به گزارش خبرنگار مهر، نشست «نشر در ده سال گذشته؛ ارائه گزارش طرح تحقیقی» صبح امروز شنبه ۱۸ اردیبهشت با حضور مجید رهبانی مدیر انتشارات جهان کتاب و مجری این طرح در تالار گفتگوی بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
فتح‌الله فروغی معاون کمیته فعالیت‌های فرهنگی نمایشگاه در ابتدای این برنامه گفت: امسال سالن کارنامه نشر، با ارائه اطلاعات درباره کلیه کتاب‌های چاپ شده در سال ۹۴، در نمایشگاه حضور دارد که امکان بازدید فیزیکی از این کتاب‌ها وجود داشته و آمار و ارقام و تحلیل‌هایی به همت آقای رهبانی و موسسه جهان کتاب درباره‌شان انجام شده است.
وی افزود: کمیته فعالیت‌های فرهنگی، این طرح را پیش از شروع نمایشگاه کلید زد یعنی از سال گذشته با جهان کتاب به توافق رسیدیم که نگاهی به نشر ایران داشته باشد و مسائل این حوزه را دنبال کند.
در ادامه، رهبانی با ارائه خلاصه‌ای از گزارش خود درباره این طرح گفت: در این بررسی، بازه زمانی سال ۸۴ تا ۹۴ مورد نظر بوده است. آمار و اطلاعات مربوط به این کار از موسسه خانه کتاب گرفته شده و دوستان این موسسه نهایت همکاری را با ما داشتند. آمار خانه کتاب، ارزشمند است و سال‌هاست که در حال تولید است اما تصویری حقیقی از نشر ایران و کلیت آن، به دست نمی‌داد. چون این آمار صرفا ناظر بر تولید کتاب‌ها بود و نمی‌شد صنعت نشر را در آن، از مناظر دیگر بررسی کرد.
این مدیر نشر در ادامه گفت: بعد از تولید کتاب، مراحل دیگری چون توزیع، سنجش سلیقه مخاطب و بازار نشر هم وجود دارد که در آمار خانه کتاب، مفقود بودند. خوشبختانه در ۲ سال گذشته، بسیاری از موارد اشکال این آمار برطرف شد اما به هر حال، در آمار ۱۰ ساله ای هم که ما داریم، ایراداتی وجود دارد. تا پیش از سال ۹۳، بسیاری از این اشکالات را گوشزد می کردیم اما توجهی به آن‌ها نمی‌شد. ولی مدیر جدید خانه کتاب، در این زمینه همراهی و مشارکت زیادی داشت.
رهبانی گفت: به عنوان مثال یکی از ایراداتی که آمار خانه کتاب داشت، این بود که کتاب‌های کمک آموزشی هم با آمار کتاب‌های عمومی، محاسبه می شد و این آمار را مخدوش می کرد. یک بار به آماری برخوردیم که می گفت در طول سال ۷ هزار عنوان کتاب علمی ریاضی چاپ شده که ۲۰۰ عنوانشان تالیفی بود. بعد که آمار را بررسی کردیم، دیدیم متاسفانه کتاب های کمک آموزشی هم داخل آمار هستند. مشکل دیگر چاپ کتاب های زیادی بدون در نظر گرفتن حق مولف است که مرتب چاپ می‌شوند. از طرفی کتاب هایی هم هستند که در طول سال ۲۰ تا ۳۰ بار تجدید چاپ می‌شوند. مشابه این ایرادات، اشکالات زیادی وجود داشت که به لطف خانه کتاب، تا حدودی در سال ۹۳ و ۹۴ برطرف شدند.
وی در بخشی از سخنانش گفت: به هر حال، بحث آمار از سال ۹۳ به قبل، مخدوش است؛ مانند تیراژ یا شمارگان چاپ کتاب‌ها که اطلاعاتمان درباره اش محدود است. مطلعیم که این بحث ایراد دارد. یعنی ضمن این که می دانستیم آمارها ایراد دارد، کار تحلیلی را پیش بردیم. بحث دیگر تعریف خانه کتاب از ناشران است که آن‌ها را به ۳ گروه ناشران فعال، پرکار و حرفه ای تقسیم می‌کند. ناشران فعال، ناشرانی هستند که در سال از یک عنوان به بالا چاپ می کنند. ناشران پرکار بیش از ۲۰ عنوان و ناشران حرفه‌ای، ناشرانی هستند که بیش از ۵۰ عنوان در سال دارند.
مدیر انتشارات جهان کتاب ادامه داد: وقتی آمار ناشران پرکار را در بازه زمانی دهه های ۸۰ و ۹۰ بررسی می کنیم، متوجه می‌شویم که ۵۰ درصد رشد داشته‌اند. آمار ناشران حرفه ای نیز در این بازه زمانی، رشد ۲ برابری را نشان می دهد. این علامت مثبتی است که صنعت نشر به طرف فضای حرفه‌ای می‌رود.
این محقق گفت: یک نکته دیگر که در بررسی‌هایمان مشخص شد، این بود که نشر ما همچنان مردانه است. فقط ۱۲ درصد کتاب‌های چاپ شده در این مدت، توسط مدیران نشر زن به چاپ رسیده که نشان می‌دهد نشر ما هنوز مردانه است. یکی دیگر از نکات جالب، تعریف ناشران خصوصی و دولتی بود. در تعریف خانه کتاب، ناشران دولتی، فقط ناشرانی هستند که از بودجه دولتی استفاده می‌کنند و ناشران متعلق به وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی هستند. اما در این آمار، ناشرانی که از بودجه و منافع عمومی استفاده می‌کنند، دیده نمی‌شود. در مدت ۱۰ ساله مورد نظر، ۵۶۰ موسسه به ناشران خصوصی اضافه شده ولی فقط ۳۰ ناشر جدید دولتی متولد شده است. به نظرم باید تعریف ناشر دولتی را تغییر داده و در آن بازنگری کرد.
نظر شما