به گزارش خبرگزاری مهر، متن خطبه های نماز جمعه این هفته هامبورگ به امامت آیت الله دکتر رمضانی مدیر مرکز اسلامی هامبورگ در پی می آید؛
از جمله حقوق اخلاقی که اسلام توجه زیادی به آن دارد موضوع اخوت و برادری اسلامی است. البته عنوان برادری به دو صورت قابل تصور است: ۱ـ گاهی این عنوان، به برادر واقعی انسان که از یک پدر و مادر هستند اطلاق می شود که به عنوان مثال ارث بردن هم جزء احکام فقهی آن شمرده می شود. ۲ـ گاهی برادری در جائی مورد استعمال قرار می گیرد که دو نفر از یک کیش، آئین، مکتب و مذهب باشند. چه اینکه در قرآن آمده: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ؛ مؤمنان برادر يكديگرند».[۱] در روایات نیز مسلمانان نسبت به هم برادر معرّفی شده اند.
امام سجاد(ع) در خصوص حق برادر می فرماید: «وَ أَمَّا حَقُّ أَخِيكَ فَتَعْلَمُ أَنَّهُ يَدُكَ الَّتِي تَبْسُطُهَا وَ ظَهْرُكَ الَّذِي تَلْتَجِئُ إِلَيْهِ وَ عِزُّكَ الَّذِي تَعْتَمِدُ عَلَيْهِ وَ قُوَّتُكَ الَّتِي تَصُولُ بِهَا فَلَا تَتَّخِذْهُ سِلَاحاً عَلَى مَعْصِيَةِ اللَّهِ وَ لَا عُدَّةً لِلظُّلْمِ بِحَقِّ اللَّهِ وَ لَاتَدَعْ نُصْرَتَهُ عَلَى نَفْسِهِ وَ مَعُونَتَهُ عَلَى عَدُوِّهِ وَ الْحَوْلَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ شَيَاطِينِهِ وَ تَأْدِيَةَ النَّصِيحَةِ إِلَيْهِ وَ الْإِقْبَالَ عَلَيْهِ فِي اللَّهِ فَإِنِ انْقَادَ لِرَبِّهِ وَ أَحْسَنَ الْإِجَابَةَ لَهُ وَ إِلَّا فَلْيَكُنِ اللَّهُ آثَرَ عِنْدَكَ وَ أَكْرَمَ عَلَيْكَ مِنْهُ؛ و اما حق برادرت اینست که بدانی او دست تو است، که با آن کار می کنی! و پشت و تکیه گاه توست، که به او پناه می بری، و عزّت توست که به او اعتماد داری، و قوت و نیروی توست که با آن یورش می بری؛ پس او را به عنوان سلاح در نافرمانی خدا به کار مگیر و او را به شکل ابزاری برای ظلم به آفریدگان خدا سود مجوی، و او را درباره خودش یار باش و بر علیه دشمنش کمک کار، و فاصله ای برای رهانیدن او از تسلط شیطان باش. و حق اندرز او را بجای آور و برای رضای خدا به او رو کن. اگر خدای بزرگ را اطاعت کرد و فرمان او را اجابت کرد ک بسیار خوب! و در غیر این صورت خدای متعال را بر او و خواسته اش مقدم بدار و خدای عزیز را نزد خود گرامی تر داشته باش».[۲]
بی شک امام(ع) نگاه جامعی نسبت به موضوع اخوت و برادری دارد؛ زیرا آن حضرت از این جهت که مومنان برادر یکدیگرند، درصدد استحکام این روابط است. و لذا قرآن کریم سفارش می کند که دو برادر در اولین فرصت، اختلاف میان خود را اصلاح کنند. «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ مؤمنان برادر يكديگرند؛ پس دو برادر خود را صلح و آشتى دهيد و تقواى الهى پيشه كنيد، باشد كه مشمول رحمت او شويد!» [۳]
در آموزه های دینی و اسلامی اخوت و برادری از شعارهای اصیل و عمیق و پرمعنایی است، که بر آن تأکید زیادی شده است؛ چراکه اسلام در حقیقت همۀ مسلمانان را به یک معنا، به منزله یک خانواده بزرگ می داند. لذا در بخشی از احکام عبادی و سیاسی، این اخوت به زیباترین شکل خود را نشان می دهد. مانند: شرکت در جماعت و همایش بین المللی حج که از همه ملیت ها و از همه مذاهب اسلامی در آن حضور دارند و با همدلی و هم زبانی مناسک عظیم حج را انجام می دهند و سمبل های نمادین توحید را مرور می کنند و با دستاوردهای بزرگ به وطن خود بازگشته و درس برادری را برای همه، به تصویر می کشند و آن را بهترین مراسم دینی جمعی خود معرفی می نمایند.
حقوق برادری در آیینه روایات
پیامبر اکرم(ص) در روایات مختلف به این اخوت و برادری اشاره کرده و برخی از حقوق آن را به صورت زیبا یادآوری کرده و می فرماید: «الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لَايَظْلِمُهُ وَ لَايُسْلِمُهُ؛ مسلمان، برادر مسلمان است، هرگز به او ستم نمی کند، دست از یاریش بر نمی دارد و او را در برابر حوادث تنها نمی گذارد».[۴] و در بیانی دیگر فرمودهاند: «مَثَلُ الأَخَوَينِ مَثَلُ اليَدَينِ تَغسِلُ إحداهُمَا الاخرى؛ دو برادر دینی همانند دو دست هستند که هر کدام دیگری را می شوید».[۵] و در بیان امام صادق(ع) آمده است: «الْمُؤْمِنُ أَخُو الْمُؤْمِنِ كَالْجَسَدِ الْوَاحِدِ إِنِ اشْتَكَى شَيْئاً مِنْهُ وَجَدَ أَلَمَ ذَلِكَ فِي سَائِرِ جَسَدِهِ وَ أَرْوَاحُهُمَا مِنْ رُوحٍ وَاحِدَةٍ وَ إِنَّ رُوحَ الْمُؤْمِنِ لَأَشَدُّ اتِّصَالًا بِرُوحِ اللَّهِ مِنِ اتِّصَالِ شُعَاعِ الشَّمْسِ بِهَا؛ مؤمن، برادر مؤمن است و همانند يك پيكرند كه اگر عضوى از آن به درد آيد، ساير اعضايش نيز آن درد را در خود، احساس مى‌كنند. روح آن دو مؤمن، از يك روح است. پيوند روح مؤمن به روح خداوند، بيشتر از پيوند پرتوِ خورشيد به خورشيد است».[۶]
اخوت و برادری در جامعه اسلامی نعمت بسیار بزرگی است، که باید بر استحکام آن تلاش کرد. لذا حضرت امیر(ع) در عهدنامه خود به مالک اشتر می نویسد: «فَإِنَّهُمْ (الناس) صِنْفَانِ إِمَّا أَخٌ لَكَ فِي الدِّينِ وَ إِمَّا نَظِيرٌ لَكَ فِي الْخَلْق؛ مردم، دو دسته‌اند: دسته اى برادر دينى تواند و دسته ديگر، در آفرينش همانند تو».[۷] این جمله که بر اساس حقوق شهروندی صادر شده است، در زندگی مسالمت آمیز بسیار حائز اهمیت است. و به همین جهت روانیست جامعه اسلامی در مسیر تفرقه و جدائی و نزاع و جدال قرار گیرد. زیرا خدای تعالی در خصوص اهمیت وحدت میان جامعه اسلامی می فرماید: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً؛ و همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد، و پراكنده نشويد! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به ياد آريد كه چگونه دشمن يكديگر بوديد، و او ميان دلهاى شما، الفت ايجاد كرد، و به بركتِ نعمتِ او، برادر شديد!».[۸]
برای استمرار اخوت و برادری باید انصاف را درباره آنها رعایت نمود. چه اینکه امام علی(ع) در این باره فرموده است: «مَعَ الْإِنْصَافِ تَدُومُ الْأُخُوَّة؛ با انصاف، برادرى ادامه مى‌يابد».[۹] موضوع انصاف آنقدر مهم است که پیامبر اکرم(ص) آنرا جزء سید الاعمال معرفی می کنند، و می فرماید: «سَيِّدُ الأَعمالِ ثَلاثُ خِصالٍ: إنصافُكَ النّاسَ مِن نَفسِكَ و مُواساةُ الأَخِ فِي اللّهِ عزّوجل و ذِكرُ اللّهِ تَبارَكَ وتَعَالى عَلى كُلِّ حالٍ؛ سَرورِ كارها سه چيز است: انصاف داشتن با مردم، كمك و همدردى در راه خدا با برادر [دينى خود] و در همه حال به ياد خداوند متعال بودن» [۱۰] همچنین نقل شده زمانی که پیامبر اکرم(ص) هفت ساله شد روزی به دایه اش حلیمه سعدیه فرمود: برادرانم کجا هستند؟ جواب داد فرزند عزیز، آنان گوسفندانی را که خداوند به برکت وجود تو به ما رحمت کرده است به چراگاه می برند. طفل گفت: مادر، درباره من به انصاف رفتار ننمودی، مادر پرسید: چرا؟ فرمود: آیا سزاوار است که من در سایه خیمه باشم و شیر بنوشم و برادرانم در بیابان برابر آفتاب سوزان باشند. «فلمّا صَارَ ابنُ سَبعَ سنينٍ قالَ لأُمِّه حَليمَة يا أُمِّي أَينَ إِخوَتِي؟ قَالَت: يا بُنَيَّ إنَّهُم يرعون الغنم التي رَزَقَنَا اللهُ إياها بِبَركتكَ قالَ يا أُمَّاه ما أنصفتني قالَت: كيفَ ذلك يا وَلَدِي؟ قالَ أَكُونُ أَنَا فِي الظِلِّ وَ إِخوَتِي في الشَّمسِ و الحر الشَّديد وَ أَنا أشرب منها اللَبَن».[۱۱]
و در پایان به کلامی جامع از پیامبر اکرم(ص) در حقوق سی گانه مسلمان نسبت به مسلمان، اشاره می کنیم که امید است که جامعه اسلامی و همهی اقشار آن، این بیان نورانی را سرمشق زندگی خود قرار دهند. گرچه این کلام نیاز به شرح جامعی دارد:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) : لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً لَابَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ: يَغْفِرُ زَلَّتَهُ وَ يَرْحَمُ عَبْرَتَهُ وَ يَسْتُرُ عَوْرَتَهُ وَ يُقِيلُ عَثْرَتَهُ وَ يَقْبَلُ مَعْذِرَتَهُ وَ يَرُدُّ غِيبَتَهُ وَ يُدِيمُ نَصِيحَتَهُ وَ يَحْفَظُ خُلَّتَهُ وَ يَرْعَى ذِمَّتَهُ وَ يَعُودُ مَرْضَتَهُ وَ يَشْهَدُ مَيِّتَهُ وَ يُجِيبُ دَعْوَتَهُ وَ يَقْبَلُ هَدِيَّتَهُ وَ يُكَافِئُ صِلَتَهُ وَ يَشْكُرُ نِعْمَتَهُ وَ يُحْسِنُ نُصْرَتَهُ وَ يَحْفَظُ حَلِيلَتَهُ وَ يَقْضِي حَاجَتَهُ وَ يَشْفَعُ مَسْأَلَتَهُ وَ يُسَمِّتُ عَطْسَتَهُ وَ يُرْشِدُ ضَالَّتَهُ وَ يَرُدُّ سَلَامَهُ وَ يُطِيبُ كَلَامَهُ وَ يَبَرُّ إِنْعَامَهُ وَ يُصَدِّقُ إِقْسَامَهُ وَ يُوَالِي وَلِيَّهُ، وَ لَايُعَادِيهِ وَ يَنْصُرُهُ ظَالِماً وَ مَظْلُوماً، فَأَمَّا نُصْرَتُهُ ظَالِماً فَيَرُدُّهُ عَنْ ظُلْمِهِ، وَ أَمَّا نُصْرَتُهُ مَظْلُوماً فَيُعِينُهُ عَلَى أَخْذِ حَقِّهِ وَ لَايُسْلِمُهُ وَ لَايَخْذُلُهُ وَ يُحِبُّ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ وَ يَكْرَهُ لَهُ مِنَ الشَّرِّ مَا يَكْرَهُ لِنَفْسِهِ؛
پیامبر اسلام (ص) فرمود: مسلمان بر برادر مسلمانش سی حق دارد که برائت ذمه از آن حاصل نمی کند مگر به ادای این حقوق یا عفو کردن برادر مسلمان او لغزشهای او را ببخشد، در ناراحتیها نسبت به او مهربان باشد، اسرار او را پنهان دارد، اشتباهات او را جبران کند، عذر او را بپذیرد، در برابر بدگویان از او دفاع کند، همواره خیرخواه او باشد، دوستی او را پاسداری کند، پیمان او را رعایت کند، در حال مرض از او عبادت کند، در حال مرگ به تشییع او حاضر شود .دعوت او را اجابت کند، هدیه او را بپذیرد، عطای او را جزا دهد، نعمت او را شکر گوید، در یاری او بکوشد، ناموس او را حفظ کند، حاجت او را برآورد، برای خواسته اش شفاعت کند، و عطسه اش را تحیت گوید. گمشده اش را راهنمائی کند، سلامش را جواب دهد، گفته او را نیکو شمرد انعام او را خوب قرار دهد، سوگندهایش را تصدیق کند، دوستش را دوست دارد و با او دشمنی نکند، در یاری او بکوشد خواه ظالم باشد یا مظلوم : اما یاری او در حالی که ظالم باشد به این است که او را از ظلمش باز دارد، و در حالی که مظلوم است به این است که او را در گرفتن حقش کمک کند. او را در برابر حوادث تنها نگذارد، آنچه را از نیکیها برای خود دوست دارد برای او دوست بدارد، و آنچه از بدیها برای خود نمی خواهد برای او نخواهد.
نظر شما