرایط به‌گونه‌ای است که امروز تمامی این پتانسیل‌های گردشگری در یک استان جمع شده‌اند.
امروزه صنایع‌دستی تولیدی در روستاهای بیارجمند حرف اول را در سطح استان سمنان می‌زنند و وجود هفت روستای هدف گردشگری تنها در شرق استان و یک شهر نمونه گردشگری نشان از ظرفیت بالای گردشگری در منطقه دارد که در زمینهٔ استفاده از این پتانسیل‌ها دولت اقدامات درخور توجهی را در دستور کار قرار داده است.
همان‌طور که بیان‌شده ثبت هفت روستا به‌عنوان هدف گردشگری، برگزاری همایش‌های مختلف مانند دشت شقایق‌ها در کالپوش میامی و در ایام اردیبهشت‌ماه، شیردوشان در دیباج، گل غلتان در امیریه دامغان، زاغ بور در توران و جشنواره زردآلو در بسطام شاهرود، جشنواره پیاز و بادمجان در غرب استان، جشنواره خربزه در گرمسار، انگور در شاهرود و ده‌ها برنامه ویژه برای شناساندن پتانسیل‌های گردشگری استان انجام‌شده است همچنین شهرستان شاهرود در شهریورماه سال جاری میزبان همایش ملی و بزرگ گردشگری، اشتغال‌زایی پایدار، فرصت‌ها و چالش‌ها بود که برای نخستین بار در این سطح با حضور معاون رئیس سازمان محیط‌زیست و گردشگری و مقالات فراوان این حوزه برگزار شد.
*اقدامات اولیه برای سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری چه چیزهایی است؟
علی بنی‌هاشمی: ابتدا باید گردشگری را تعریف کرد امروزه شاخه‌های مختلفی برای گردشگری در نظر گرفته می‌شود، گردشگری الکترونیک، گردشگری معنوی، ورزشی، عرفانی، ورزشی، درمانی، تحصیلی، طبیعی و ... در هر استان و یا شهرستان با دیگری متفاوت است پس باید با بحثی کارشناسی به این مقوله پرداخت که ابتدا این شهرستان دارای پتانسیل‌های کدام‌یک از موارد گردشگری است و سپس بر روی آن سرمایه‌گذاری کرد و در این راه از بخش‌های خصوصی، سمن‌های فعال در این حوزه، مشارکت مردمی و کمک‌های دولتی استفاده کرد.
اما مشکل اصلی استان سمنان امروزه این است که نمی‌دانیم می‌خواهیم چه‌کاری انجام دهیم از یک‌سوی، شهر نمونه گردشگری‌مان بسطام است و گردشگری عرفانی‌مان در این شهر قرار دارد، تنها فرودگاه فعال استان در شاهرود است آنگاه پارک آبی و هتل پنج ستاره‌مان را در سمنان می‌سازیم و یا بالعکس پارک ملی توران در بیارجمند که موقعیتی جهانی دارد، امامزاده‌ها و مساجد بی‌نظیرمان در دامغان، مراکز تفریحی بی‌شمارمان در سمنان هستند، آنگاه در شاهرود بهترین هتل استان را ساخته‌ایم این نشان می‌دهد که هنوز خودمان هم نمی‌دانیم برای مهیا ساختن زیرساخت‌ها باید چه بکنیم.
*آیا حوزه گردشگری استان سمنان نیازمند پژوهش است؟
روح‌پرور: رشد گردشگری در سطح داخلی و محلی، مانند آن چیزی که درباره استان سمنان مدنظر دوستان است، فرصت‌ها و تهدیدهایی برای محیط‌زیست، شهرها، جوامع و تعامل بین آن‌ها را هم به همراه خواهد داشت لذا موفقیت در جهانگردی و یا ایران‌گردی زمانی حاصل می‌شود که اطمینان یابیم موجب رشد کیفیت زندگی، درآمد ملی و درعین‌حال محیط فرهنگی و زیستی شده است که دراین‌باره، پژوهش می‌تواند یاری‌رسان سازمان‌ها و شرکت‌های مرتبط با بخش گردشگری باشد و موجب شناسایی اولویت‌ها و سیاست گزاری ها باشد و از این طریق به‌پیش بینی بازار و ارائه روند نوین پرداخت و درنهایت بدین ترتیب آسیب‌ها و رویدادهای خطرآفرین و غیرمنتظره را کاهش داد.
استان سمنان به‌واسطه قرار گرفتن در مسیر مشهد-تهران که به‌عنوان پرترددترین محور مواصلاتی کشور معرفی‌شده است می‌تواند به ارائه خدمات و تسهیلات سفر برای زائران بپردازد، این استان باوجود چهار اقلیم آب و هوایی می‌تواند استراحتگاه خوبی برای زائرانی که به مشهد مقدس می‌روند باشند و با برنامه‌ریزی و افزایش امکانات می‌توان بخشی از برنامه زائران این مسیر را سیر و گردش در استان سمنان قرارداد.
وجود دو شهر نمونه گردشگری بسطام و شهمیرزاد از بین ۱۴ شهر نمونه گردشگری در استان، روستاهای هدف گردشگری، مناطق حفاظت‌شده و ... ازجمله ظرفیت‌های استان سمنان است.
اما درباره چه باید کرد، به نظر بنده ازجمله شاخه‌هایی از توریسم که می‌توان در استان سمنان پیاده‌سازی کرد می‌توان به توریسم ورزشی باوجود سرمایه‌گذاری‌های قبلی انجام‌شده اشاره کرد که مثال‌های آن را می‌توان در پاراگلایدر، اسب‌سواری، پارک آبی و تنیس در شاهرود و سمنان دید. همچنین از شهر بسطام می‌توان به‌عنوان قطب توریسم عرفانی و از طبیعت شامل استان نظیر جنگل‌ها می‌توان برای بوم گردی و گردشگری استفاده کرد از سوی دیگر، گردشگری روستایی بی‌شک یکی از نقاط قوت استان است که وجود روستاهای هدف گردشگری متعدد مهر تائید بر آن است.
همچنین درباره چه باید کرد می‌توان گفت تشکیل هسته‌های متمرکز گردشگری در سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط، جذب کارآفرینان و سرمایه‌گذاران صنعت گردشگری استان در کارگروه‌های تخصصی، همکاری و ترجمان‌ها حمایت‌های مالی و معنوی و همچنین طرح گردشگری الکترونیک در زمره اقدامات اساسی برای احصاء گردشگری هستند علاوه بر آن‌ها اما برگزاری همایش‌ها و نمایشگاه‌های گردشگری در سطح ملی نیز و حضور غرفه‌های معرفی استان در سایر استانها بسیار تأثیرگذار است.
*راه حل جلوگیری از آسیب به عرصه های بکر استان سمنان چیست؟
میرزایی: بوم گرد، مسافر عرصه‌های بکر و کمتر دست‌خورده‌ی طبیعی است که با آگاهی و مسئولیت‌پذیری خویش، فرهنگ سفر به مکان‌های طبیعی را گسترش می‌دهد بوم گرد بر پایه آگاهی‌های زیست‌محیطی خود کمترین تأثیر منفی را در مکان‌های مورد بازدید به‌جا می‌گذارد همچنین وی ضمن مبارزه با سبز شویی و کاهش مواد زائد، استفاده پایدار از گوناگونی زیستی را ممکن می‌سازد.
در ادامه باید گفت، بوم گرد جوامع محلی و میزبان را محترم شمرده، به مشارکت کشانده و موجب تبادل فرهنگ‌ها می‌شود همچنین وی با سفر به عرصه‌های طبیعی موجب حفظ منافع مالی و توانمندسازی بومیان و حفاظت منطقه مورد بازدیدش می‌شود به معنای کلی‌تر، برمگرد طبیعت گرد خردمند است که وجود آن در استان سمنان هم‌اکنون مایه دلگرمی همه فعالان گردشگری است اما برای حضور این عزیزان می‌بایست شرایط را مهیا کرد.
* جایگاه گردشگری در حوزه مجازی و الکترونیک کجاست؟
روح‌پرور: در زبان ساده گردشگری مجازی تهدید، اما الکترونیک، فرصت است. در شهرهای گردشگری الکترونیک خدماتی نوینی درزمینهٔ شهروند الکترونیک و با رویکرد متمرکز بر گردشگران ارائه می‌شود که ازجمله آن‌ها می‌توان به ارائه اینترنت بی‌سیم رایگان در مکان‌های گردشگر، هوشمند سازی شهری با رمزینه، طراحی سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ویژه گردشگری، ربات‌های هوشمند لیدر گردشگران، شبیه‌سازی سه‌بعدی اماکن گردشگری در طبیعت چهارفصل، پرتال اینترنتی جامع گردشگری باقابلیت خرید بلیت، نرم‌افزارهای کاربردی ویژه رایانه و تلفن‌های همراه هوشمند و ... اشاره کرد که امیدواریم به‌زودی شاهد اجرای تمام خدمات شهرهای گردشگری الکترونیک در استان سمنان باشیم.
همچنین با گسترش استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند در جامعه می‌توان از این مورد درزمینهٔ اطلاع‌رسانی و معرفی هر چه‌بهتر قابلیت‌های گردشگری استان از طریق گردشگری الکترونیک اقدام کرد.
بنی‌هاشمی: و در تکمیل سخن با موضوع گردشگری الکترونیک، باید گفت این نوع گردشگری هیچ منافاتی با منافع شهرستانی، استانی و منطقه‌ای ندارد بلکه به گردشگران در زمینه انجام سفری مناسب یاری نیز می‌رساند اما قطعاً بازدید مجازی از سایت‌ها و تصاویر غیرحرفه‌ای تحت عنوان گردشگری مجازی، می‌تواند تهدید باشد.
*گردشگری الکترونیک فرصت است یا تهدید؟
میرزایی: بنده درباره طرح گردشگری الکترونیک البته نقدهایی نیز وارد می‌دانم که به چند مورد از این نقدها اشاره می‌کنیم در مرحله نخست باید گفت این طرح در استان سمنان با دشواری‌های ویژه‌ای روبرو خواهد بود چراکه هنوز زیرساخت‌های این مهم در استان وجود ندارد از سوی دیگر کدام‌یک از هم‌وطنان در این مشکلات اقتصادی می‌توانند در خلال برای مثال توریسم ورزشی، مبلغ ۱۰۰هزار تومان را برای سوارکاری، ۱۲۰هزار تومان را برای یک ساعت تنیس و یا حتی مبالغ بالاتری را برای تورهای آ فرود، کایت و پاراگلایدر بپردازد.
از سوی دیگر گردشگری الکترونیک باروح گردشگری در تضاد است شما در گردشگری الکترونیک، آن‌قدر درگیر مسائلی چون ربات گردشگر و فضای مجازی، تلگرام، اینترنت، اینستاگرام، تبلیغات بسیار زیاد رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها، اماکن تاریخی، موزه‌ها و ... می‌شوید که دیگر زمانی برای لذت بردن از لحظه‌ای قدم زدن در تنهایی خودتان و یا در کنار خانواده‌تان را نمی‌یابید که این مهم، دقیقاً باروح گردشگری در تضاد است.
به‌هرحال به نظر می‌رسد باید با سرمایه‌گذاری بر روی پتانسیل‌های شهرستان‌های مختلف استان سمنان به‌صورت اختصاصی، کمک گرفتن از نیروی متخصص و حمایت‌های دولتی می‌توان روزهای خوبی را برای گردشگری استان سمنان متصور شد.
سخن پایانی؟
روح‌پرور: قطعاً سرمایه‌گذاری، بخش خصوصی، گردشگری الکترونیک، راه‌اندازی رادیو گردشگری، زیرساخت‌های اسکان و ... می‌تواند روزهای خوبی را برای گردشگری استان سمنان رقم بزند.
بنی‌هاشمی: عدم‌حمایت‌های دولتی و نگاه مثبت مسئولان اگر با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی همراه شود قطعاً می‌توان به آینده صنعت گردشگری در استان سمنان امیدوار بود.
نظر شما